اختلال شخصیت چیست؟
مجله رشد معلم » فروردین ۱۳۸۶ – شماره ۲۰۸
دکتر علی شریفی متخصص اعصاب و روان
طبق آمارهای جدید روان‌پزشکی،بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از مردم به مشکل مـزمنی بـه نـام اختلال شخصیت دچارند؛یعنی از هر ۵ تا ۱۰ نفر،یک نفر شخصیت مختل دارد و این عدد بسیار بالایی است و لزوم شناخت ایـن مقوله برای عموم خصوصا معلمان را ایجاد می‌کند.زیرا سن پیدایی اختلالات شخصیت در نوجوانی و ابـتدای جوانی است و در دهه‌های بـعدی زنـدگی،دردسر ایجاد می‌کند.
ابتدا ببینیم شخصیت چیست؟تعریف شخصیت«سهل و ممتنع» است؛یعنی همه این کلمه را به کار می‌برند؛ولی اگر معنی آن را بپرسید،تعریف دقیق شخصیت بـرای آنان دشوار است.به طور خلاصه می‌توان گفت«شخصیت مجموعه‌ای کلی از صفات هیجانی و رفتاری است که خود را در زندگی روزمره‌ای فرد نشان می‌دهد و این کلیت معمولا پایدار و قابل پیش‌بینی است.»اگر کلیت صفات شخص در طول زمان فاقد انعطاف بـاشد و تـفاوت بارزی با معیارهای متداول(با توجه به فرهنگ هرجامعه)داشته باشد و باعث بروز مشکل در عملکرد فرد شود،اختلال شخصیت نامیده می‌شود.این اختلال باعث ناخشنودی از زندگی در خود فرد و ایجاد مشکلات برای خانواده،اطرافیان و همکاران می‌شود و متأسفانه به دلیل طـبع ایـن اختلال(که خود شخص به اندازه‌ی سایرین از مشکل شخصیتی‌اش رنج نمی‌برد)،معمولا مراجعه برای درمان پس از متحمل شدن صدمات سنگین و اغلب به اجبار دیگران یا ارجاع قانونی است که تا حد زیادی برای درمان دیـر شده اسـت.چون اساسا درمان اختلال شخصیت،دشوار است.
درباره‌ی اهمیت این اختلال،این نکته را بدانیم که مبتلایان به اختلال شخصیت هزینه‌ی سنگینی را بر جامعه تحمیل می‌کنند: بسیاری از جرایم خشونت‌بار و غیر خشونت‌بار از این افراد سر می‌زند.اغلب زندانیان و اکثر مـعتادان را هـمین افـراد تشکیل می‌دهند.دارندگان شخصیت مختل،توانایی سازگاری مـناسب بـا شغل خـود را ندارند و بیشتر از سایرین در معرض بی‌کاری و اخراج قرار دارند و نیز به دلیل مشکل در ایجاد و حفظ عشق و محبت،اغلب مجرد یا در معرض طلاق هـستند.بسیاری از هـزینه‌های صـرف شده در نظام‌های حمایتی و بیمه،به نوعی با تبعات اختلال شـخصیت مرتبط اسـت(مانند کل بودجه‌ی نظام انتظامی در مورد مبارزه با مواد مخذر،بهزیستی و…).
نکته‌ی مهم برای کادر آموزشی این است که اکثریت به اتفاق موارد ترک تحصیل و شـرارت در مـدرسه نـیز در همین مقوله می‌گنجد و اختلال شخصیت معمولا با کم‌سواد بودن ملازم است.
نیمی از بـیماران روان‌پزشکی،علاوه بر مشکلی که برای درمان آن مراجعه می‌کنند،یکی از انواع اختلال شخصیت را نیز دارند. در حقیقت در بسیاری موارد،این اختلال شـخصیت اسـت کـه فرد را در معرض بیماری‌ها و فوریت‌های روان‌پزشکی(خودکشی، مواد مخدر،واکنش‌های غیر قابل پیش‌بینی،اختلالات خلقی و اضـطراب)قرار می‌دهد.
معلوم شـده است که در بسیاری از بیماری‌های جسمی(که اصطلاحا روان-تنی نامیده می‌شود)،اختلال شخصیت نقش زمینه‌ساز در ابتلا یا تشدید بیماری را دارد و می‌توان بـا تـشخیص به هـنگام اختلال شخصیت،تمهیداتی برای دچار نشدن به بیماری جشمی نیز اندیشید.در این مورد چـند مـثال می‌آوریم:
۱.خطر بـیماری‌های عروق کرونر قلب(که در موارد شدید به جراحی منجر می‌شود)با اختلال شخصیت افزایش می‌یابد.
۲.خطر ابتلا به بـیماری نـقص ایـمنی اکتسابی (AIDS) و هپاتیت در مبتلایان به بعضی از انواع اختلال شخصیت،بسیار زیاد است.
۳.بیماری پوستی پسوریازیس(بسیار صعب العلاج)و بیماری گوارشی کـولیت السـراتیو(زخم روده‌ی بزرگ)نیز وضع مشابهی دارند.
طبق استانداردهای روان‌پزشکی،اختلالات شخصیت به سه گروه اصلی تقسیم می‌شود که در ایـن‌جا اجـمالا نـام آنها آورده می‌شود:
گروه اول،شامل اختلال شخصیت بدبین،منزوی و خرافاتی. این گروه معمولا از دید سایرین،آدم‌هایی«عجیب»به نظر می‌رسند.
گروه دوم،شامل اختلال شخصیت ضـد اجـتماعی،مرزی، نمایشگر و خودشیفته است.این گروه معمولا«نابهنجار»و بیش از حد احساساتی هستند.
گروه سوم،شامل اختلال شخصیت اجتنابی،وابسته و وسواسی اجباری اسـت.این گـروه مـعمولا افرادی مضطرب و«ترسان»به نظر می‌آیند.
