موضوع:طرح       

عنوان: بررسی میزان ارائه محتوای کتابهای علوم تجربی پایه اول ،دوم و سوم ابتدایی با استفاده از روش ویلیام رومی در سال ۷۶ -۱۳۷۵

محقق:سعید صداقت

چکیده

بیان مساله :

کتاب درسی در ایران یکی از مهمترین نقش ها را در آموزش و پرورش ایفا می کند .وجود نظام آموزشی متمرکز  که در آن برای تمام کشور یک برنامه ،یک کتاب درسی و یک نظام ارزشیابی در نظر گرفته شده می شود،مسائل فراوانی را مطرح کرده است که از جمله آنها افزایش بیش از حد نقش کتابهای درسی در ایران بوده است.

اگر برنامه درسی را شامل کلیه مفاهیم ،فرآیندها و نگرشها بدانیم که مدرسه طی اوقات تحصیلی دانش آموزان ارائه می کند ،بنابراین هر قطعه برنامه درسی برآیندی از سه بردار محتوی ،انتظار عملکرد و دیدگاه است.محتوی اصلی ترین جز برنامه درسی است که در کتاب درسی ارائه می شود.مفاهیم ارائه شده در محتوا می تواند به شیوه های مختلفی مانند مصور ،پرسشی یا غیر پرسشی ، واقعیات صریح یا غیر صریح و فعال یا غیر فعال رائه شود.؟؟؟؟؟ ادعا کرد زمانیکه کتاب درسی محور اصلی مطالب یادگیری را تشکیل می دهد ارائه غیر فعال نمی تواند زمینه یادگیری فعال دانش آموز را فراهم آورد.بنابراین بررسی نحوه ارائه محتوای کتاب درسی می تواند بسیار ی از مشکلات موجود در یاددهی _یادگیری ،ارزشیابی و تحقق اهداف آموزشی را روشن نماید.

محتوی کتابها شامل سه قسمت تساویر ،پرسشها و متن نوشتاری درس می باشد.در تحقیق حاضر میزان ارائه فعال محتوای کتابهای علوم تجربی پایه اول ،دوم و سوم با استفاده از روش ویلیام رومی مورد تحلیل و ارزشیابی قرار می گیرد.براساس روش ویلیام رومی می توان متن را به اجزایی تقسیم کرده و با تجزیه و تحلیل اجزای هر متن میزان ارائه فعال آن را محاسبه کرد.

اهداف پژوهش:

فرض پژوهشگر در این پژوهش بر این است که روش یادگیری فعال نسبت   به روش غیر فعال کار آیی بیشتری دارد و منجر به یادگیری توام با درک پایدار می شود وباتوجه به روش پیشنهادی “رومی” می توان محتوای کتابها را به نحو فعالی ارائه داد. با توجه به این پیشفرض اهداف کلی پژوهش عبارتند از :

الف ) برسی میزان استفاده از روش فعال در ارائه محتوای کتابهای علوم تجربی پایه اول تا سوم ابتدایی.

ب) ارائه پیشنهادهای بدست آمده از نتایج پژوهش به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش وپرورش به منظور اصلاح وبهبودکتابهای علوم ابتدایی .

سوالات پژوهش:

۱- میزان بکارگیری روش فعال در ارائه کل پرسشهای کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تا چه حد می باشد ؟

۲- میزان بکارگیری روش فعال درارائه پرسشهای هر فصل کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تا چه حد می باشد؟

۳- یزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر هر فصل کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تاچه حد می باشد ؟

۴- میزان بکارگیری روش فعال در ارائه کل تصاویر هر فصل کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تاچه حد می باشد؟

۵-  میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن  هر فصل کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تاچه حد می باشد؟

۶- میزان بکارگیری روش فعال درکل متن کتاب علوم (پایه اول تا سوم ) تاچه حد می باشد؟

۷- در ارائه کدامیک از قسمتهای هر متن , تصاویر و برشهای کتاب علوم ( پایه اول تا سوم ) به نحو بهتری از روش ارائه فعال استفاده شده است ؟

روش پژوهش:    

پژوهش حاضر از این حیث که در صدد است تا آنچه که هست را بدون هیچگونه دخالت و با استناج ذهنی گزارش دهد از نوع پژوهش های توصیفی به شمار می رود .

پیشینه تحقیق:  

بررسی مسائل اموزش علوم تجربی دوره راهنمایی تحصیلی در سال ۵۵-۵۴ یکی از تحقیقاتی است که مرتبط با موضوع پژوهش حاضر است .

یافته های پژوهش مزبور نشان می دهد که :

۱-  صفحات آزمایش دار که منجر به پرورش مفاهیم از راه محسوس می شوند , به ترتیب از پایه اول به سوم کاهش میابند .

۲- مجموع واقعبات علمی در طی سه سال راهنمایی به ۷۸۰۰ واحد می رسد که این مساله نشانگر عدم تاکید بر تفکر و استدلال علمی است .

۳-  انبوه واقعیات علمی که مستقیما هدف آموزش علوم نیستند و وسیله ای برای رسیدن به مفاهیم علمی هستند تمام حجم کتابها را پر کرده اند.

۴- ضریب در گیری حاصله در هر سه کتاب بسیار کوچک بوده و نشانگر ارائه غیر فعال محتوای کتابهای علوم می باشد.

۵- آزمایشها در کلیه بخشها جالب , ساده و قابل اجرا در شرایط غیر مجهز می باشند و تمرینات و خود آزمایی ها در وضع خوبی می باشند .

قابل ذکر است که در پژوهش فوق قضاوت دقیقی درباره کیفیت هر یک از بخش های کتاب ارائه نشده است .

در پژوهش حاضر به تحقیقات انجام شده دیگری که مربوط به تحلیل محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی , جغرافی و تعلیمات دینی و نیز علوم تجربی بوده است نیز اشاره شده و مورد تحلیل ونقد و بررسی قرار گرفته است .

جامعه آماری و شیوه نمونه گیری:  

جامعه آماری پژوهش حاضر محتوای کتاب علوم تجربی پایه های اول تا سوم دبستان می باشد .لازم به ذکر است که در تحقیق حاضر از نمونه گیری استفاده نشده است , بلکه از شیوه تمام شماری کمک گرفته شد .

ابزار گرد آوری اطلاعات:

ابزار گرد آوری اطلاعات در پژوهش حاضر فرم های ویژه ای بوده است که تحلیلگران محتوااز طریق آنها اقدام به استخراج شاخص ها از “متن ” , “پرسشها ” , “تصاویر ” می نمودند .

خلاصه نتایج بدست آمده از بررسی کتابهای علوم اول تا سوم در تحقیق حاضر بصورتی فشرده و گویا در جدول زیر نشان داده شده است . 

            دوم             اول             پایه

متن       تصاویر             پرسشها             متن             تصاویر             پرسشها            تصاویر             پرسشها                               مقوله                 

فصل

غیرفعال              غیرفعال             غیرفعال             فعال             فعال             غیرفعال            غیر فعال             غیر فعال

            فصل  اول

جدول فوق نشان می دهدکه :

۱-  پرسشهای کتابهای علوم اول وسوم به طریقه غیرفعال ارائه شده و پرسشهای فصل اول و سوم کتاب علوم دوم به شیوه فعال ارائه شده است .

۲- تصاویر کتاب علوم پایه اول و تصاویر فصلهای دوم و چهارم کتاب دوم و تصاویر فصلهای اول و سوم و چهارم کتاب سوم به طریقه غیر فعال ارائه شده است .و تصاویر فصلهای اول وسوم کتاب دوم وتصاویر فصل دوم کتاب سوم به شیوه فعال ارائه شده است .

۳ – متن فصلهای دوم و چهارم کتاب دوم ومتن فصلهای سوم وچهارم کتاب سوم به طریقه غیر فعال ارائه شده است . ومتن فصلهای اول وسوم کتاب دوم و متن فصل اول و دوم کتاب سوم به شیوه فعال ارائه شده است .

پیشنهادها:   

۱-  پیشنهاد می گردد که پرسشهای کتاب اول , دوم , سوم به نحوی تهیه شوند که دانش آموزدر فرصت زمانی که تا جلسه بعد دارد , بتواند با استفاده از مفروضات ارائه شده به نتایج مورد انتظار برسد. 

۲-  در تهیه و تنظیم تصاویر از تعداد آنها کاسته و به میزان ارائه فعال آنها توجه شود. لذابازبینی تصاویر هر سه کتاب توصیه می شود .

۳-  متن مباحث علوم بهداشت پایه دوم وسوم و متن فصل علوم زمین کتاب سوم مورد تجدیدنظر و بازبینی قرار گیرد.

۴-  استفاده از تصاویر کاریکاتوری و مضحک در کتاب بیشتر شود , زیرا ضریب درگیری آنهادر حد مناسبتری است .