- علی رستمی ریک، مژده علی‌محمدی / گیلان (تالش)
یکی از مقوله‌های بسیار مهم در امر تعلیم و تربیت، کتابهای درسی دانش‌آموزان می‌باشد. کتاب درسی، نوشته‌ای غیرقابل تغییر و مادام‌العمر نیست چرا که مبنای تغییر کتاب درسی نیازسنجی است یعنی کتاب درسی باید بتواند به تربیت یک شهروند خوب منجر شود که این امر بسته به شرایط مکانی و زمانی تغییر می‌کند. اگر نتوان محتوای کتب درسی را در مسیر دقیق نظری و عملی آموزش تألیف کرد، نمی‌توان امیدوار بود آموزش و پرورش به تحول بنیادی دست یابد، تحولی که به مقتضای شرایط امروز کشور و در راستای اهداف توسعه ملی، پایه‌های آن اکنون درون همین کتابهای درسی به ظاهر ساده بنیان گذاشته می‌شود.
مسأله مهمی که اکنون در مورد کتب درسی، به‌خصوص در مقطع متوسطه، می‌توان گفت حجم زیاد کتب درسی و به روز بودن آنهاست. مثلاً در مورد دروس زبان انگلیسی اول تا سوم دبیرستان، متون این کتب در حدود ۱۷ سال پیش تا حالا تغییر نکرده به‌طوری که ما خودمان همین کتب را در دوران دبیرستان مطالعه کرده و همین‌ها را نیز اکنون در دبیرستان‌های شهرمان تدریس می‌کنیم. یکی از بزرگان تعلیم و تربیت می‌گوید: مهم‌ترین مشکل معلمان این است که به همان روشی که به آنها تدریس شده است، معلمان نیز به همان روش برای دانش‌آموزان خود تدریس می‌کنند و این نوعی آفت است و یکی از دلایل اساسی آن برمی‌گردد به مسأله قدیمی بودن متون درسی و به‌روز نبودن آنها، به طوری که دانش‌آموز با دیدن مطالب تکراری زده شده و احساس نیاز نمی‌کند.
روح حاکم در آموزش و پرورش هم باید نوآفرینی و تحول باشد. این نوسازی و نوگرایی یقیناً با نمونه‌های تکراری، کسل‌کننده و ملال‌آور و حتی کهنه محتوای درس‌های مربوط به علوم روز ممکن نیست. باید نسل جوان و نوجوان خودمان را متناسب با توسعه فن‌آوری و علم روز تربیت کنیم و آنها را آماده مواجهه با مسائل آینده دنیای مدرن سازیم. باید این واقعیت را بپذیریم که کتب درسی در حقیقت محتوای روحی و فکری آموزش و پرورش را تشکیل می‌دهد. باید کتب درسی ما با توجه به نیازهای آینده جامعه و منطبق با نیازهای فکری و همه ابعاد زندگی تهیه شود تا بتواند دانش‌آموز را جذب کند. باید کتب درسی با شرایط امروز و اهداف فردای دانش‌آموز منطبق باشد تا دانش‌آموزان رغبت بیشتری برای فراگیری از خود نشان دهند. باید کتب درسی را به گونه‌ای نوشت که معلم و دانش‌آموز را در کلاس به فعالیت وا دارد. معلم در این نوع کلاس‌ها میدان‌دار کار است و دیگر معلمی منفعل و دست‌بسته نیست بلکه فعال است و با همکاری بچه‌ها می‌تواند وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهد. باید کتاب‌هایی برای دانش‌آموزان تألیف کرد که درست اندیشیدن و عقلانی کردن رفتار دانش‌آموزان، تقویت مهارت‌های زندگی و… را ایجاد کنند.
کتابهای درسی باید حامل آخرین اطلاعات علمی – پژوهشی و آخرین مهارت‌های دانش‌آموزی باشد تا آنچه را که نسل امروز یافته، در اختیار نسل نوجوان قرار دهد و او بتواند در آینده، زندگی خوبی داشته باشد.
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که عصر انفجار اطلاعات نامیده می‌شود و با انواع و اقسام تغییر و تحولات در روز روبه‌رو هستیم و این‌ها باید به روز در کتابهای درسی اعمال شود. به همین دلیل تغییر در کتابهای درسی، یک اصل همیشگی است. البته مقوله اصلی و اساسی معلم را نیز در تألیف کتب درسی نباید فراموش کنیم. باید از توانمندی و ظرفیت معلمان خلاق و مبتکر نهایت استفاده را کرده و در تألیف کتب درسی از آنها استفاده نماییم.
به امید روزی که شاهد تحول بنیادین در آموزش و پرورش باشیم. ان‌شاءالله.
*****
