کودکان برای آنکه هویت‌یابی کنند، باید بدانند از کجا آمده‌اند، چه گذشته‌ای دارند و گذشتگان برای آنها چه میراثی به جا نهاده‌اند. کودکان تنها به کمک آگاهی از تاریخ خود می‌توانند مناسبات دنیای کنونی را درک کنند، بدانند که امروز از دیروز شکل گرفته است و از امروز برای ساختن آینده درس بگیرند.
به گزارش سایت کتابک، با معرفی تاریخ در جایگاه واقعی خود، می‌توان کودکان را از سنین پیش دبستانی به این مقوله علاقه‌مند کرد و با تشویق آنها به خواندن کتابهای تاریخی و مشارکت فعال در یافتن و گردآوری داده‌های تاریخی، پیوند آنها را با گذشته و نسل‌های پیشین محکم کرد.
کودکان و نوجوانان از راه خواندن کتابهای تاریخی کشور خود و دیگر کشورها از یکسویه‌نگری، بزرگ‌بینی غیرواقعی ملت و سرزمین خود و خوار داشت دیگر ملت‌ها و سرزمین‌ها باز داشته می‌شوند و تفاهم و درک متقابل را می‌آموزند. چگونه کودکان پیش‌دبستانی را با تاریخ آشنا کنیم.
با کودکان پیش‌دبستانی نمی‌توان از رخداد‌های تاریخی و پادشاهان و سیاستمداران گذشته و سرگذشت آنها سخن گفت. همه چیز درباره گذشته باید به شکل داستان و افسانه برای آنها بیان شود. درک گذر زمان از گذشته به حال، مبنای درک کودکان از تاریخ است. کودکان پیش‌دبستانی می‌توانند گذر زمان را بفهمند، رویدادهای روزهای گذشته را به یاد آورند و برای روز، هفته، یا ماه آینده برنامه بریزند.
آشنا کردن کودکان از سنین پیش دبستان با مفهوم کلی تاریخ از راه فعالیتهای ساده و سرگرم‌کننده با مشارکت خود آنها، به کودکان کمک خواهد کرد تا در آینده نگرشی همه‌جانبه و علمی به تاریخ پیدا کنند.
روش کار
کودکان پیش‌دبستانی از شنیدن ماجراهای کودکی پدر و مادر خود لذت می‌برند. باید از این علاقه آنها بهره گرفت و با فعالیتهای جذاب و سرگرم‌کننده، مفهوم گذر زمان را به آنها آموخت.
با نشان دادن عکس‌های خانوادگی مادر مادربزرگ، پدر پدربزرگ (در صورت امکان) مادربزرگ و پدر بزرگ و مادر و پدر به کودکان، از آنها بخواهید این عکس‌ها را به ترتیب زمانی (از گذشته تا کنون) کنار هم بگذارند.
سپس با کودکان درباره تفاوت آرایش چهره‌ها، پوشاک و فضای عکس‌ها گفت‌وگو کنید و از خاطرات خود درباره عکس‌ها حرف بزنید.
عکس‌های خودتان (مادر- پدر) را کنار عکس‌های مراحل مختلف رشد فرزندتان بگذارید و باز هم درباره تفاوت‌هایی که با گذشت زمان در چهره، پوشاک، اندام، آرایش موی سر و صورت هر کدام پدید آمده‌اند، با او گفت‌وگو کنید.
مربیان پیش‌دبستانی می‌توانند با دعوت کودکان به سخن گفتن از رویدادهای روز، ماه، فصل گذشته، آنها را به خوبی با مفهوم گذشت زمان آشنا کنند.
مربیان می‌توانند با پرسش‌هایی همچون وقتی پدر و مادر تو بچه بودند، چطور لباس می‌پوشیدند؟ در مهد کودک‌شان (در صورتی که به مهد کودک می‌رفته‌اند) چه کارهایی می‌کرده‌اند؟ اسباب‌بازی‌های‌شان چگونه بود؟ آنها را به گرفتن پاسخ این پرسش‌ها از پدران و مادران‌شان تشویق کنند تا کودکان بتوانند گذشته و حال را از راه این فعالیت، با هم مقایسه کنند.
نشان دادن عکس‌هایی از کوچه‌ها و خیابان‌ها، مغازه‌ها، لباس‌ها، کفش‌ها و ظرف‌های قدیمی و پرسش از کودکان درباره تفاوت‌ها یا همانند‌های‌شان در امروز نیز از راه‌های تقویت تفکر مقایسه‌ای در کودکان است.
می‌توان از کودکان خواست با اجازه مادر و پدرشان لباس‌ها و کفش‌های‌شان را از آغاز تاکنون به مهدکودک بیاورند و به کمک دیگر کودکان، اندازه و شکل آنها را با هم بسنجند.
مربیان می‌توانند کودکان را تشویق کنند تا چیزهای قدیمی را که در دسترس خانواده است، با اجازه پدران و مادران‌شان به مهدکودک بیاورند و درباره زمان استفاده از آنها، کاربرد و تفاوت‌هاشان با همانند‌های کنونی آنها، با آگاهی‌هایی که از بزرگ ترها به دست آورده‌اند، برای کودکان دیگر سخن بگویند. به این ترتیب موزه کوچکی در مهدکودک ترتیب می‌دهند و با مفهوم موزه و اهمیت آن نیز آشنا می‌شوند.
تاریخ و دانش‌آموزان دبستانی
گرچه در کتابهای تاریخ و اجتماعی دوره دبستان، دانش‌آموزان با برخی تعاریف در زمینه نهادهای سیاسی و اجتماعی و حکومت‌های مختلف آشنا می‌شوند، مفهوم تاریخ به عنوان یک علم و اهمیت و جایگاه آن در تعیین سرنوشت انسان، به شرح خسته‌کننده و کسالت‌بار نبردها و فهرستی دراز و بی‌فایده از نام‌ها و مکان‌ها که به زودی در ذهن فرّار کودکان، جای خود را به داده‌های دیگری می‌دهند، تقلیل می‌یابد. در این مقطع، می‌توان با گسترش درس تاریخ به مطالب بیرون از کتاب و فعالیتهای عملی، برگزاری کارگاه‌های مختلف درباره هر درس یا درس‌های مهم با مشارکت خود کودکان، با بهره‌گیری از مجموعه «تاریخ ادبیات کودکان ایران» و کتاب راهنمای «گام به گام با تاریخ» آنها را به مقوله علمی تاریخ و خواندن کتابهای تاریخی علاقه‌مند کرد. توجه دادن کودکان به وضعیت و جایگاه همسالان خود در طول تاریخ ایران، برای کودکان جالب و ضروری است.
فعالیتهای پیشنهادی
از دانش‌آموزان یا فرزندان‌تان بخواهید هرچه درباره دوره صفویان، قاجاریان و انقلاب مشروطه می‌دانند، برای شما بازگو کنند.
از آنها بخواهید اگر پرسشی درباره اوضاع این دوره دارند که پاسخ آن در درس نیامده است، یادداشت کنند و با شما یا جمع در میان بگذارند.
سپس شما پرسش‌هایی را که به نظرتان باید در درس به آن پاسخ داده شود، با آنها در میان بگذارید.
با بهره گیری از کتاب تاریخ ادبیات کودکان ایران (ج ۲) و نیز با مراجعه به کتابخانه مدرسه، تکلیف دادن به دانش‌آموزان برای مراجعه به کتابهای مرجع، از جمله «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» و نیز تهیه فهرستی از کتابهای مناسب دانش‌آموزان این پایه، درباره این دوره‌های تاریخی، اطلاعات لازم را گردآوری کنید.
از کتاب تاریخ ادبیات کودکان ایران (ج ۲) بخش مربوط به دوره صفویان را بخوانید و با ساده کردن مطالب آن، درباره ویژگی‌های این دوره، از جمله تأثیر تمرکز حکومت بر زندگی کودکان و فرهنگ ایران با دانش‌آموزان سخن بگویید.
از دانش‌آموزان بخواهید درباره پایتخت صفویان (اصفهان) و آثار و بناهای تاریخی آن بنویسند.
به آنها بگویید اگر عکس‌هایی از اصفهان دارند، به کلاس بیاورند. می‌توانید به آنها تکلیف بدهید که در سفر به اصفهان از بناهای تاریخی آن عکس بگیرند و به کلاس بیاورند. سپس با کمک دانش‌آموزان عکس بناهای تاریخی، گردشگاه‌ها، مراکز مذهبی و…. را طبقه بندی کنید و در آلبومی بچسبانید.
از دانش‌آموزان بخواهید با استفاده از اطلاعات خود و آگاهی‌هایی که از کتابهای مرجع و کتابهای مربوط به اصفهان به دست می‌آورند، برای هرعکس توضیحی بنویسند از جمله: درباره زمان ساخت (آیا در دوره صفویان ساخته شده است؟)، سازنده بنا، ویژگی‌های آن، جایگاه بنا (آیا در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شده است؟)
درباره هنرمندان به ویژه نگارگران دوره صفوی با دانش‌آموزان سخن بگویید و با استفاده از کتاب تاریخ ادبیات کودکان ایران (ج ۲) و کتابهای مربوط به نگارگری ایران، آنها را با این هنرمندان و آثارشان آشنا کنید. در صورت امکان می‌توان از آثار آنها عکس تهیه کرد و همچون رهنمود پیشین، آلبومی از
کارهای شان با زیرنویس شامل آگاهی لازم درباره عنوان اثر، پدیدآورنده اثر و موضوع آن ترتیب داد.
درباره رواج نقّالی، تعزیه، نمایش‌های مذهبی و پرده خوانی در دوره صفویه، با استفاده از کتاب تاریخ ادبیات کودکان ایران (ج ۲) با دانش‌آموزان سخن بگویید و درباره هریک از آنها توضیح دهید. سپس از دانش‌آموزان بخواهید به انتخاب خود برای یکی از رویدادهای تاریخی یا مذهبی به شکل گروهی پرده‌ای بکشند و از میان گروه‌های خود، یک نفر را برای پرده خوانی برگزینند و کارشان را در کلاس اجرا کنند.
از دانش‌آموزان بخواهید اگر درس دوره قاجار و انقلاب مشروطه را خوانده‌اند، درباره آن دوره و جنبش مشروطه توضیح دهند.
پرسش‌هایی را که در درس پاسخ آنها را نیافته‌اند، یادداشت کنند. آموزگار هم پرسش‌هایی درباره این دوره و جنبش مشروطه مطرح کند.
دانش‌آموزان از کتابهای مربوط به انقلاب مشروطه، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و تاریخ ادبیات کودکان ایران (ج۲ و ۳) پاسخ پرسش‌های خود و آموزگار را بیابند.
سپس با استفاده از کتابهای نام برده، دانش‌آموزان را گروه‌بندی کنید. هر گروه باید درباره مطلبی همچون: دوره قاجار، وضعیت و جایگاه کودکان در این دوره، علت رخداد جنبش مشروطه، بزرگان و رهبران و قهرمانان این جنبش، تغییراتی که پس از این جنبش در وضعیت و جایگاه کودکان پدید آمده، دگرگونی در سامانه آموزش و پرورش، کتابهای درسی و مقایسه آن در دوره قاجار و پس از انقلاب مشروطه، پیشگامان آموزش و پرورش نو، مقاله‌هایی بنویسند و با عکس و تصویر همراه کنند.
این مقاله‌ها در کلاس ارائه شوند و دیگران درباره آنها گفت‌وگو کنند.
تاریخ و دانش‌آموزان دوره راهنمایی
دانش‌آموزان دوره راهنمایی، در کتاب درسی تاریخ خود، با یک رشته نبردها، جا به جایی‌های قدرت، تغییر پی‌در‌پی حکومت‌ها و دست به دست شدن سرزمین‌ها، از دست رفتن پاره‌هایی از خاک ایران یا افزوده شدن سرزمین‌هایی به آن، آشنا می‌شوند، بی‌آنکه از پیش‌زمینه روابط علت و معلولی میان این پدیده‌ها، مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در دوره‌های مختلف تاریخی و درک تاریخ در جایگاه علم چیزی دستگیرشان شود. آنها به ناچار درس‌های تاریخ را از بر می‌کنند و در فاصله کوتاه زمانی به فراموشی می‌سپارند.
به این ترتیب، نمی‌توان از آنها انتظار داشت که در سنین بالاتر از حافظه تاریخی برخوردار باشند تا از ناکامی‌های دوباره پیشگیری کنند و به کامروایی‌ها و پیروزی‌های سرزمین‌شان در طول تاریخ، برخود ببالند.
در این مقطع نیز می‌توان با بهره‌گیری از مجموعه «تاریخ ادبیات کودکان ایران» و کتاب راهنمای «گام به گام با تاریخ» در کنار کتاب درسی تاریخ در پایه‌های مختلف، درس‌ها را با فعالیتهای عملی گوناگون، به مفاهیم و مقوله‌های گسترده‌تر و گیراتر برای دانش‌آموزان گسترش داد.
منبع : اطلاعات
codex09xl
