مهارت ها را چگونه به دانش آموزان آموزش دهیم
تجربه نشان داده است در نظام آموزشی که علم و دانش در کنار مهارت های زندگی تعلیم 
داده می شود، توانمندی دانش آموزان به عنوان آینده سازان کشور ارتقاء می یابد. در این میان، آنچه بیش از همه حائز اهمیت است، نحوه آموزش مهارت ها، شناسایی نیازمندی های لازم، توجه به فضا و محیط پیرامون دانش آموزان و نوع بیان مهارت آموز است که بر افزایش یا کاهش علاقه مندی دانش آموزان به مهارت ورزی و گیرایی آن تاثیر می گذارد.
**مهارت ورزی مناسب، سرلوحه توسعه پایدار
در نظام آموزشی کشورهای توسعه یافته، نحوه آموزش مهارت ها به گونه ای پیش می رود که دانش آموزان با فراگرفتن حرفه و مهارت از مدرسه فارغ التحصیل می شود نه صرفا با گرفتن مدرک؛ این کشورها، سرمایه‌گذاری و ایده های زیادی را برای پیاده کردن مهارت آموزی در مدارس خود صرف کرده اند تا آن جا که توانسته اند مهارت های شغلی را با تغییر و تحول در نظام آموزشی خود ترویج دهند.
**جذابیت مهارت ورزی با آموزش بر پایه سن و پایه تحصیلی
با رشد روزافزون جوامع و تغییر سبک زندگی، نیاز به همراهی آموزش و مهارت دو چندان شده است؛ امری که با تکیه صِرف به کتاب و محیط آموزشی دست یافتنی نیست. متاسفانه در کشور ما، این موضوع مغفول مانده و سنگینی بار آموزشی کتاب های درسی، فرصت و فراغت آموزش مهارت های زندگی و رفتاری مطابق با واقعیت های بیرون از فضای آموزشی را از دانش آموزان سلب کرده است.
اما نکته مهم تر، نحوه آموزش و بیان مهارت ها به دانش آموزان است که فراگیری را برای آنها جذاب کند. موضوعی که دکتر «محمد کاظم زاده» روانشناس و مشاور تحصیلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، به آن اشاره کرد و گفت: برای مهارت آموزی؛ ایجاد تمرکز و انرژی یادگیری در دانش آموزان در اولویت قرار دارد که در غیر اینصورت نتیجه ای ناقص حاصل می شود و فقط سطح قضاوت و ارزشیابی دانش آموزان و معلمان را بالا می برد که به اصطلاح امروز، دیگران را قضاوت و نمره دهی کنند.
وی افزود: قدم دوم این که بدانیم در چه دوره ای روی چه مهارت هایی باید کار کنیم. چرا که هر مهارتی لایه های متفاوت آموزشی خاص خود را دارد.
«به عنوان نمونه، نخستین مهارتی که دانش آموزان دبستانی و حتی پیش دبستانی باید بیاموزند، شناخت مهارت های هیجانی است، زیرا در این رده سنی آن چنان که باید تفکر انتزاعی شکل نگرفته تا کودکان بتوانند مسایل را تحلیل و بررسی کنند. بر همین اساس این بچه ها باید نخست مهارت های هیجانی را یاد بگیرند تا بتوانند هیجان های خود را کنترل کنند.»
کاظم زاده با تقسیم بندی هیجان های گریبانگیر افراد در طول زندگی به ۵ دسته خشم، شادی، تنفر، غم و عشق، ادامه داد: در بحث مدیریت و کنترل هیجان، مدیریت هیجان خشم یعنی آنچه دانش آموز را از حالت تعادل خارج می کند و باعث می شود رفتارهای انفعالی و تکانشی سنگین از خود بروز دهد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. از نشانه های این نوع رفتارها، بهانه گیری، درس نخواندن، گوشه گیری، پنهان کاری و منفعلانه رفتار کردن است که بسیاری از دانش آموزان به دلیل عدم آموزش کنترل خشم از سوی مربی های حرفه ای، از خود نشان می دهند.
**همگن شدن محتوای آموزشی با مهارت های زندگی
این روانشناس و مشاوره تحصیلی در ادامه گفت و گو، هماهنگ کردن محتوا، وسایل و ابزارهای آموزشی وکمک آموزشی با شرایط و مهارت های روز دنیا را راهکار دیگر بهینه شدن مهارت آموزی در مدارس ایران عنوان کرد و اظهار داشت: اگر نظام آموزشی فقط به سراغ متون تعریف شده آموزشی برود تا دانش آموز همان را بخواند و امتحان بدهد، هیچ تجربه ای از فعالیت های عملی خارج از چارچوب متون مدرسه را آموزش نداده و دانش آموز همچون خشتی خام فارغ التحصیل می شود که در محیط هایی همچون ورزشگاه ، پارک، مسجد و هر مکان جمعی نمی تواند بر هیجانات خود کنترل داشته و در برهه های حساس رفتار معقول از خود نشان دهد.
کاظم زاده یادآور شد: بعد از آموزش مهارت مدیریت هیجان، نوبت به آموزش مهارت های خودآگاهی، کنترل به هم ریختگی های ذهنی مانند استرس، اضطراب و افسردگی (که به آن غلبه بر خلق منفی گفته می شود)، قاطعانه رفتار کردن یا جرات ورزی، خودمراقبتی، « نه» گفتن و نپذیرفتن پیشنهادهای ناهنجارانه، ارتباط موثر و همدلی برقرارکردن و در آخر مهارت حل مساله و حل تعارض می رسد که در دوره های پایانی ابتدایی و آغازین دبیرستان باید تدریس شود. این مهارت ها دست به دست هم داده و مجموعه ای از مهارت های ضروری زندگی را رقم می زند که همه انسان ها و همه موجودات در زندگی شهری و اجتماعی باید بلد باشند.
**الگوسازی از مهارت ها
تدریس یادگیری اکتشافی یا یادگیری هدایت شده از دیگر روش های تدریس مهارت های زندگی است که کاظم زاده ضمن اشاره به آن گفت: در یادگیری هدایت شده، نخست ضرورت یادگیری مهارت ها برای مخاطب و مهارت آموز بیان می شود و وی باید بفهمد که دلیل یادگیری مهارت چیست.
به بیان مدرس کارگاه های تخصصی دانشگاه های تهران و علامه طباطبایی، ابتدا مربی باید این ضرورت را با روش های متفاوت تدریس کند و در این روش ها نباید از سخنرانی و سخنوری تند استفاده کند یعنی با کلمات ناهنجار برای دانش آموز از جنبه های منفی هیجان ها بگوید بلکه باید آنان را با شرایط واقعی زندگی روبه رو کند. به عنوان مثال نگوید خشم انسان را به ورطه نابودی می کشاند بلکه از دانش آموز بپرسد آخرین باری که خشمگین شدی چه زمانی بوده و چه آسیبی دیدی یا زدی؟ سپس برای او امیدسازی در یادگیری کند با این عنوان که حالا می خواهی روشی یاد بگیری که بهتر باشد.
این روانشناس و مشاور تحصیلی، انگیزه سازی و تسهیل گری را از رویکردهای دیگر مربیان آموزشی عنوان کرد.
به گفته وی، مربی باید بعد از تدریس مهارت ها، زمینه یادگیری اکتشافی را فراهم کند و اجازه دهد دانش آموز، مهارت های یاد گرفته را به منصه ظهور برساند و آن را تجزیه و تحلیل کند.
وی ادامه داد: مربی باید بداند که پروتکل مهارت آموزی برای همه دانش آموزان یکسان نیست، ممکن است کودکی در تجربه اول ۳۰ درصد تجربه رشد را برای خود ایجاد کند و بچه دیگر ۷۰ درصد، چرا که استعداد و گیرایی دانش آموز و محیط و افراد اطراف وی در این امر تاثیر گذار است.
دکتر کاظم زاده نتیجه گیری کرد: بر این اساس، در کنار نحوه بیان صحیح مهارت ها، فضای بیان و مخاطب از راهکارهای بهینه شدن مهارت آموزی است. ایرنا
