خبرگزاری فارس: در حالی که ۱۵۷ سال از تأسیس نخستین مدرسه نوین نظام آموزشی کشورمان می‌گذرد اما این روزها “دارالفنون ” به نوعی گرفتار روزمرگی‌ها و پیچ و خم‌های اداری شده است به گونه‌ای که امروز از آن بنای فرهنگ‌ساز، تنها یک میراث رو به تخریب و در معرض بیم و امید باقی مانده است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، مدرسه تاریخی “دارالفنون ” یادگار جاودانه امیرکبیر و به نوعی نخستین مدرسه سبک جدید در نظام آموزشی کشورمان است که ۱۵۷ سال پیش به دستور “میرزا تقی‌خان فراهانی ” ملقب به «امیرکبیر»، صدراعظم دانش‌دوست و استکبارستیز آن روزگار در محل خیابان ناصر‌خسروی فعلی تأسیس شد.
ین مدرسه با مساحت ۷ هزار و ۲۰۰ متر مربع در شمال شرقی ارگ سلطنتی طراحی و احداث شد و در روز یکشنبه نهم دی ماه ۱۲۳۳ هجری شمسی، یعنی ۱۳ روز پیش از قتل امیرکبیر به دست جلادان و دژخیمان حکومت ناصر‌الدین شاه، افتتاح شد.
دارالفنون تا پیش از انقلاب مشروطه در حُکم دانشگاهی بوده است که تمام دانش‌های مرسوم در آن روزگار اعم از طب، داروسازی، نقاشی، نظام (علوم و فنون نظامی)، حقوق و سیاست در آن تدریس می‌شده است.
آنطور که تابلوی راهنمای موجود در کنار ورودی اصلی حکایت می‌کند، بنای مدرسه دارالفنون، ۸۰ سال پس از افتتاح و در فاصله سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۰ شمسی توسط «نیکلای مارکف» روسی بازسازی شده و به مدت ۱۲۶ سال خانه دانش، صنعت، اندیشه و سیاست و آگاهی بوده است.
این بنا دارای دو ورودی است که یکی از آنها در خیابان “باب همایون ” و دیگری در خیابان “ناصر‌خسرو ” و در ضلع شرقی بنا واقع شده است؛ همان‌گونه که هر روز عابران مشاهده می‌کنند، ورودی شرقی همان ورودی اصلی بنا بوده است و نمای آن با آجر‌کاری، گچ‌بری و کاشی‌کاری تزئین شده است.
ساختمان دارالفنون با داشتن یک حیاط مرکزی، دارای ۴ ضلع در اطراف آن است؛ به گونه‌ای که ۳ ضلع شمالی، شرقی و غربی آن ۵۰ اتاق را در دو طبقه در خود جای داده است؛ اتاق‌های متحد‌الشکلی که کلاس‌های درس این مدرسه را تشکیل می‌دهد و هر کدام از آنها سه پنجره رو به حیاط مرکزی و یک درب ورودی از جانب راهروها دارند.
در ضلع جنوبی این بنا سالنی بزرگ با عنوان آمفی تئاتر، نمازخانه و سکوی نمایش قرار داد. این بنای ماندگار در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است. اما امروز این سؤال پیش روی مخاطبان فرهنگ‌دوست ایرانی وجود دارد که آینده نخستین مدرسه کشورمان که نماد فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی محسوب می‌شود، چگونه خواهد بود؟
با گذشت زمان، گویا این بنای تاریخی که روزها و ماه‌ها و سال‌های طولانی را به خود دیده و شاگردان بسیاری را تربیت کرده است، در پیچ و خم فراموشی‌ها و روزمرگی‌های رایج گرفتار شده است؛ به گونه‌ای که امروز از آن بنای فرهنگ‌ساز، تنها یک میراث رو به تخریب و در معرض بیم و امید باقی مانده است.
* دارالفنون را یک‌ساله مقاوم‌سازی می‌کنیم
مرتضی رئیسی معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، ۲۳ فروردین سال گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران به برنامه‌های این سازمان برای نوسازی و مقاوم‌سازی دارالفنون و استفاده از سالن آن با کاربری جدید (موزه تعلیم و تربیت) اشاره کرد.
وی با اشاره به زیربنای ۷ هزار و ۲۰۰ متری این مدرسه، اظهار داشت: قرار شد در فاز اول کار مقاوم‌سازی سالن که بیشترین آسیب را دیده است، انجام شود.
رئیسی تصریح کرد: مدرسه دارالفنون را در مقابل زلزله ایمن خواهیم کرد و کل ۷ هزار و ۲۰۰ متر را ظرف یک سال مقاوم‌سازی و بهسازی می‌کنیم؛ به دنبال این کار، به “مرمّت ” دارالفنون نیز خواهیم پرداخت.
گذشت بیش از یک‌سال و نیم از وعده رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور برای مقاوم‌سازی دارالفنون باعث شد تا نتیجه کار را از وی جویا شویم؛ این در شرایطی است که میزان پیشرفت کارها در این مدرسه ماندگار و تاریخی چندان امیدوار کننده نیست.
* یک‌سال و نیم گذشت؛ دارالفنون همچنان لرزان است
در آستانه ۹ دی، سالروز تشکیل دارالفنون، مرتضی رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» در رابطه با آخرین وضعیت مقاوم‌سازی و بهسازی این بنا با وجود گذشت یک‌سال و نیم از وعده داده شده در سال ۸۸، اظهار می‌دارد: شرط ما برای اتمام یک‌ساله پروژه، این بوده است که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با سازمان نوسازی مدارس همکاری کند.
وی در رابطه با میزان پیشرفت مقاوم‌سازی این بنای فرهنگی و تاریخی می‌گوید: مقاوم‌سازی سالن اصلی تقریباً رو به اتمام است، اما این سالن مساحت پائینی را تشکیل می‌دهد؛ بنابراین نسبت به کل فضا، کار مقاوم‌سازی این بنا پیشرفت زیادی نداشته است.
در حالی رئیس سازمان نوسازی مدارس از رو به اتمام بودن مقاوم‌سازی “سالن اصلی ” دارالفنون خبر می‌دهد که مشاهده فضای این سالن و مصالح و ابزارهای انباشته شده در آن، این امر را با تردید مواجه می‌کند که حداقل مقاوم‌سازی این بخش از یادگار امیرکبیر رو به اتمام باشد.
رئیسی در ادامه تصریح می‌کند: در صورتی که سازمان میراث فرهنگی همکاری بیشتری با سازمان نوسازی مدارس داشته و طرح مشاور را تأیید می‌کرد، تاکنون کار را به پایان رسانده بودیم؛ بنابراین تأخیر کار به دلیل ایراداتی بوده است که از سوی سازمان میراث فرهنگی نسبت به طرح اعلام شده بود.
وی با بیان اینکه مسئولیت اصلی این کار بر دوش آموزش و پرورش است، خاطرنشان می‌کند: انجام بهتر و سریع‌تر عملیات مقاوم‌سازی این بنا مشروط به این است که سازمان میراث فرهنگی با همکاری گسترده‌تر، مسیر را برای فعالیت ما بیشتر هموار کند و ما نیز این آمادگی را داریم که ایرادات کارشناسی آنها را به سرعت برطرف کنیم.
* اتمام ۹ ماهه کار؛ اگر همکاری کنند
امان‌الله عباسی مدیرکل اداره نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان تهران که اداره متبوعش مسئولیت این پروژه فرهنگی را برعهده دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» در رابطه با میزان پیشرفت کار مقاوم‌سازی مدرسه دارالفنون اظهار می‌دارد: این پروژه به ۳ فاز مختلف تقسیم شده که بر این اساس، فاز اول و دوم آن که شامل سالن‌های جانبی آن بوده است، مقاوم‌سازی شده و کار مقاوم‌سازی آن حدود ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
وی تصریح می‌کند: برای اجرای عملیات مقاوم‌سازی فاز سوم که شامل کلا‌س‌ها و فضای آموزشی این مدرسه تاریخی می‌شود، نقشه‌های مقاوم‌سازی آماده شده است و به محض اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان تهران اجازه شروع این مرحله از عملیات مقاوم‌سازی را به سازمان نوسازی مدارس بدهد، آمادگی شروع کار را خواهیم داشت.
مدیرکل اداره نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان تهران با بیان اینکه از ابتدای سال ۸۸ مسئولیت این پروژه به این اداره کل واگذار شده است، درباره دلیل تأخیر در انجام آن اظهار می‌دارد: از لحاظ اعتبارات هیچ مشکلی نداریم و اگر میراث فرهنگی موافقت کتبی خود را با طرح مقاوم‌سازی ما اعلام کند، عملیات اجرایی مقاوم‌سازی فاز سوم را شروع می‌کنیم؛ در این رابطه مکاتباتی داشته‌ایم و کارشناسان آنها نیز نقطه نظراتی دارند که برای رسیدن به یک تفاهم مشترک در دست پیگیری داریم.
عباسی از برآورد هزینه ۶۵۰ میلیون تومانی برای اجرای این پروژه در ابتدای آن خبر داده و می‌افزاید: اگر اجازه این کار به ما داده شود، امکان کامل شدن تمام طرح طی یک سال آینده وجود دارد؛ در صورتی که اداره کل میراث فرهنگی استان تهران موافقت خود را اعلام کند، فاز سوم را ظرف ۸ الی ۹ ماه به پایان می‌رسانیم.
* یادگار “میرزا تقی‌خان “، چشم امید به فرهنگ‌دوستان دارد
در حالی که تا فردا “دارالفنون ” تولد ۱۵۷ سالگی خود را در ذهن و اندیشه ایرانیان مسلمان جشن می‌گیرد، در عین حال چشم امیدش به عزم و همت جدی و هماهنگی بیش از پیش مسئولان و سازمان‌هایی است که مسئولیت حفاظت این میراث ارزشمند را برعهده دارند.
چند روز پیش بود که باز هم ۵ دی فرارسید و خاطره تلخ ویرانی بزرگترین و کهن‌ترین سازه خشت گلی جهان در زلزله سال ۸۲ بم را در ذهن‌ها و دل‌ها زنده کرد؛ تا دیر نشده به داد دارالفنون برسیم.
