مورد استثنایی ایران
عده ای بر این عقیده اند که صفویان که از طوایف بیابانگرد ترک تبار و شیعه مذهبی بودند و همواره مورد آزار امپراتوری عثمانی قرار داشتند می خواستند وزنه ای در برابر امپراتوری سنی مذهب عثمانی که بر تمام دنیای اسلام آن زمان حکمفرمایی داشت ایجاد کنند. اما برخی دیگر معتقدند که این رهبران و حکام جدید در نظر داشتند از طریق اشاعه شیعیگری تمام امپراتوری خود را دارای مذهبی واحد و یکسان نموده و در اثر این وحدت بتوانند به قدرت و عظمت و همبستگی بیشتری دست یابند.
گرویدن افراد به مذهب شیعه تا حدودی بر اثر اعمال زور صورت گرفت.
در واقع فقط از دوره سلسله قاجاریه که از اواخر قرن هجدهم تا حوالی ۱۹۲۴ در راس قدرت می باشد این اتحاد و یگانگی بین مبانی شیعه دوازده امامی و هویت ملی ایران به اوج رسیده و موج دومی از گرایش به مذهب شیعه در ایران آغاز می گردد. اگر اولین موج این گرایش زاییده قدرت سیاسی بود موج دوم گرایش تنها ره آورد قشر روحانی است.
در حقیقت ما در قرن ۱۹ شاهد توسعه و به وجود آمدن طبقه روحانیت شیعه ای هستیم که به همراه تسلط بر همه سطوح جامعه مشغول بازسازی درونی خود می باشد.
در قرن ۱۹ دو مکتب مختلف در مقابل یکدیگر قرار گرفتند که عبارتنداز اخباری ها و اصولی ها. پیروان مکتب اخباری بر این نظریه بودند که از بعد غیبت امام دوزدهم تفسیر قرآن دیگر جایز نیست. دسته دوم معتقد بودند که حق تفسیر قرآن به روحانیون طراز اول واگذار شده است. این پیروزی پیروان مکتب اصول باعث شد که طبقه روحانی در واقع به نوعی خودمختاری و آزادی عمل و استقلال چه در مقابل دولت و حکومت و چه در برابر جامعه دست یابد.
به این ترتیب است که به تدریج یک قدرت رقیب قدرت سیاسی در جامعه مستقر می گردد و چون از استقلال مالی نیز برخوردار است می تواند موثر تر باشد.
بنابراین روحانیت شیعه در قرن ۱۹ به یک قدرت اجتماعی فوق العاده دست می یابد. اولین دخالت و اعمال نفوذ و در واقع ابراز وجود جامعه روحانیت در امور سیاسی در سال ۱۸۹۰ میلادی به مرحله ظهور می رسد و این زمانی است که انگلیسی ها انحصار تولید و فروش تنباکو را در اختیار می گیرند (نهضت تنباکو)
انقلاب مشروطیت باعث نوعی شکست یا به عبارتی دیگر موجب عقب نشینی روحانیت می گردد.
اقدامات تجدد طلبانه ( رضا شاه) از کشف حجاب در ۱۹۳۵ از نظر جامعه روحانیت به هیچ وجه قابل تحمل نبود ولی علیرغم تضعیف روحانیون، این طبقه نفوذ و تسلط خود را بر توده مردم تا حدود زیادی حفظ کرد.
به علاوه اصلاحات ارضی (شاه) که هدف آن به وجود آوردن یک قشر دهقان و خرده مالک وفادار به رژیم بود، منافع ملکی طبقه روحانی را به خطر می انداخت. بالاخره این که درآمدنفت باعث پیدایش طبقه جدیدی از بورژواری غرب گرا شده بود که منافع قشری را که در ایران، بازاری می نامند تهدید می کرد… که با روحانیت طراز اول شیعه همواره پیوند ساختاری خانوادگی داشته است.
در قرن ۲۰ شیعیگری متاثر از عقاید پیشرو جهان سومی ناگهان به یک نیروی الهام بخش شورش گر و دگرگون ساز نظم حاکم تبدیل می گردد.
در زمینه سیاسی، سال های قبل از ۱۹۷۹ (قبل از انقلاب اسلامی ) در برگیرنده اغتشاشات پی در پی و یکی مهم تر از دیگری می باشند. در این دوران، روحانیت شیعه نه تنها به اعتراضات سیاسی دست می زند بلکه با توجه به توانایی اش در به حرکت درآوردن توده ها تصمیم به رهبری و هدایت آن می گیرد.
پیروزی انقلاب خمینی در ایران یکی از پر اهمیت ترین وقایع و انقلاب های نیمه دوم قرن بیستم بوده و در حقیقت مهمترین واقعه در طول تاریخ شیعه می باشد. تا ص ۵۶
یک دیدگاه
اشتراکات نکاتی از کتاب مکتب در فرآیند تکامل و نقدهای وارده – بانک مقاله های آموزشی و فرهنگی