نوشته فینا حریری دبیر هنر مدرسه کریمه اهل بیت (س) منطقه ۲ آموزش و پرورش تهران
شکی نیست که وجود «دقت و توجه» از عوامل مهم در فراگیری یک مطلب درسی است و در این میان معلمان و مربیان با تدابیر و روش‌های مختلف می‌‌خواهند این امر را مهیا سازند. مهمترین عامل برای دقت و توجه انگیزه داشتن دانش‌آموز به موضوع درسی است. منشا انگیزه در دانش‌آموز می‌تواند درونی یا بیرونی باشد. اگرچه انگیزه‌های بیرونی مانند پاداش و جایزه در کوتاه مدت می‌توانند تاثیرگذار باشند ولی واضح است که انگیزه درونی دانش‌آموز نقش موثرتری را در موفقیت وی ایفا می کند . بیشتر محققان چهار عنصر ۱ـ استقلال ۲ـ شایستگی ۳ـ ارتباط با دیگران ۴ـ ارتباط مطالب آموزشی با زندگی و آینده را از عوامل اصلی ایجاد خود انگیزشی یا انگیزه درونی می‌دانند. در ادامه به تعریف اجمالی هر عامل و راهکار های ایجاد آن می‌پردازیم.
۱ـ استقلال: به معنی داشتن حدی از آزادی و انتخاب در مورد چیزی که باید انجام شود و چگونگی انجام آن.
برای مثال انتخاب هم‌تیمی‌ها برای انجام یک تمرین درسی یا انتخاب یک تمرین از میان فهرست از قبل آماده شده معلم یا تصمیم‌گیری در مورد شکل پروژه پایانی کلاس که پوستر یا مقاله. همگی این موارد از نمونه موارد انتخابی هستند که به دانش‌آموزان استقلال بیشتری در مورد آنچه که باید انجام شود را می‌دهند. انتخاب‌های شناختی ( طراحی یا انتخاب تمرین مبحث درسی یا ارائه پیشنهاد و راه حل یک مشکل درسی) تاثیر پر رنگ‌تر و درازمدت‌تری دارند.
۲ـ شایستگی: به معنی داشتن احساس توانایی انجام کار و کسب موفقیت و دادن بازخورد و ابراز این که کار درست انجام شده طبق تحقیق جان هتی۱
هوش و استعداد، دانش‌آموز توانایی خدا دادی بوده و کاربرد و مدیریت این توانایی تشویق برانگیز است. موفقیت و کسب مهارت‌ها و تلاش دانش‌آموز می‌تواند به معنی تام شایستگی باشد.
۳ـ ارتباط با دیگران: انجام فعالیتی که به دانش آموز کمک کند تا بیشتر احساس مرتبط بودن با دیگران را داشته باشد. به خصوص احساس مورد توجه بودن و اهمیت داشتن رابطه خوب با معلمی که مورد احترام دانش‌آموز است عامل کلیدی کمک به دانش‌آموز برای ایجاد انگیزه درونی است، برای بهتر ساختن رابطه بین معلم و دانش‌آموز چهار راه حل زیر به معلمان توصیه شده است.
۱ـ۳ـ اهمیت دادن به دانش‌آموز: از آنها در مورد علایق و رویاها و آرزوهایشان، از اتفاقاتی که درزندگی آنها رخ می‌دهد بپرسید و با دقت گوش دهید. اما راه را یک طرفه نکنید و خودتان نیز درمورد موضوع‌های مناسب و مرتبط زندگیتان حرف بزنید.
۲ـ۳ـ رفتار دوستانه داشته باشید: لبخند بزنید و شوخی کنید.
۳ـ۳ـ انعطاف‌پذیر بوده، به هدف یادگیری توجه کنید. برای مثال یک دانش‌آموز از نوشتن مقاله ادبی امتناع می‌کرد معلم هدف آموزش را تغییر داده و از دانش‌آموز خواست با رعایت قواعد نوشتن مقاله که در کلاس تدریس شده بود، در مورد تیم مورد علاقه فوتبالش یا بازی ویدوئویی مورد علاقه‌اش، مقاله بنویسد و دانش‌آموز رکورد ننوشتن خود را با نوشتن هر دو مقاله شکست.
۴ـ۳ـ از دانش‌آموز ناامید نباشید. تا جایی که می‌توانید مثبت باشید و اگر لازم بود حتی کوچکترین رشد و پیشرفت را متذکر شوید و قدردانی کنید.
۴ـ ارتباط مطالب آموزشی با زندگی و آینده: کاری که دانش‌آموز انجام می‌دهد باید به نظرش جالب و ارزشمند باشد . چنین کاری باید برای زندگی فعلی او مفید بوده یا مرتبط با آرزو و رویایی که برای آینده دارد باشد. از دانش آموز بخواهید در مورد چگونگی کاربرد مطلبی که یاد گرفته در زندگی واقعی یا در آینده بنویسد. این که معلم ارتباط بین مطالب آموزشی و زندگی واقعی را بگوید عملکرد متعارفی است، اما چنین رویکرد معلم‌محوری بعد از مدتی می‌تواند ضد انگیزشی شود بخصوص برای آنهایی که مهارت پایینی دارند، مثلا دانش آموزی که عملکرد خوبی در ریاضی ندارد ممکن است با شنیدن اهمیت ریاضی در زندگی از زبان معلم، بیشتر احساس ترس و ناتوانی کند.
در کنار موارد ذکر شده ، نگاه کردن یکسان معلم، کیفیت نوشته های معلم بر روی تخته، آموخته‌های قبلی دانش‌آموز در مورد موضوع تدریس، نداشتن استرس از موضوعات مربوط به خانواده، یادگیری اسامی دانش‌آموزان از طرف معلم و… می‌تواند انگیزه دانش‌آموز، برای دقت و علاقه به درس را افزایش دهد.
آن چه باید در هر نظام تعلیم و تربیت لحاظ شود، تربیت شهروندان سازگار ، ساختن شخصیت های سالم ، انتقال علوم و معارفی است که ابعاد وجودی مختلف جهان هستی را می‌شناسد.
نوشته فینا حریری دبیر هنر مدرسه کریمه اهل بیت (س) منطقه ۲ آموزش و پرورش تهران
——————–
منابع
www.edutopia.org/blog/strategies-helping-students-motivate-themse-lves-larry-ferlazzo
www.edutopia.org/blog/creating-conditions-conditions-for-students-motivation-larry-ferlazzo
www.zibaweb.com حمید رضا تر کمندی
سیف علی اکبری روان شناس پرورشی انتشارات آگاه چاپ اول
