چگونه کودکانمان را در مقابله با آزار جنسی مقاوم کنیم؟

استانداری تهران به دنبال اجرای طرح مقابله با آزار جنسی کودکان است؛

در روزگار کنونی که تحقق «دهکده جهانی» مک لوهان را شاهد بوده و با توسعه و تکثر فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، سرعت غیرقابل باوری را در انتقال پیام، مد، نمادها، ارزش‌ها و سایر شاخصه‌های اجتماعی جوامع مختلف به یکدیگر شاهد هستیم و شرایط به گونه‌ای شده که دیگر نمی‌توان دروازه‌های شهر را روی تغییرات بست؛ در این احوال، ناگزیر باید در درون جامعه‌مان این‌قدر بر مبنای فرهنگ بومی و ارزش و سنت‌های نهادینه‌شده در متن جامعه، نوآوری توأم با شهامت تابوشکنی داشته باشیم تا همچنان در کورس سنگین دنیای ارتباطات امروز که اتفاقا آسیب‌های اجتماعی بس سنگینی هم دارند، بتوانیم گلیم خود را از آب بیرون بکشیم و حرف‌هایی برای گفتن داشته باشیم. کافی است به حافظه کمی دورترمان مراجعه کنیم و تابوهایی چون ویدئو، ماهواره، ایدز و… را به یاد آوریم که با برخوردهای قهری هرگز از میان نرفتند بلکه این جامعه بود که واقعیت این پدیده‌ها را پذیرفت و اکنون دیگر نه بحث قبح آنها مطرح است و نه ممنوعیتشان؛ این درست می‌تواند سرمشقی برای پرداختن به بسیاری از آسیب‌های اجتماعی باشد که همیشه در بایگانی ذهن مسئولان ما خاک خورده‌اند اما بروز و ظهورشان را در جامعه کسی نمی‌تواند کتمان کند. مسئله آزارهای جنسی نه مختص ایران بلکه در همه جای جهان وجود دارد، با این تفاوت که در کشورهای دیگر سازوکار تعریف‌شده‌ای برای آموزش، کنترل و تقویت کودکان وجود دارد؛ بااین‌حال، در کشورمان تاکنون حتی طرح موضوع هم نوعی هتاکی، گستاخی و عبور از خطوط قرمز به شمار می‌آمده اما اخیرا در اقدامی ارزشمند از سوی استانداری تهران طرحی برای پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان در دستور کار قرار گرفته که اجرای آن می‌تواند تا حد زیادی کودکان را از همان دوران مهدکودک و پیش‌دبستانی‌ نسبت به خطر آزارهای جنسی آگاه ‌کند. طرح «پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان» یک رخداد نو در جامعه ایرانی بوده که توسط اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران با همکاری برخی دیگر از ارگان‌ها در دست اجراست و ما هم برای واکاوی بیشتر این طرح و آگاهی خانواده‌ها به‌ویژه تهرانی‌ها که نخستین جامعه هدف این طرح هستند به این موضوع می‌پردازیم.
اهمیت پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان
مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به رسالتی که دفتر اجتماعی و فرهنگی استانداری برای پرداختن به مسائل اجتماعی و فرهنگی دارد، در ذیل نگاه آسیب‌های اجتماعی اقدامی کارساز، علمی و دانش‌محور را در دستور کار قرار دادیم چون اساس کار این دفتر بر مبنای تحلیل و تدوین آسیب‌های اجتماعی با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری برای برخورد و کاهش آسیب‌های اجتماعی است.
سیاوش شهریور گفت: بر مبنای فایده – هزینه مسائل به این نتیجه رسیدیم که هزینه‌های پیشگیری در حوزه آسیب‌های اجتماعی بسیار کمتر از مداخله و درمان است و اجرای طرح پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان در استان تهران نیز بر همین مبنا آغاز شد. وی اظهار کرد: با توجه به اینکه هم اسلام و هم علم، دوران کودکی را اساس جامعه‌پذیری و تربیت می‌دانند، ازاین‌رو، بر آن شدیم که در ذیل نگاه اسلامی و سنت‌های ایرانی برای سلامت کودکان برنامه پیشگیری از آزارهای جنسی را در دستور کار قرار دهیم.
شاخصه‌های این طرح
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران این طرح را دارای شاخص‌ها و ویژگی‌هایی متمایز عنوان کرد. به گفته او، انطباق با سنت‌های اسلامی نخستین ویژگی طرح پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان بوده و طراحی این برنامه نیز به گونه‌ای است که استنباط نگاه غیردینی از آن نشود. شهریور، همچنین همخوانی طرح مذکور با معیارهای ملی، سنتی و ایرانی را ویژگی دوم آن عنوان کرد و گفت: منویات این طرح در قاموس سنت‌های ایرانی مسبوق به سابقه است. وی همچنین دانش‌محوری و داشتن مبنای علمی و نیز قابلیت انتشار و اشاعه طرح در قابل کتاب یا جزوه را ویژگی دیگر آن برشمرد.
اجرا در مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها با کتابی ویژه
شهریور با بیان اینکه این طرح حکم یک ماده درسی را ندارد، اظهار کرد: ما به‌عنوان یک نهاد حاکمیتی و سیاست‌گذار در پی آن هستیم که همگام با آموزش‌های حوزه ابتدایی و مهدهای کودک، طرح پیشگیری از آزارهای جنسی را در کنار سایر مسائل درسی هم داشته باشیم. به گفته او، کارشناسان زیادی روی انجام علمی و با‌ظرافت این طرح و اجرای آن در مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها کار کرده‌اند و در حوزه اجرا نیز توسط یک مرجع دولتی و با کسب رضایت شرکای اجتماعی همراه است، به‌طوری‌که در کارگروه اجتماعی و فرهنگی استان تهران نیز مورد تأیید همه مدیران کل حوزه آموزش قرار گرفت.
به گفته مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، برای اجرای این طرح، کتابی با عنوان «من همه را دوست دارم، اما…» توسط یکی از استادان دانشگاه علامه طباطبایی (شهین علیایی‌زند) تهیه شده که منبع اصلی آموزش در مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها‌ست. وی ادامه داد: همچنین انیمیشنی (پویانمایی) در همین زمینه به مدت‌زمان کمتر از یک دقیقه تهیه شده که جذابیت و اثرگذاری زیادی برای جامعه هدف این آموزش‌ها دارد. شهریور گفت: این طرح ویژه استان تهران بوده و در نخستین گام در این شهر اجرا می‌شود.
تابوشکنی و آموختن مهارت «نه‌گفتن» به کودکان
شهریور با بیان اینکه باید این تابو را شکست و کودکان را با واقعیت‌های جامعه از همان سنین کودکی آگاه کرد، گفت که بر‌اساس بررسی‌های انجام‌شده ۳۵ درصد از روسپی‌ها اعم از زن و مرد در دوران کودکی مورد آزارهای جنسی واقع شده‌اند. او اظهار کرد: آموختن مهارت «نه‌گفتن» در این طرح به کودکان یکی از اهداف است زیرا یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها همواره این بوده که چگونه به فرزندانشان بیاموزند که «نه» بگویند و برای پیشگیری از آزارهای جنسی بر‌اساس آموزه‌های دین اسلام از خود مراقبت کنند. وی فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را با وجود همه محاسن و فوایدی که دارند، نوعی تهدید جدی و آسیب برای کودکان دانست و بر لزوم ارائه آموزش‌های لازم برای کودکان و آگاه‌کردن آنها نسبت به برخی مسائلی که تاکنون در جامعه ما نوعی تابو محسوب می‌شده‌اند و از همین محل نیز اغلب آزارهای جنسی متوجه آنان شده، تأکید کرد. دکتر شهریور با اشاره به کتاب «من همه را دوست دارم، اما…» که مبنای آموزش در طرح پیشگیری از آزارهای جنسی محسوب می‌شود، گفت: خانواده‌ها استقبال خیلی مناسبی از این کتاب داشته‌اند. وی گفت: در این کتاب به صورتی بسیار ماهرانه و زیرکانه به کودکان آموخته می‌شود که همان‌طوری که مثلا حوله یا مسواک از وسایل شخصی است و نباید آنها را به دیگران بدهیم برخی از اعضای بدن ما هم متعلق به خودمان است. به گفته این مسئول، اجرای طرح پیشگیری از آزارهای جنسی در شهر تهران اقدامی بی‌نظیر و ملی بوده که نه‌تنها در کشور بلکه در سطح خاورمیانه هم تاکنون چنین طرحی اجرا نشده است.
وی با بیان اینکه طرح مذکور با نیت ممانعت از آسیب‌های اجتماعی و در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری درباره لزوم برخورد با آسیب‌های اجتماعی اجرا شده، از آنچه سوءاستفاده‌های سیاسی از آن خواند، اظهار گلایه کرد. قطعا اجرای موفق طرح پیشگیری از آزارهای جنسی کودکان که نخستین‌بار در شهر تهران انجام می‌شود، می‌تواند الگویی برای سایر شهرها و استان‌های کشورمان باشد که با رخداد آزارهای جنسی کودکان مواجه هستند اما تاکنون کسی از آن به خاطر «پاره‌ای مصلحت‌ها» دم نزده است. روزنامه وقایع اتفاقیه