چالش های آموزش و پرورش نظیر سرمایه گذاری، مالی، نیروی انسانی، تجهیزات، محتوای آموزشی، انگیزه نیروها و
نگرش مدیران در میزگرد ایرنا سمنان با حضور کارشناسان به ویژه ۲ تن از وزیران اسبق این نهاد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
صاحبنظران امر معتقدند نقش آموزش و پرورش در ساختن و توسعه آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور اساسی است اما پرسش اینجاست آیا این نهاد آموزشی با مشکلات عدیده موجود می تواند پاسخگوی نیازهای عصر دانایی باشد و نیروهای خلاق برای جامعه تربیت کند؟
امروز از عوامل پایین بودن سطح رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، چالش ها و کمبود هزینه های آموزشی و نادیده گرفتن تاثیر آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر است.
برخی اندیشمندان می گویند که شرایط هر جامعه را می توان از وضعیت امروز آموزش و پرورش آن پیش بینی کرد، از این رو نقش این نهاد، بسیار مهم است زیرا سرمایه گذاری همه جانبه در این نهاد بر رشد اقتصادی تاثیرگذار است.
در اهمیت توجه به این نهاد آموزشی، اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری در هفدهم آبان سال گذشته تاکید کرد نیازمند نوسازی همه جانبه در آموزش و پرورش هستیم.
او گفت: هدف ما پیشرفت همه جانبه است که جز با توسعه منابع انسانی و سرمایه اجتماعی محقق نمی شود و این امر وابسته به ارتقای وضعیت آموزش و پرورش است و تنها کار دولت نیست.
وی تاکید کرد: با توجه به سرعت تحولات علمی، آموزش و پرورش باید توانایی پاسخگویی به نیازهای عصر دانایی را داشته باشد.
مسوولان امر می توانند با برنامه ریزی مناسب در این مسیر به اهداف مطلوب در این عرصه دست یابند و با تخصیص منابع و امکانات لازم و با بهبود زیرساخت ها و با اولویت قرار دادن این نهاد در انجام امور، یاری بخش این وزارتخانه مهم باشند.
خبرگزاری ایرنا سمنان در همین ارتباط میزگردی با عنوان’ آموزش و پرورش کشور؛ چالش ها و راهکارها’ را با حضور کاظم اکرمی و محمود فرشیدی وزرای اسبق و علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش و محمد دستورانی مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان برگزار کرد.
آنان تاکید کردند توسعه کشور در ابعاد مختلف میسر نمی شود مگر این که به آموزش و پرورش در همه امور توجه جدی شود.
** آموزش و پرورش در اولویت کاری دولتمردان قرار گیرد
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش گفت : شواهد نشان می‌دهد آموزش و پرورش در ادوار مختلف جزو اولویت کاری نبوده است چرا که خروجی سرمایه‌گذاری در این بخش دیربازده و لمس آن برای جامعه زمان بر است.
علیرضا کاظمی شکاف بین گفتمان نظری و گفتمان عملی را یکی از بزرگترین چالش‌های آموزش و پرورش برشمرد و افزود : از آنجایی که آموزش و پرورش عهده‌دار مسوولیت فرهنگی است و این مهم دیربازده است از این رو تمرکز و سرمایه‌گذاری معطوف به اقداماتی شده که جامعه اثرات آن را در کوتاه مدت لمس می‌کند.
وی خاطرنشان کرد : به عنوان مثال در این دوره سلامت جزو اولویت اول برنامه های دولت است و چون مردم به اهمیت سرمایه گذاری در این فضا پی برده‌اند، دولت مکلف شده برای این مسأله وقت بیشتری بگذارد.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش راهکار خروج مشکلات آموزش و پرورش را در توسعه و باز شدن فضای مشارکت آموزش و پرورش در تمام ابعاد و سطوح دانست و یادآور شد: تنها راهبرد برون رفت از مشکلات متعددی که فرآروی این نهاد است مشارکت همه جانبه و جامع در تمام سطوح آن است.
وی با بیان این که ضریب مشارکت به معنای واقعی در آموزش و پرورش بسیار پایین است، افزود: تنها بخشی که در امر مشارکت آموزش و پرورش خوب عمل کرده مشارکت در ساخت و سازهاست و با مشارکت خیران در حوزه ساخت و سازها انقلابی به وجود آمده است.
کاظمی با اشاره به این که در کنار همه موانع، بستر قانونی برای اجرایی شدن بحث مشارکت وجود دارد، گفت: آموزش و پرورش باید جسارت پیدا کند تا در تمام سطوح مختلف امر مشارکت را عملیاتی کند.
وی با اشاره به ضرورت تقویت معنویت در بین دانش‌آموزان، بهره‌گیری از معارف قرآنی را راهکاری برای برنامه‌ریزی‌های ضد فرهنگی و ضد ارزشی دشمنان برشمرد و افزود: دشمن به دنبال ایجاد شکاف بین فضای معنوی جامعه است.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: از منظر مبانی دینی و نظری باید اولویت اول این وزارتخانه مسأله تربیت و پرورش باشد چرا که سند تحول بنیادین در راستای رسیدن دانش‌آموز به معارف حیات طیبه و قرب الهی تدوین شده است.
وی کم‌توجهی به امر پرورش را از عوامل ضعف نظام تربیتی برشمرد و ادامه داد : اولویت قرار دادن مسأله تربیت و تقویت برنامه‌های فرهنگی در کنار مبانی آموزشی منجر به برون رفت بسیاری از مشکلات این نهاد خواهد شد.
کاظمی با بیان این که دشمن به دنبال ترویج فضای ناامیدی و افسردگی و غم در جامعه است، اضافه کرد: هنر ما این است که فضای نشاط را در جامعه ترویج کنیم، اگر وجود دارد آن را تقویت و اگر نیست برای افزایش آن تلاش کنیم.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش فقدان منابع انسانی کمی و کیفی را از مهمترین چالش های این نهاد برشمرد و افزود: توجه به معلمان توسعه هر کشور را رقم می‌زند و از این رو توجه به افزایش انگیزه و نیز منزلت و معیشت این قشر از جامعه ضروری است.
وی با تاکید بر این که نیروی انسانی موتور محرکه هر سازمان و دستگاهی است، افزود: رکن اساسی تحول جامعه، معلم است و فضا و تجهیزات به تنهایی قادر به ایجاد تحولات نیستند اما معلم با انگیزه، با توانمندی و مهارتی که دارد، می‌تواند منشأ تحول باشد.
کاظمی، بی‌ثباتی مدیریت و رهبری در نظام آموزش و پرورش و عدم ملاک‌ها و شاخص‌‌های درست برای انتخاب مدیران و سلیقه گرایی و سیاست‌زدگی را از بزرگترین مشکلات این نهاد برشمرد و افزود : نظام رهبری و مدیریت که از زیر نظام های اصلی تحول بنیادین است هنوز در آموزش و پرورش اجرایی نشده و در صورت عملیاتی شدن شاهد ثبات مدیریت و انتخاب مدیران خوب بر اساس شاخص و ملاک خواهیم بود.
** همه نهادها به آموزش و پرورش کمک کنند
وزیر اسبق آموزش و پرورش در میزگرد ایرنا سمنان گفت: مسایل مربوط به تعلیم و تربیت دیربازده است و پرداختن به موضوعات در کوتاه مدت جوابگو نیست.
محمود فرشیدی افزود : فرهنگ سازی و نهادینه کردن فرهنگ درباره مساله ای خاص نیازمند صرف زمان بالاست.
وی ادامه داد : آموزش و پرورش مساله اول جامعه و خانواده هاست چرا که تربیت فرزندان که آینده سازان و سرمایه کشور هستند برعهده این نهاد است.
وی با اشاره به منویات رهبر معظم انقلاب مبنی براین که پول خرج کردن در حوزه آموزش و پرورش هزینه نیست سرمایه گذاری است، افزود : متاسفانه هنوز در بین همه خانواده ها این مهم نهادینه نشده است.
وی معتقد است که در زمان حاضر جنس آموزش و پرورش با قانون اساسی تدوین شده یکی نیست، قانون اساسی معین کرده خروجی آموزش و پرورش باید تربیت انسان های دارای ویژگی های ممتاز باشد ولی امروز انسانی که بعد از ۱۲ سال تربیت می شود مطابق با ترازهای نظام اسلامی نیست.
وی علت چنین مشکلی را طراحی آموزش براساس نظام سکولار از زمان های قدیم دانست و تصریح کرد: حل این مشکلات نیازمند تحولات بنیادی است.
فرشیدی خاطرنشان کرد : طرح تحول بنیادین در نظام آموزشی کشور مطرح شده است ولی ضرورت دارد مبانی شناخته شود تا همگام با تحقق اهداف قانون اساسی باشد.
به گفته وی، در تمام کشورها اهداف آموزش و پرورش با اهداف قانون اساسی مطابقت دارد و بر اساس این تطابق برنامه ریزی می شود.
وزیر اسبق آموزش و پرورش اظهارداشت : آموزش و پرورش امروز محدود به سوادآموزی و حفظ کردن است و این در حالی است که در سند تحول بنیادین تربیت انسان را در حول هشت محور مهم مانند فرهنگ دوست، دوستدار طبیعت، انسان ایثارگر و انسان مطابق با تراز اسلامی تعریف کرده است.
وی اضافه کرد : برای آموزش و تربیت انسان های ایثارگر و دارای فضیلت های اخلاقی باید کارگاه آموزشی و برنامه ها و اردوهای عملی برگزار شود تا فرهنگ در وجود نوجوانان نهادینه شود و صرفا با حرف زدن نمی توان در عرصه تربیت و پرورش موفق بود.
فرشیدی خاطرنشان کرد : تغییرات در رویکردهای آموزشی مکتوب شده ولی هنوز عملیاتی نشده و در مسیر اداری با مشکل مواجه شده است.
وی بیان داشت : براساس سیاست های ابلاغی رهبری در قالب تقریبا ۱۳ بند به دولت راه چگونگی دستیابی به اهداف مشخص شده است.
فرشیدی تصریح کرد : جنس آموزش و پرورش متفاوت از دیگر وزارتخانه هاست و هدف آن پرورش انسان و انسان سازی است و طرح های مربوط به آن دیر بازده است و در مدت چهار سال نمی توان انتظار بازدهی داشت و در کشورهای دیگر دوره این وزارت با هدف محقق شدن اهداف ۱۲ ساله است.
وزیر اسبق آموزش و پرورش خاطرنشان کرد : دستگاه ها و وزارتخانه های دیگر تولید کالا و یا خدمات دارند و آموزش و پرورش را نمی توان هم راستای دیگر وزارتخانه دانست.
وی گفت : مبانی آموزش و پرورش حکومتی است و مانند وزاتخانه های دیگر دولتی نیست و بودجه ها در این حوزه صرف انسان سازی می شود که نمود چشمی ندارد و بازدهی آن که انسان سازی است در دوره چهار ساله مشخص نمی شود.
به گفته وی فرهنگ سازی برای قدردانی از زحمات معلمان در سطوح گسترده بسیار اثر گذار و موجب دلگرمی معلمان است.
وی مشکلات معیشتی و اقتصادی را از مهمترین معضلات معلمان برشمرد و گفت : در سیاست های ابلاغی این موضوع دیده شده است.
وی اظهارداشت: وضعیت معیشتی و اقتصادی موجب کم انگیزه شدن معلمان و نیز ایجاد چالش و مشکل در نظام آموزشی شده است.
وزیر اسبق آموزش و پرورش اضافه کرد : فلسفه تعلیم و تربیت و جایگاه آموزش و پرورش و مشکلات و راهکارهای حل آن در سند تحول نظام بنیادین دیده و پیش بینی شده است.
وی افزود: انقلاب در کشور و در جهان در اولین گام در عرصه سیاسی به پیروزی می رسد و در گام بعدی تلاش در خودکفایی و پیروزی در ابعاد اقتصادی است که استفاده از کالای ایرانی در کشور برهمین مبنا است و پس از این ابعاد پیروزی در عرصه فرهنگی است که بسیار مشکل است و هنوز مغفول مانده است.
وی گفت : مشارکت در عرصه های مختلف متناسب با انگیزه باید تعریف شود و در آموزش و پرورش باید مشارکت با انگیزه فرهنگی و تربیتی باشد.
به گفته وی آموزش و پرورش عهده دار تربیت انسان هاست و یک فرد به تنهایی نمی تواند این کار خطیر را انجام دهد و باید از ظرفیت مشارکت استفاده شود.
** هزینه در بخش آموزش و پرورش سرمایه گذاری است
دیگر وزیر اسبق آموزش و پرورش در این میزگرد ایرنا گفت: سرمایه گذاری در بخش آموزش و پرورش هزینه نیست و باید سرمایه گذاری در این حوزه بیش از بیش افزایش یابد.
کاظم اکرمی افزود: مردم، دولت و نهادهایی که اختیاراتی دارند باید وارد عرصه سرمایه گذاری و مشارکت شوند زیرا آموزش و پرورش انسان ساز است و اگر درست عمل کند جامعه ای سالم خواهیم داشت.
وی اظهارداشت : آنچه برای اداره کشور نیاز است صداقت، از خودگذشتگی و دیانت است و تربیت چنین انسان هایی برعهده آموزش و پرورش است.
به گفته وی، در بسیاری از کشورها مردم همراه دولت در حوزه ِآموزش و پرورش هستند و در زمان حاضر با توجه به شرایط کشور ضرورت دارد همه اقشار جامعه نگاه توسعه ای داشته باشند.
وی یادآورشد : کمک به آموزش و پرورش موجب رشد و توسعه کشور می شود.
وی با بیان این که در قانون اساسی به تحصیل رایگان تاکید شده است، تصریح کرد: در زمان حاضر تنها با بودجه دولتی نمی توان آموزش و پرورش را اداره کرد و مردم باید در این مهم مشارکت داشته باشند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش ادامه داد : در بعضی کشورها مانند انگلستان و آمریکا برخی از دانشگاه ها را مردم ساختند.
اکرمی یادآورشد : به فرهنگ سازی برای مشارکت مردم در حوزه آموزش و پرورش کمتر توجه شده است و ضرورت دارد رسانه ها به آگاه سازی مردم در باره آثار مشارکت مردمی در توسعه آموزش و پرورش بیشتر بپردازند.
وزیر اسبق آموزش و پرورش اظهارداشت: اگر اولویت در کشور آموزش و پرورش باشد بسیاری از چالش ها حل خواهد شد و تا زمانی که مشکل آموزش و پرورش حل نشود مشکل دیگر وزارتخانه ها نیز برطرف نخواهد شد.
وی تاکید کرد : محور آموزش و پرورش باید بر اساس عقل و خردورزی باشد تا بتوان قدرت تعقل و عقلانیت را در جوان برای جلوگیری از بسیاری از مشکلات پرورش داد.
وی گفت: تغییرات محتوای آموزشی در زمان حاضر هم راستا با روحیات، علایق، سلایق و روانشناسی نسل جوان نیست و باید تغییر براین اساس و در نظر گرفتن همه جوانب باشد تا در جامعه موثر واقع شود.
به گفته اکرمی شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمان ریاست جمهوری مقام معظم رهبری مسوولان را موظف به تدوین سند تغییر نظام بنیادی آموزش و پرورش کرده بود و از همان دیرباز بحث سند تحول بنیادین مطرح و تدوین شد.
وی ادامه داد : جای تاسف است که با توجه به وجود سند تحول بنیادی در نظام آموزشی دوباره برای تهیه سند هزینه صرف شد و از سند قبلی استفاده ای نشد.
وی اظهارداشت : باید سوال شود چرا با وجود سند تحول به جای اصلاح نقص ها، مسوولان وقت دوباره اقدام به نوشتن سند تحول بنیادی کردند؟
وی نبودن ناظر بر کار وزیر آموزش و پرورش را علت بسیاری از مشکلات برشمرد و اضافه کرد : جامعه فعلی متاسفانه براساس آزمون و خطا اداره می شود و مسوولان کمتر توجه به کارهای انجام شده در گذشته دارند.
اکرمی افزود : باید جمعی از چند متخصص دلسوز، خبیر و بصیر حوزه کودک و نوجوان ناظر بر کار وزرا باشند تا برنامه ها تا رسیدن به نتیجه پیگیری شود.
وزیر اسبق آموزش و پرورش انگیزه معلم را عامل دیگر توسعه در آموزش و پرورش و اجرای نظام تحول بنیادین دانست و تصریح کرد: برای تحقق اهداف باید انگیزه معلم را تقویت کرد.
اکرمی خاطرنشان کرد: آموزش، پرورش و تربیت باید با هم انجام شود ولی متاسفانه کشور در همسویی آموزش و تربیت کمتر از ۵۰ درصد موفق بوده است.
اکرمی یادآورشد : نظام اقتصادی، سیاسی اجتماعی و مسوولان کشور بیش از خانواده و آموزش و پرورش به جامعه شکل می دهند و می توانند عامل همه گیر شدن یک اخلاق پسندیده یا بلعکس شود.
وی بیان داشت: از گذشته تا به امروز هنوز مجلس شورای اسلامی قانونی در رابطه با ویژگی های وزیر متخصص آموزش و پرورش و دیگر وزرا تصویب نکرده است.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان نیز گفت: کمبود نیروی انسانی و منابع مالی و کم‌شدن انگیزه و تعهد کاری به دلایل مختلف سه چالش ملی حوزه آموزش و پرورش است.
محمد دستورانی با اشاره به فعالیت ۹۴۰ هزار نیروی انسانی در آموزش و پرورش، یکی از ریز چالش‌های بخش نیروی انسانی را نبود توازن در توزیع نیروها دانست و افزود: نیروها در چهل سال گذشته بر اساس منطق توزیع نشدند و در بسیاری از نقاط کشور کمبود نیرو و در برخی نقاط مازاد نیرو وجود دارد و قدرتی برای جابجایی نیروها، وجود ندارد.
وی اظهارداشت: تفاوت‌هایی که نسبت به سایر دستگاه‌ها در تجربه و مدرک تحصیلی یکسان در دریافت حقوق وجود دارد به مرور، انگیزه را از نیروهای آموزش و پرورش کم می کند.
وی ورود نیروهایی که به صلاح آموزش و پرورش نبوده و نیست را از چالش های دیگر این نهاد برشمرد و افزود: بخشی از نیروهای حق‌التدریسی از طریق سرباز معلم و برخی هم نیروهای پیشکسوت هستند که به ناچار به علت کمبود نیرو از آنان استفاده می‌شود.
دستورانی بیان کرد: نیروهای پیشکسوت تجارب خوبی دارند اما انرژی لازم برای پاسخگویی به نیاز دانش‌آموزان امروزی را ندارند و نیروهای حق‌التدرسی نیز دوره‌های توانمند سازی را پشت سر نگذاشته‌اند که این موضوع امر آموزش اصولی را با چالش مواجه کرده است.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان با بیان این که تا سال ۱۴۰۰، ۳۵۰ هزارمعلم از مجموع ۹۵۰ هزار نفر بازنشسته می‌شوند، اظهارکرد: دولت باید با جایگزین کردن نیروهای کارآمد کمبود نیروی انسانی در این بخش را جبران کند چراکه دانشگاه فرهنگیان قادر به تقویت این حجم نیرو نیست.
وی گفت: بهترین جذب و ورود نیروی انسانی آزمون استخدامی تحت عنوان ماده ۲۸ است که در سال‌جاری مجوز ۱۵هزار نفر صادر شده و ۴۰۰ نفر از استان سمنان جذب خواهند شد.
دستورانی از چالش‌های دیگر این حوزه را نبود منابع کافی برشمرد و گفت: دغدغه آموزش و پرورش تنها باید تعلیم و تربیت و کیفیت بخشی به این دو مقوله باشد اما متأسفانه مدیران آموزش و پرورش امروز هم مدرسه ساز ، هم به دنبال خیّر و هم باید خانه معلم داری کنند که این امر بخشی از فضای ذهنی مدیران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
وی تصریح کرد: نبود منابع مالی به ناچار ذهن خادمان این عرصه را درگیر کرده و کیفی بخشی امر آموزش و پرورش نیز دست‌نیافتنی خواهد شد.
دستورانی استفاده از بهترین خدمات درمانی و بیمارستان ها را حق مسلم همه فرهنگیان دانست و گفت: بهترین بیمارستان‌ها باید طرف قرارداد این قشر باشند تا هنگام مراجعه بهترین خدمات شامل حال آنان شود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان مسایل بیمه‌ای و درمانی را بزرگترین دغدغه نیروهای آموزش و پرورش ذکر کرد و گفت: اگر قراردادهای بیمه‌ای مکلف به ارایه پوشش‌های بیمه‌ای خوبی باشند و معلم نگران بحث درمان نباشد آسوده تر به امر آموزش می‌پردازد.
وی استفاده از تجارب جهانی کشورهایی چون فنلاند، کره جنوبی، نروژ، عمان ،مالزی ، سنگاپور و ژاپن که در نظام آموزش و پرورش پیش‌رو هستند را ضروری دانست و یادآور شد: جنگ آینده جهان، جنگ برای نظام آموزشی است و جنگ آب و خاک نیست و هرکشوری که نظام آموزشی توانمندتری داشته باشد موفق‌تر است.
وی ترسیم این چشم‌انداز را برای کشور ضروری دانست و بر حل چالش نیروی انسانی، منابع مالی و دیگر چالش‌های این نهاد تأکید کرد.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان تخصیص سهم بیشتری از محل درآمد ناخالص ملی به آموزش و پرورش را راهکاری برای کاهش مشکلات این قشر برشمرد و افزود: اگر از هر وزارتخانه ای درصد معینی از بودجه به آموزش و پرورش اختصاص یاید زمینه‌ای برای پس‌انداز این نهاد ایجاد خواهد شد و به توسعه کشور می‌انجامد.
وی گفت: سهم بودجه‌ای آموزش و پرورش از هشت درصد به یازده درصد رسید در حالی که در کشورهای پیشرفته این سهم ۶۰ درصد است.
وی با بیان این که تجهیز کارگاه ها و آزمایشگاه ها در هنرستان‌ها و در دبیرستان‌ها جزو اولویت‌هاست، ادامه داد: هنرستان‌های ما که مرکز مهارت آموزی است و دبیرستان‌های کاردانش از امکانات کارگاهی و آزمایشگاه مستهلک برخوردارند که نیازمند توجه و ساماندهی هستند.
دستورانی با تأکید بر ضرورت حرکت به سمت مهارت آموزی و تقویت فرهنگ کار در کشور، تصریح کرد: در کشور ما کار به شغل‌های اداری خلاصه شده در حالی که معنای فرهنگ کار این است هر انسانی با توجه به شرایط امکانات و منابع موجود در بحث خلاقیت آنقدر توانمند باشد که بتواند از منابع موجود زندگی خود را اداره و از مهارتی که دارد، استفاده کند.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان گفت: مهارت آموزی و خلاقیت در بخش علمی و آموزشی جزو اولویت های این اداره کل است و در کشور ۶ استان در بخش مهارت آموزی آغاز به کار کردند و این استان در این امر پیش‌روست.
وی بیان کرد: مهارت آموزی در حال گسترش بین سایر استان‌هاست و با باز کردن شعاع آن فرصت شغلی خوبی برای فارغ‌التحصیلان آینده فراهم خواهد شد.
دوازده میلیون و ۶۲۴ هزار دانش آموز و بیش از ۹۵۰ هزار معلم در کشور به تحصیل و تدریس مشغول هستند. ایرنا
