غلامرضا ظریفیان/ جامعه‌شناس
مشارکت مردمی در ادبیات جدید توسعه یکی از مهم‌ترین ارکان و به‌عبارتی موتور توسعه جوامع جدید معرفی می‌شود. جوامع دیگر از شکل‌های سنتی حضور محدود مردم عبور کرده و اهمیت حضور مردم و مشارکت آنها در همه ابعاد توسعه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی احساس می‌شود. به‌طوری که اکنون این موضوع یک بخش ضروری و اجتناب‌ناپذیر در جوامع عصر حاضر محسوب می‌شود.
در گذشته مشارکت‌های مردمی به‌صورت حضور توده‌ای بود. به این معنا که در زمان‌های خاص، مناسبت‌ها، بحران‌ها و… مردم به دلایل مختلف، وارد عرصه‌های اجتماعی می‌شدند و به طریقی در امور مشارکت می‌کردند. این حضور سازمان‌نیافته و اغلب احساسی در زمان‌های خاص اتفاق می‌افتد و بعد از خاتمه جریان محرک، مشارکت‌ها سرد می‌شود. اما امروزه در جوامع مختلف با توجه به رویکردهای متفاوت نسبت به مشارکت‌های مردمی، این پدیده با ابزار و روش‌های مختلفی ظاهر شده است. در عصر حاضر مهم‌ترین نوع مشارکت مردمی به شکل سازمان‌یافته، مردم‌نهاد و مستمر است که در عرصه‌های مختلف چهارگانه توسعه (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) رخ می‌دهد.
در این‌باره جامعه ما ظرفیت بسیار مستعد و توانمندی برای مشارکت‌پذیری دارد. مشارکت‌پذیری در کشور ما از عرصه‌های معنوی و ظرفیت‌های مادی برخوردار است. اما متأسفانه برای به فعلیت رساندن این قابلیت بالقوه مردمی تا به حال اقدام جدی و ثمربخشی انجام نشده است. به‌معنای دیگر اهمیت و اقدام برای مشارکت مردمی تنها به زبان، گفتارها، برنامه‌ها و… معطوف شده و هیچ‌گاه جامه عمل پوشانده نشده است.
مشارکت‌های مردمی در کشور ما به شکل توده‌ای بسیار موفق عمل کرده است. در عرصه‌های دفاع‌مقدس، انتخابات، حوادث طبیعی مانند زلزله و… مشارکت مردمی ایرانیان زبانزد و قابل ستایش است. اما در رابطه با مشارکت واقعی، حرفه‌ای، سازمان‌یافته و مردم‌نهاد در مجموع با وجود ظرفیت‌های قابل‌قبول جامعه، موقعیت و جایگاه مناسبی نداریم. آمارها و گزارش‌ها حاکی از این است که در این زمینه بسیار ضعیف عمل شده است. حتی مشارکت‌های مردم‌نهاد در بخشی از مسائل خاص که اهمیت بیشتری دارد اغلب جنبه‌های آماری دارد تا جنبه‌های حقیقی و واقعی.
به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط خاص کنونی کشور، مهم‌ترین سرمایه کشورمان مشارکت مردمی است. اساسی‌ترین راه عبور از تحریم‌ها و سختی‌ها و مقابله با برخوردهای ظالمانه‌ای که از طرف برخی از کشورها به ما تحمیل می‌شود پذیرش مشارکت سازمان‌یافته و مردم‌نهاد است.
مشارکت سازمان‌یافته و مردم‌نهاد قطعا به اعتماد جامعه منجر می‌شود، انسجام جامعه را افزایش می‌دهد و بی‌تردید کمک خواهد کرد که جوامع از منابع خود بیش از پیش بهره‌برداری کنند. آسیب‌های جدی که امروز در جامعه رواج یافته و ریشه دوانده و بعضا برخی از آنها در حال تبدیل شدن به ابرآسیب و بحران‌ها شده، تنها از طریق اعتماد واقعی به مردم و سپردن امور جامعه در ابعاد مختلف به آنها مرتفع خواهد شد.
برای سپردن امور جامعه به دست مردم نباید به هیچ عنوان احساس نگرانی و ذره‌ای تردید به دل راه داد. باید در پی آن بود که این موضوع بااهمیت در جامعه تقویت شود |جامعه همشهری
