پای درد دل «المپیادی‌ها» برای ریشه‌یابی سیر نزولی رتبه‌های جهانی
بررسی نتایج دانش‌آموزان ایرانی در المپیادهای جهانی در دو سال اخیر نشان می‌دهد رتبه‌های جهانی کسب شده در رشته‌های ریاضی، فیزیک، شیمی و کامپیوتر سیر نزولی در پیش‌داشته است.
به گزارش ایسنا، تیم المپیاد ریاضی دانش‌آموزی ایران در سال ۲۰۱۷مقام پنجم جهان را کسب کرد، اما در سال ۲۰۱۸با ۱۴پله سقوط در جایگاه نوزدهمی جهان ایستاد؛ همچنین تیم المپیاد فیزیک دانش‌آموزی کشورمان هم که در سال ۲۰۱۷رتبه ۱۲جهان را کسب کرده بود، در سال ۲۰۱۸به رتبه بیست‌وپنجمی سقوط کرد. در رشته‌های شیمی و کامپیوتر هم به ترتیب افت ۱۶و پنج پله‌ای نصیب دانش‌آموزان ایرانی در فاصله سال‌های ۲۰۱۷و ۲۰۱۸شده است. تعدادی از دانش آموزانی که در سال گذشته المپیادی بودند، در گفت‌وگو با ایسنا از شرایطی که در دوره آمادگی برای المپیادهای جهانی گذارنده‌اند، سخن گفتند؛ اما پیش از بررسی صحبت‌های آنان لازم است به طور خلاصه روال آمادگی این دانش‌آموزان برای شرکت در المپیادها را بیان کنیم .
مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان بخشی از وزارت آموزش و پرورش است که اقدام به برگزاری المپیادهای علمی کشوری می‌کند و اصطلاحاً “باشگاه دانش‌پژوهان جوان” خوانده می‌شود، چرا که قبل از ادغام با “مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان” در سال ۸۹ به این نام شناخته می‌شد. تعدادی از دانش‌آموزان المپیادی‌ای که هر سال برای آمادگی دوره جهانی مهمان باشگاه دانش‌پژوهان جوان می‌شوند و از شهرستان‌ها در این رقابت شرکت می‌کنند، تقریباً ۶ماه در این مرکز اسکان می‌یابند؛ علاوه بر آن، این مرکز مسئول آماده‌سازی همه دانش‌آموزان المپیادی برای شرکت در مرحله جهانی نیز است .
دانش‌آموزان المپیادی بعد از اینکه برای شرکت در المپیادهای علمی ثبت نام می‌کنند، در نیمه زمستان مرحله اول المپیاد را پشت سر می‌گذرانند و در صورت قبولی اردیبهشت ماه در آزمون مرحله دو شرکت می‌کنند. تابستان مدال‌های کشوری تقسیم می‌شود و تقریباً از پاییز وارد “باشگاه دانش‌پژوهان جوان” می‌شوند تا در دوره‌ای تقریباً ۶ماهه درس بخوانند و آموزش ببینند و برای اعزام به مرحله جهانی آماده شوند.
مدال‌آوران تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک ایران که سال گذشته مهمان ایسنا بودند، در صحبت‌های خود به شرایطی که طی یک سال حضور در این مرکز گذراندند، اشاره کردند. امیر پویا معینی که مدال طلای جهانی رقابت‌های نجوم و اخترفیزیک را دارد، می‌گوید: «ما یک سال در باشگاه دانش‌پژوهان جوان برای المپیاد جهانی تلاش کردیم و طی این یک سال هر هفته حداقل یک موضوع برای جروبحث و درگیری با عوامل باشگاه وجود داشت.» علی یونسی دیگر دارنده مدال طلای رقابت‌های جهانی ۲۰۱۸نجوم و اختر فیزیک هم می‌گوید: «در خصوص کثیفی خوابگاه و نبودن امکانات رفاهی مانند بوفه که باعث می‌شد ما حتی برای تهیه یک بطری آب مسافت طولانی را تا یک مغازه طی کنیم و همچنین مسائل دیگر مشکلاتی داشتیم.»
در ادامه این گفت‌وگو، معینی به کمبود بودجه باشگاه دانش‌پژوهان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «مهم‌ترین مشکل، کمبود منابع مالی باشگاه بود. من به جرأت می‌توانم بگویم که هیچ کلاسی نداشتیم که تا آخر ادامه پیدا کرده باشد. هیچ کلاسی نداشتیم که استاد آن ثابت سر کلاس حاضر شده باشد، همه کلاس‌ها را نصفه و نیمه رها می‌کردند. استادها به دلیل مسائل مالی قهر می‌کردند و معلمان مدام تغییر می‌کردند.» احتمالاً همین کمبود بودجه باعث شده که ۵نفر دوم تیم المپیاد نجوم و اختر فیزیک ایران که با عنوان تیم ب به مسابقات اعزام شده بودند، تمامی هزینه‌ها را خودشان متحمل شوند و به قول علی یونسی: «بچه‌ها شخصاً هزینه کردند تا برای ایران افتخار کسب کنند! اگر ۵نفر دوم نمی‌توانستند این هزینه را پرداخت کنند، ما فقط چهار طلا می‌گرفتیم و روسیه قهرمان جهان می‌شد.»
یکی دیگر از المپیادی‌هایی که در سال‌های گذشته مهمان باشگاه بوده، می‌گوید: «در اولین برخورد با باشگاه تمامی لوازم اتاق مانند رو بالشتی، پتو و …همه از سال قبل دست نخورده باقی مانده بودند و تعویض نشده بودند. بعد از اعتراضات اولیه و صحبت‌های فراوان این اجازه داده شد تا اتاق‌ها عوض شوند. در ماه‌های اولیه شروع دوره انتخابی برای تیم ملی (دوره طلایی) حمام‌ها آب گرم نداشتند و دانش‌پژوهان مجبور به استحمام با آب سرد بودند.» این فرد درباره وضعیت تغذیه باشگاه دانش‌پژوهان می‌گوید: «یکی از بزرگترین مشکلات خوابگاه وعده‌های غذایی آن بود. در خوابگاه فقط سه وعده غذایی به دانش‌پژوهان داده می‌شد و هیچ میان وعده‌ای شامل میوه و خوراکی در کار نبود. صبحانه هر روز از خود باشگاه بود و متأسفانه از تنوع به هیچ وجه خبری نبود، تا این حد که برای حدود یک هفته صبحانه ما نان و کره خالی بود. در این مورد اعتراضات زیادی در جلسات صورت گرفت و تا این حد پیش رفت که یکی از والدین از روی دلسوزی برای دانش‌پژوهان مواد غذایی برای صبحانه مانند شیر و…. تهیه کرد و به باشگاه داد.»
او در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: کیفیت شام و ناهارها به حدی پایین بود که بعضی شب‌ها برخی از دانش‌آموزان دچار مسمومیت می شدند.
یکی دیگر از دانش‌آموزانی که در یکی دو سال اخیر در باشگاه دانش‌پژوهان اقامت داشته است، می‌گوید: «در خوابگاه حتی یک آبخوری ساده نیز تعبیه نشده است و دانش‌پژوهان برای گرفتن آب باید در هنگام صرف شام بسته‌های آب را از مسئولان دریافت کنند و در مواردی که این بسته‌ها تمام شود، گزینه‌ای ندارند جز اینکه صبر کنند تا بسته‌های جدید از راه برسد.»
این دانش‌آموز و تعدادی دیگر از دانش‌آموزان در گفت‌وگوی خود با ایسنا به وضعیت اینترنت باشگاه هم اشاره می‌کنند و در این باره می‌گویند: «اینترنت برای دانش‌پژوهان یکی از اساسی‌ترین امکانات است. اینترنت برای دانلود مقالات، نمونه سوالات، شرکت در رقابت‌های اینترنتی (دانش‌پژوهان کامپیوتری) و …متأسفانه در خوابگاه وجود ندارد. در ساختمان باشگاه تمام طبقات مجهز به اینترنت با سرعت مناسب هستند و تنها قسمتی از این ساختمان که اینترنت ندارد، خوابگاه آن است. این مورد بارها به مسئولان گفته شده است و متأسفانه هیچ اقدامی در این راستا صورت نگرفته است و وضعیت هنوز مانند گذشته است و دانش‌پژوهان مجبور به استفاده از بسته‌های شخصی هستند .»
یکی دیگر از دانش‌آموزانی که دو سال قبل در این باشگاه حضور داشته، می‌گوید: امکانات باشگاه نسبت به چند سال پیش به شدت افت کرده و ساختمان باشگاه به دلیل اینکه دیگر بودجه مستقیم ندارد، به یک ساختمان “نیمه متروکه” تبدیل شده است. قبلاً این باشگاه زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی بود اما الان زیر مجموعه‌ای از وزارت آموزش و پرورش است. وی ادامه می‌دهد: «البته از زمانی که خانم مهاجرانی ریاست باشگاه را عهده‌دار شده‌اند، وضعیت بهتر شده؛ اما هم‌چنان مطلوب نیست. مثلاً یکی از مشکلات این است که حقوق دبیران دیر به حسابشان واریز می‌شود یا کلاً به آنها حقوقی داده نمی‌شود، هر چند که اکثر معلمان ما از المپیادی‌های سابقی بودند که آن‌چنان چشم‌داشت مالی نداشتند، اما همین مسئله باعث می‌شد بی‌انگیزه شوند .»
یکی دیگر از افرادی که سال ۹۶مهمان باشگاه بوده، می‌گوید: «غذای باشگاه را از دانشگاهی در شرق تهران می‌آوردند و در باشگاه گرم می‌کردند، یک وقت‌هایی چیزهایی عجیب‌و غریب در غذا پیدا می‌کردیم. در سال ۲۰۱۸فقط نجوم و زیست‌شناسی نتیجه خوبی گرفت. بچه‌های نجوم تلاش زیادی کرده بودند و به دانش‌آموزان شرکت‌کننده در المپیاد زیست هم رسیدگی خوبی می‌شد، چراکه ایران میزبان المپیاد زیست‌شناسی بود. هم کلاس‌های المپیادی‌های زیست خوب برگزار می‌شد و هم اردوی خوبی برده شدند، اما ما ریاضی‌ها حتی کلاس هم نداشتیم. سال ۹۷نتایج خیلی بد بود. باشگاه بودجه لازم برای اینکه برای ما معلم بیاورد را نداشت، ما را کل بهمن‌ماه تعطیل کردند؛ زیرا معلم نداشتیم. البته دو نفر بودند که برای هماهنگی کلاس خیلی زحمت می‌کشیدند کلاس المپیادی نداشتیم، اما یک ماهی به ما درس‌های دانشگاهی را می‌دادند که متفاوت با المپیاد بود.»
یکی دیگر از دانش‌آموزانی که در المپیاد شیمی شرکت کرده بود و چند ماهی را در خوابگاه باشگاه دانش‌پژوهان گذرانده، می‌گوید در ابتدا برای رفت‌وآمد دچار مشکلاتی شده، اما بعدتر این مشکلات رفع شده بود. وی ادامه می‌دهد: «مشکلاتی هم در خصوص غذا وجود داشت، مثلاً اینکه به ما میوه داده نمی‌شد یا کیفیت برنج خوب نبود و مسائلی از این دست.» وی همچنین درباره نظم برقراری کلاس‌ها گفت: «کلاس‌ها چندان منظم برگزار نمی‌شد، ولی این به باشگاه ربطی نداشت؛ چراکه خود استادان به دلیل مشغله‌هایی که داشتند، گاهی کلاس‌ها را لغو می‌کردند. به نظر من نباید تصور کرد افت نتیجه ما به بی‌نظمی‌های باشگاه بستگی دارد، سبک سوال‌ها در سال ۲۰۱۸متفاوت بود. ما در ایران بیشتر سوالاتی شبیه سوالات کشورهای جنوب شرقی آسیا را تمرین می‌کنیم، اما چون میزبان سال ۲۰۱۸کشور چک بود، سبک سوال‌ها متفاوت شد و نتوانستیم نتیجه چندان مطلوبی بگیریم.»
این دانش‌آموز با اشاره به بخش آزمایشگاه المپیاد شیمی می‌گوید: «ایران در المپیاد شیمی و در بخش آزمایشگاه همیشه مشکل داشته، چراکه تجهیزات آزمایشگاهی مناسبی نداشته و همیشه در المپیادهای شیمی از همین بخش امتیاز کمتری می‌گیرد.»
اعضای تیم‌های ملی المپیاد از افتخارات ایران هستند و افرادی که با ماه‌ها تلاش شبانه‌روزی در عرصه علم می‌درخشند، لایق برترین امکانات و فضایی توأم با آرامش و احترام برای مطالعه و تلاش هستند. از گفته‌های این افراد که در سال ۹۷یا سال‌های گذشته از دانش‌پژوهان جوان کشورمان بوده‌اند، برمی آید که باشگاه دانش‌پژوهان جوان تا دستیابی به سطح مطلوبی از ارائه خدمات به دانش‌پژوهان فاصله قابل توجهی داشته است که امید می‌رود با نظارت و توجه مسئولان این مرکز، برای رقابت‌های سال ۲۰۱۹مسائل و مشکلات مشابه رفع شود.
