کمبود امکانات بهداشتی بر روند‌‌آموزش اثر می‌گذارد‏

متأسفانه بسیاری از مدارس کشور و حتی شهر تهران که پایتخت محسوب می‌شود، تعداد سرویس‌های بهداشتی متناسب با تعداد جمعیت دانش‌‌آموزان نیست. در حال حاضر به ازای هر ۶۰ دانش‌آموز یک دستشویی در نظر می‌گیرند که در حد استاندارد نیست. بسیاری از سرویس‌ها آبخوری ندارند و اگر دارند، در کنار سرویس‌های بهداشتی قرار گرفته‌ که بسیار خطرناک و بیماری‌زا است.‏

بهداشت محیط بوفه‌ها و سرویس‌های بهداشتی بیش از سایر موارد بر جسم و سلامت دانش‌آموزان تاثیرگذار است. با این وجود بسیاری از سرویس‌های بهداشتی مدارس وضع اسف‌باری دارند و این مسأله سبب بروز انواع بیماری‌های قارچی به‌خصوص در دختران می‌شود.‏

در برخی مدارس برخلاف ظاهر مناسب آنها، سرویس‌های بهداشتی، وضع خوبی ندارند. اغلب سرویس‌های بهداشتی مدارس آب گرم ندارند، نظافت آنها به موقع انجام نمی‌شود، صابون یا مایع صابون در آنها وجود ندارد. همچنین وجود حشرات و حیوانات موذی علاوه بر ایجاد وحشت در دانش‌آموزان، مشکلات متعددی از نظر بهداشتی به‌وجود می‌آورد.‏

رفتن به دستشویی طی ساعات مدرسه به یک تراژدی غمناک برای دانش‌آموزان خیلی از مدرسه‌ها تبدیل شده است. به گونه‌ای که دانش‌آموز تلاش می‌کند تا زمانی که توان دارد، از رفتن به دستشویی خودداری کند. پزشکان می‌گویند یکی از ابتدایی‌ترین پیامدهای نگه داشتن ادرار عفونت ادراری، گوارشی و ناراحتی کلیه است. 

برخی از دانش‌آموزان که سن کمتری دارند، به دلیل خودداری از رفتن به این گونه دستشویی‌ها خود را خیس می‌کنند و برخی دیگر با شنیدن صدای زنگ پایان مدرسه طول مسیر تا خانه را می‌دوند تا بتوانند زودتر از دستشویی خانه خود استفاده کنند.‏بسیاری از مدارس در شهرستان‌ها و روستاها با وجود داشتن بیش از ۵۰۰ دانش‌آموز هنوز فاقد سرویس بهداشتی کافی هستند و دانش‌‌آموزان در شرایط سخت و اضطراری باید با هماهنگی مسئولان مدرسه از سرویس بهداشتی معلمان استفاده کنند. در بسیاری از مواقع هم مسئولان، اجازه این کار را به دانش‌‌آموزان نمی‌دهند.

مدرسه، خانه دوم!

این موضوع در ذهن دانش‌آموزان نقش بسته است که مدرسه، خانه دوم آنها است و بیشترین وقتشان پس از خانه، در مدرسه و کنار معلمان و سایر دوستانش می‌گذرد، اما کمبود امکانات بهداشتی در مدارس (البته نه در همه مدرسه‌ها) موجب شده است که برخی مدرسه‌ها کمتر شباهتی به خانه دوم بچه‌ها داشته باشند. سرویس‌های بهداشتی خیلی از مدرسه‌ها آب گرم ندارند و بچه‌ها زمستان‌ها بسیار اذیت می‌شوند. بعضی از بچه‌ها به خاطر سرد بودن آب، خود را به درستی نمی‌شویند.‏

در طول مدت زنگ تفریح، دانش‌آموزان با صف طولانی در مقابل در دستشویی‌ها مواجه می‌شوند و اغلب نوبت استفاده از سرویس بهداشتی به آن‌ها نمی‌رسد. این مسأله بر بازی و تحصیل دانش‌‌آموزان نیز تأثیر می‌گذارد. زیرا وقت بازی و زنگ تفریح کودک در صف دستشویی هدر می‌رود.

در ضمن، برخی از دانش‌‌آموزان در زنگ‌های تفریح، درس‌های خود را مرور می‌کنند، اما با وجود چنین مسأله حادی، ذهن آنان بر درس خواندن متمرکز نخواهد شد و در صف طولانی دستشویی‌های کثیف و بویناک تلف خواهد شد. آلودگی دستشویی‌ها بر ذهن دانش‌‌آموز نیز اثر بدی بر جا می‌گذارد و حتی در کم‌اشتهایی او نسبت به غذا بی‌تأثیر نیست.

آبخوری‌ در کنار سرویس‌ بهداشتی!‏

معضل دیگری که در برخی مدارس وجود دارد، تفکیک نشدن آبخوری‌ها از سرویس‌های بهداشتی است. با وجود تاکید فراوان کارشناسان بهداشتی، این کار هنوز در همه مدارس عملی نشده است. رعایت نکردن این موضوع آلودگی‌ها و بیماری‌های روده‌ای و انگلی را در دانش‌‌آموزان افزایش می‌دهد.‏وجود بوی نامطبوع سرویس‌های بهداشتی در فضای آبخوری و رعایت نشدن مسائل ابتدایی در ساخت سرویس‌های بهداشتی موجب شده تا این سرویس‌ها از استانداردهای لازم، فاصله زیادی داشته باشند. این مسأله به اعتقاد کارشناسان بهداشت، منجر به بروز بیماری‌های انگلی متعددی میان دانش‌آموزان و انتقال آن به دیگران خواهد شد.ناگفته نماند که وضع فضاهای‌‌آموزشی و بهداشتی مدارس کشور نسبت به گذشته بهتر شده است، اما هنوز هم مدارسی هستند که نتوانسته‌اند مراقبت‌های بهداشتی لازم را در مورد دانش‌آموزان داشته باشند.‏

سرگروه سلامت و پیشگیری اداره کل‌‌آموزش و پرورش شهر تهران در گفت‌وگویی با فارس در فروردین امسال، درباره استانداردسازی سرویس‌های بهداشتی مدارس پایتخت گفت: پارسال براساس اعتبارات اختصاص یافته توسط اداره کل، موضوع تجهیز سرویس‌های بهداشتی مدارس و جداسازی آبخوری‌ها از سرویس‌های بهداشتی در دستور کار قرار گرفت که بر این اساس ۸۵ درصد مدارس حالت استاندارد یافته‌اند و ۱۵ درصد باقی مانده هم تاحدودی در تابستان ۱۳۸۹ استاندارد سازی شدند. درصد ناچیزی از مدارس باقی ‌مانده است که به علت قرارداشتن آنها در جریان تخریب و بازسازی، استانداردسازی سرویس‌ها و آبخوری‌های در آنها را متوقف کرده‌ایم. این اتفاق نه در حرف، نه در آمار، نه تنها در پایتخت، بلکه در عمل باید در سراسر کشور رخ دهد؛ حتی در دور افتاده‌ترین روستاها.

استانداردهای بهداشتی توالت‌ها‏

اگر می‌خواهیم دانش‌آموزان در محیط‌های‌‌آموزشی، حضوری فعال داشته باشند، این محیط‌‌ها باید از نظر بهداشتی ویژگی‌هایی داشته باشند.

ـ به ازای هر ۶۰ دانش‌آموز حداقل یک چشمه توالت در نظر گرفته شود.

ـ مصالح به کار برده شده در توالت قابل شست‌وشو باشد.

ـ کف توالت شیب مناسب داشته باشد، به طوری که به سمت کاسه توالت باشد.

ـ مجهز به سیفون باشد.

ـ مجهز به سطل زباله دردار و قابل شست و شو باشد و روزانه تخلیه شود.

ـ شست‌وشوی روزانه توالت‌ها ضروری است. چون نظافت نکردن سرویس‌های بهداشتی موجب خودداری دانش‌آموزان از رفتن به توالت می‌شود و نرفتن به توالت به علت رعایت نکردن نکات بهداشتی، موجب ماندن ادرار در مثانه و تخلیه نشدن ادرار می‌شود و زمینه را برای رشد و تکثیر میکروب‌ها آماده می‌سازد و موجب عفونت ادراری و بیماری‌های کلیه در دانش‌آموزان می‌شود.

ـ از ورود حشرات و جوندگان به داخل توالت باید جلوگیری شود.

ـ از نور و تهویه مناسب استفاده شود.‏

استانداردهای بهداشتی آبخوری‌ها‏

‏ـ لازم است به ازای هر ۴۵ نفر دانش‌آموز حداقل یک شیر تعبیه شود.

ـ ارتفاع مناسب شیر آب‌خوری نسبت به سن استفاده‌کنندگان از سطح زمین ۷۵ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است.‏

‏ـ آب‌خوری‌ها باید قابل شست‌وشو و دارای شیب کافی و مناسب باشد.

ـ باید برای تامین آب آشامیدنی در مدارس از شبکه آب لوله‌کشی استفاده شود و در محل‌هایی که آب سالم در دسترس نیست، آب باید پس از تصفیه و ضدعفونی به مصرف برسد.‏

کمبود مربیان بهداشت

سلامتی دانش‌آموزان و وجود مراقبت‌های لازم، در بالا بردن کیفیت تحصیلی این گروه بسیار مؤثر است؛ این در حالی است که به گفته کارشناسان‌‌آموزشی، تعداد مراقبان بهداشت در مدارس کافی نیست و باید افزایش یابد.

وجود مربی بهداشت در مدارس امری ضروری به شمار می‌رود. زیرا نظارت دقیق آنها بر فضاهای بهداشتی مدارس و انجام فعالیت‌های مستمر آنها در بحث بهداشتی مدارس به سلامت دانش‌آموزان کمک قابل توجهی می‌کند.‏

مراقبان بهداشت باید به طور روزانه بر فضاهای بهداشتی مدارس نظارت دقیق داشته باشند. با توجه به شیوع بیماری‌های مختلف، باید به موضوع نظافت مدرسه، همچنین نظارت سرزده مراقبان بهداشت به سرویس‌های بهداشتی مدارس توجهی ویژه‌ شود.

وظیفه یک معلم بهداشت فقط دیدن ناخن دانش‌‌آموزان و تذکر به آنها به دلیل ناخن‌های بلند یا آلوده نیست. معلم بهداشت باید بر تمامی فضای بهداشتی مدارس، نظارت دقیق، مسئولانه و دلسوزانه داشته باشد و در برطرف کردن مشکلات بهداشتی تا حد ممکن تلاش کند.‏

به گفته مسئولان‌‌آموزش و پرورش شهر تهران، در حال حاضر ۶۰۰ مربی بهداشت در سطح مدارس این شهر مشغول به کار هستند که بر این اساس، به ازای هر ۷۵۰ دانش‌آموز، یک مربی بهداشت وجود دارد و این آمار متناسب با استانداردهای موجود در «دستورالعمل ساماندهی مربیان بهداشت» است.

‏به گفته آنها، هرچند در زمینه مربیان بهداشت مدارس کمبود داریم، اما با توجه به تأکید وزیر‌‌آموزش و پرورش مبنی بر استخدام مربیان بهداشت از طریق آزمون استخدامی، کمبودها در این حوزه در آینده برطرف خواهد شد.‏تردیدی در این نکته نیست که توجه بیشتر و مسئولانه‌تر به ارتقای کیفیت و کمّیت امکانات بهداشتی مدارس، بر کیفیت تحصیل دانش‌‌آموزان نیز اثرگذار است. 

دانش‌‌آموزی که در کلاس و زمان تدریس معلم، استرس صف طولانی و وحشت‌آلودگی تهوع‌آور دستشویی مدرسه در زنگ تفریح را نداشته باشد، تمامی تمرکزش معطوف به درس و یادگیری خواهد شد. وگرنه معضلی که به چشم بسیاری ناچیز به چشم می‌آید، می‌تواند بدترین عواقب را در روند تحصیلی وی در پی داشته باشد. ‏

منابع: وبلاگ پزشکان، خبرگزاری فارس و پایگاه سلامت نیوز