مهمترین عوامل افت تحصیلی، نیروی انسانی و معلم است. یک معلم باید به مبانی تعلیم و تربیت، روانشناسی کودک و محتوای درسی که تدوین می‌کند، آشنا باشد. از سویی برخورداری از امکانات آموزشی مثل کارگاه و آزمایشگاه نیز بسیار مهم است.
به گزارش ایران به تازگی مرکز آمار و فناوری وزارت آموزش و پرورش میزان مردودی دانش‌آموزان را در مقاطع مختلف تحصیلی اعلام کرده است. بر این اساس در دوره ابتدایی ۱/۱ درصد، در دوره راهنمایی ۶/۴ درصد و در پایه اول متوسطه هم ۸/۰ درصد دانش‌آموزان در سال تحصیلی گذشته (۹۰-۹۱) مردود شده‌اند. همین آمار رسمی کافی است تا این سوال به ذهن بیاید که چرا این همه مردودی؟
بازنگری عوامل دخیل در افت تحصیلی ضروری است
دکتر علیرضا شریفی، عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش، در این باره به می‌گوید: افت تحصیلی (تکرار پایه) در مقاطع ابتدایی و راهنمایی امری طبیعی است و در همه نظام‌های آموزشی دنیا دیده می‌شود اما در کشور ما، نرخ افت تحصیلی با توجه به استانداردهای جهانی بالاست که همین مسأله نگرانی‌هایی را به دنبال می‌آورد. وی با اشاره به تاثیر نظام جدید آموزشی در کاهش میزان افت تحصیلی خاطرنشان می‌کند: مهمترین عوامل افت تحصیلی، نیروی انسانی و معلم است. یک معلم باید به مبانی تعلیم و تربیت، روانشناسی کودک و محتوای درسی که تدوین می‌کند، آشنا باشد. از سویی برخورداری از امکانات آموزشی مثل کارگاه و آزمایشگاه نیز بسیار مهم است.
به گفته شریفی، کنکور، نماد بیرونی ارزیابی در نظام آموزشی است، چرا که در اصل کارنامه آموزشی مدرسه، معلم و بخشی از آموزش و پرورش را محک می‌زند؛ ارزیابی‌ای که در طول ۴ ساعت آموزش ۱۲ ساله را می‌سنجد. بنابراین تا زمانی که این عناصر دخیل در افت تحصیلی تغییر نکند، تغییر ساختاری که اکنون در نظام آموزشی رخ داده است نمی‌تواند تاثیر عمیقی روی محتوا بگذارد. به همین علت نیاز به بازنگری در همه عوامل محتوایی و ساختاری دخیل در افت تحصیلی داریم.
واقعیت این است که شرایط و عوامل مختلفی گرد هم می‌آیند تا دانش‌آموزانی را در قالب مردودی‌ها فهرست کنیم. شرایطی که برای همه یکسان نیست، اما همه بچه‌ها را با یک معیار مورد سنجش قرار می‌دهد.
امکانات آموزشی متنوع
مدرسه خوب، معلم خوب، کلاس و معلم خصوصی، کتاب‌های کمک آموزشی مناسب فقط بخشی از امکانات آموزشی تلقی می‌شود که همواره بخش اعظم آن نصیب تعدادی از دانش‌آموزانی می‌شود که در مناطق برخوردار زندگی کرده و از نظر اقتصادی در سطح قابل قبولی قرار دارند. البته در بسیاری مواقع سهم عده زیادی از دانش‌آموزان هم از این قبیل امکانات تقریباً صفر معنی می‌شود. حتی در همین مناطق برخوردار هم امکانات خوب، توزیع یکسانی ندارد.
معلمان با تجربه، کار بلد و صاحب ایده‌های خلاقانه هم بیشتر خواهان تدریس در مناطق و مدارسی هستند که از هر نظر قابل قبول است. بنابراین کمتر کسی را پیدا می‌کنید که حاضر باشد در محدوده‌ای جغرافیایی که نام «محروم» بر آن نقش بسته خدمت کند مگر به اجبار.
مناطق دوزبانه
تصور کنید دانش‌آموزی همه سال‌های قبل از مدرسه رفتن را در منطقه‌ای زندگی کرده که زبان مادری غیر از زبان فارسی بوده است و فقط به زبان مادری‌اش تکلم می‌کرده است و حالا که وارد کلاس اول شده، به ناچار باید فقط با زبان فارسی حرف بزند که تاکنون تقریباً با آن بیگانه بوده است. ناگفته پیداست بخش زیادی از آمار افت تحصیلی را این قبیل دانش‌آموزان در مناطق دو زبانه رقم می‌زنند که بیشتر نادیده گرفته می‌شود.
استعداد
در مدارس به ویژه دولتی دانش‌آموزان با استعدادها و هوش متفاوت در کنار هم قرار می‌گیرند که به همه آنها یک درس با یک شیوه داده می‌شود. به این معنی که در عمل توانمندی ویژه هر کس نادیده گرفته می‌شود. در حالی که هنر معلمی در این است که این استعدادها را شناسایی کرده و از دانش‌آموزان به اندازه‌ای که باید انتظار داشته باشد.
استرس امتحان
فشار‌های روانی و اضطراب سر امتحان از جمله عواملی است که موجب می‌شود بر نتیجه امتحان سایه بیفکند. همین مسأله موجب کاهش بازده شده و بر نمره تاثیر منفی می‌گذارد.
به هر حال نرخ افت تحصیلی در نظام آموزشی ما به زعم کارشناسان قابل تأمل است و به بیان دیگر به هیچ وجه قابل قبول نیست و متأسفانه با وجود این‌که شرایط و امکانات تحصیلی برای همگان یکسان نیست، اما با یک معیار یادگیری آنها مورد سنجش قرار می‌گیرد.
