نویسنده : دکتر علی شریفی متخصص اعصاب و روان
لکنت عبارت است از وقفهی غیر ارادی در جریان گفتار و شامل موارد زیر است:تکرار،طولانی شدن،پرش نابههنگام صداها یا کلمات،کلمات ناتمام،بروز وقفه در صدای نفس کشیدن،تأخیر یا مکث.ممکن است لکنت مزمن با تیک چشمی (پلک زدن مکرر یا فشردن پلک)،تغییر در شکل صورت یا جایگزینی کلمات دیگر برای اجتناب از لکنت همراه باشد.البته بعضی از کودکان کمسن نوعی ناروانی۱کلامی دارند که عادی است و بهخودیخود،رفع میشود و نباید آن را با لکنت اشتباه گرفت(تمایز بین این دو سخت است؛ولی این نکته وجود دارد که در لکنت،انقباض عضلانی و تنش واضحی وجود دارد؛ولی
یک سبد سلامتی لکنتزبان ارثی است یا اکتسابی؟
دکتر علی شریفی متخصص اعصاب و روان
لکنت عبارت است از وقفهی غیر ارادی در جریان گفتار و شامل موارد زیر است:تکرار،طولانی شدن،پرش نابههنگام صداها یا کلمات،کلمات ناتمام،بروز وقفه در صدای نفس کشیدن،تأخیر یا مکث.ممکن است لکنت مزمن با تیک چشمی (پلک زدن مکرر یا فشردن پلک)،تغییر در شکل صورت یا جایگزینی کلمات دیگر برای اجتناب از لکنت همراه باشد.البته بعضی از کودکان کمسن نوعی ناروانی۱کلامی دارند که عادی است و بهخودیخود،رفع میشود و نباید آن را با لکنت اشتباه گرفت(تمایز بین این دو سخت است؛ولی این نکته وجود دارد که در لکنت،انقباض عضلانی و تنش واضحی وجود دارد؛ولی
ناروانی طبیعی،این نشانهها دیده نمیشود).
حدود ۱ درصد از افراد جامعه،به این مشکل گفتاری دچار میشوند و سن شروع آن معمولا بین ۲ ۷ سالگی(اوج آن در ۵ سالگی)است؛ولی تخمین زدهاند که ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به لکنت،خودبهخود خوب میشوند.
لکنت ۳ تا ۴ برابر در پسران شایعتر است و بار ژنتیک نیز دارد.به این ترتیب که در فرد مذکر مبتلا به لکنت،احتمالا ۲۰ درصد از فرزندان مذکر و ۱۰ درصد از فرزندان مؤنث نیز مشکل مشابهی خواهند داشت.
برای لکنت،علت واضحی شناخته نشده و با آنکه نظریههایی در مورد بروز لکنت در اثر تضادهای فکری و رفتاری(در محیط خانواده)،ترسها یا اضطراب مطرح شده،ثابت نشده که این مسائل،علّت اصلی لکنت است.ولی معلوم شده است که لکنت در اثر وقایع یا وضعیتهای تنشزا،تشدید میشود.نظریههایی نیز در مورد نوعی تأخیر تکاملی در روندهای مغزی مطرح است و در مجموع،میتوان گفت که لکنت:«آمیختهای از وراثت و عوامل محیطی»است.
ممکن است کودکان پیشدبستانی،که لکنت دارند،درجههایی از اضطراب اجتماعی داشته باشند و از مدرسه رفتن امتناع کنند.در سنین بالاتر،امکان دارد دانشآموز مشکلاتی از نظر ارتباط با همسالان و فعالیتهای اجتماعی پیدا کند یا برای طفره رفتن از صحبت در کلاس،با افت تحصیلی مواجه شود. در سنین بالاتر،مشکلاتی از قبیل محدودیت در انتخاب شغل و پیشرفتهای اجتماعی محتمل است.
در مورد سیر این بیماری از نظر سنی،چهار مرحله تعریف شده است:
۱.دورهی پیش از مدرسه:در این مرحله،لکنت گاهگاهی است؛مثلا چند هفته یا چند ماه وجود دارد؛ولی در فواصل آن دورههای طولانی،تکلم طبیعی میشود.در این دوره،درصد زیادی از بیماران،خودبهخود بهبود مییابند.در این دوره کودک بیشتر وقتی لکنت پیدا میکند که هیجانزده یا آشفته باشد یا مطالب زیادی را بخواهد یک مرتبه بگوید یا بنوعی تحت فشار باشد.
۲.سالهای اول تحصیل ابتدایی:معمولا لکنت،مزمن است و گاهگاهی تکلم نرمال است(برعکس مرحله قبل).در این مرحله،فرد از مشکل خودش آگاه است و خود را بعنوان کسی که مشکل گفتاری دارد،میشناسد.
۳.نوجوانی:مرحله سوم بعد از سن ۸ سالگی آغاز میشود و شامل سن نوجوانی نیز میگردد.در این مرحله لکنت عمدتا در پاسخ به وضعیتهای مختلفی که شخص در آن قرار میگیرد تغییر میکند:خواندن متن درسی در کلاس،صحبت با غریبهها، خرید از فروشگاه،صحبت با تلفن،…در این مرحله واضح میشود که بیان بعضی از کلمات یا صداها بسیار سختتر از بقیه است.
۴.بزرگسالی:این مرحله شامل اواخر نوجوانی و دوره بزرگسالی است و علائم اسقرار یافتهای نظیر ترس یا خجالت از حضور در جمع دیده میشود.
سیر بیماری لکنت معمولا طولانی است و شامل مراحلی از دورههای بهبودی و تشدید(به مدت چند هفته یا چند ماه) است.تشدید لکنت عمدتا وقتی رخ میدهد که فرد تحت فشار و اجبار برای سخن گفتن قرار گیرد.
درمان:۵۰ تا ۸۰ درصد کودکان مبتلا به لکنت خصوصا موارد خفیف خودبخود بهبود مییابند.درمان لکنت میتواند شامل موارد زیر باشد: ۱-گفتاردرمانی برای کمک به شخص جهت آهسته کردن روند تکلم و تنظیم حجم گفتار.همچنین تمریناتی برای نحوهی درست نفس کشیدن(چون تکلم اساسا حین بازدم رخ میدهد).نیز به بیمار آموزش داده میشود که بر اساس یک زمانبندی ریتمیک تولید کلام کند(مثلا همراه با مدت زمانی که طول میکشد تا حرکت خاصی در دست یا انگشتان انجام شود) یا اینکه به آهستگی بحالت خواندن شعر یا آواز و بصورت شمرده و مطنطن سخن بگوید.
۲.آموزش آرامسازی بدن( Relaxation )و هیپنوتیزم و سایر درمانهای تلقینی بدرجاتی مؤثر هستند.در درمان هیپنوتیزمی تأکید بر حفظ آرامش و اهمیت ندادن به فکر یا واکنش دیگران در مورد لکنت شخص است.ولی ثابت نشده که تأثیر این درمانها خیلی طولانی باشد.
۳.رواندرمانی فی نفسه تأثیری بر لکنت ندارد مگر آنکه اختلال اضطرابی بارز یا افسردگی با لکنت توام شده باشد که در این صورت هدف درمان در واقع رفع آن مشکلات است.
۴.درمانهای جدیدتری پیشنهاد شده‌اند نظیر درمان توسط خود شخص( Self-Therapy )که در آن سعی میشود احساس شخص در مورد لکنت تغییر یابد و لذا از رفتارهای توام با لکنت نظیر لرزش،انقباض عضلات و امثال آن کاسته شود.یکی از درمانهای جدید،استفاده از ابزارهای صوتی است که صدای خود شخص را با تأخیر مشخصی پخش میکند و معلوم شده که بدرجاتی باعث کاهش لکنت میشود.
۵.درمان دارویی عمدتا ناظر به کاهش اضطراب است و معلوم نیست که روی علت اصلی لکنت مستقلا تاثیر خاصی داشته باشد.(به تصویر صفحه مراجعه شود)
پانوشت
dysfluency -(1)
