محمدهادی محمدی
- درست ۱۰۴سال از زمانی می‌گذرد که تصویری که در میان این مطلب می‌بینید، به‌عنوان پوستر تمبری در آلمان منتشر شد. نام آن قیف نورنبرگ Nuremberg Funnel است.۱
- همان‌گونه که تصویر بالا نشان می‌دهد، روی سر یک کودک دانش‌آموز، قیفی گذاشته شده است. این اصطلاح که در جامعه آلمان ریشه چندین‌صدساله دارد، در ابتدای سده بیستم به شیوه آموزش مکانیکی اشاره می‌کند؛ شیوه‌ای که کودک هیچ‌چیزی نمی‌داند و آموزگار همه‌چیز می‌داند. آموزگار این‌همه چیز را که جریانی از محفوظات است، در سر دانش‌آموز می‌ریزد و او هم این محفوظات را بدون پرسش و پرسشگری درمی‌یابد، امتحان می‌دهد و پس از چندی از زمان آزمون، همه این محفوظات را فراموش می‌کند. یک سده است که آلمانی‌ها از این شیوه آموزشی فاصله گرفته‌اند، اما هرچه آنها از این شیوه دور می‌شوند لوله قیف آموزش‌وپرورش ایران درازتر می‌شود و تنها مغز سر را دربرنمی‌گیرد و به اندام‌های دیگر هم می‌رسد.
وزیر آموزش‌وپرورش در نخستین گفت‌وگوی پس از گرفتن رای اعتماد از مجلس گفت زمانه عوض شده است و دیگر آموزش محفوظاتی جواب نمی‌دهد. 
سخنی نیکو است، اما باید از جناب وزیر پرسید اگر این شیوه جواب نمی‌دهد، کدام روش جایگزین را در پیش گرفته یا از آن پشتیبانی می‌کنید؟ امروزه در بخش بزرگی از جهان آموزش در فضاهای موزه‌های همکنشانه جای آموزش محفوظاتی را گرفته است. اما آیا کسی هست در این سرزمین بگوید که چندتا از این موزه‌های همکنشانه کودکان درست شده است، یا اگر هم به‌طور موقت راه افتاده، آموزش‌وپرورش از دانش‌آموزان دعوت کرده که از آن دیدن کنند؟ یا چند درصد دانش‌آموزان ایرانی از آموزش در فضای باز بهره می‌برند. با اینکه بخش‌هایی بزرگ از ایران با طبیعت‌های شگفت بهترین مکان‌ها برای آموزش در فضای باز هستند؛ از جنگل‌های شمال تا کویرهای میانه ایران یا مناطق کوهستانی، کافی است کودکان از کلاس درس بیرون بزنند، در کنار هر برکه و زیر هر درختی، فضایی دلنشین برای آموزش وجود دارد که شناخت از طبیعت در محور آن است. یا اینکه آموزش‌وپرورش ایران تا چند درصد از روش‌های دست‌ورزانه در آموزش استفاده می‌کند. هنوز هم نزدیک صددرصد دانش‌آموزان در ایران، پشت نیمکت‌های خشک می‌نشینند تا دانش کهنه آموزگاران را ببلعند. آموزش‌وپرورش که اکنون دست بازی در اداره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پیدا کرده است، می‌تواند بگوید جای ادبیات کودکان در آموزش خلاق کودکان در کجاست که می‌خواهد آن نهاد را هم اداره کند؟
باز هم به گفته وزیر، بودجه آموزش‌وپرورش ایران در این سال ۲۰هزارو۴۰۰میلیاردتومان است که از این بودجه، ۲۰هزارمیلیاردش هزینه حقوق پرسنل می‌شود و تنها با ۴۰۰میلیاردتومانش باید همه کارهای دیگر آموزش‌وپرورش را انجام داد. چرا آموزش‌وپرورش در جای مردم نشسته است و خودش را عامل آموزش می‌داند، نه ناظر آن؟ در حالی که در جهان پیشرفته امروزی کمتر نمونه‌هایی از آموزش‌وپرورش عامل دیده می‌شود، بلکه همه‌جا نهاد آموزش‌وپرورش ناظر بر جریان‌های آموزشی است؛ آن‌هم نه ناظر بر یک جریان. آموزش‌وپرورش اگر بخواهد به همین سبک و شیوه جلو برود، حتی این شیوه از آموزش کهنه و نخ‌نما، یعنی لوله قیف نورنبرگ به هم تابیده و مسدود خواهد شد. نشانه‌های آن، همین اکنون هم در تمام ساختار آموزش‌وپرورش به‌روشنی دیده می‌شود. پس بهتر نیست که نهادهای مدنی سهمی در آموزش‌وپرورش ایران داشته باشند و راه‌های گسترش این سهم را برای آنها فراهم کنیم؟
سخنی نیکو است، اما باید از جناب وزیر پرسید اگر این شیوه جواب نمی‌دهد، کدام روش جایگزین را در پیش گرفته یا از آن پشتیبانی می‌کنید؟ امروزه در بخش بزرگی از جهان آموزش در فضاهای موزه‌های همکنشانه جای آموزش محفوظاتی را گرفته است. اما آیا کسی هست در این سرزمین بگوید که چندتا از این موزه‌های همکنشانه کودکان درست شده است، یا اگر هم به‌طور موقت راه افتاده، آموزش‌وپرورش از دانش‌آموزان دعوت کرده که از آن دیدن کنند؟ یا چند درصد دانش‌آموزان ایرانی از آموزش در فضای باز بهره می‌برند. با اینکه بخش‌هایی بزرگ از ایران با طبیعت‌های شگفت بهترین مکان‌ها برای آموزش در فضای باز هستند؛ از جنگل‌های شمال تا کویرهای میانه ایران یا مناطق کوهستانی، کافی است کودکان از کلاس درس بیرون بزنند، در کنار هر برکه و زیر هر درختی، فضایی دلنشین برای آموزش وجود دارد که شناخت از طبیعت در محور آن است. یا اینکه آموزش‌وپرورش ایران تا چند درصد از روش‌های دست‌ورزانه در آموزش استفاده می‌کند. هنوز هم نزدیک صددرصد دانش‌آموزان در ایران، پشت نیمکت‌های خشک می‌نشینند تا دانش کهنه آموزگاران را ببلعند. آموزش‌وپرورش که اکنون دست بازی در اداره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پیدا کرده است، می‌تواند بگوید جای ادبیات کودکان در آموزش خلاق کودکان در کجاست که می‌خواهد آن نهاد را هم اداره کند؟باز هم به گفته وزیر، بودجه آموزش‌وپرورش ایران در این سال ۲۰هزارو۴۰۰میلیاردتومان است که از این بودجه، ۲۰هزارمیلیاردش هزینه حقوق پرسنل می‌شود و تنها با ۴۰۰میلیاردتومانش باید همه کارهای دیگر آموزش‌وپرورش را انجام داد. چرا آموزش‌وپرورش در جای مردم نشسته است و خودش را عامل آموزش می‌داند، نه ناظر آن؟ در حالی که در جهان پیشرفته امروزی کمتر نمونه‌هایی از آموزش‌وپرورش عامل دیده می‌شود، بلکه همه‌جا نهاد آموزش‌وپرورش ناظر بر جریان‌های آموزشی است؛ آن‌هم نه ناظر بر یک جریان. آموزش‌وپرورش اگر بخواهد به همین سبک و شیوه جلو برود، حتی این شیوه از آموزش کهنه و نخ‌نما، یعنی لوله قیف نورنبرگ به هم تابیده و مسدود خواهد شد. نشانه‌های آن، همین اکنون هم در تمام ساختار آموزش‌وپرورش به‌روشنی دیده می‌شود. پس بهتر نیست که نهادهای مدنی سهمی در آموزش‌وپرورش ایران داشته باشند و راه‌های گسترش این سهم را برای آنها فراهم کنیم؟
۱- http://en.wikipedia. org/wiki/Nuremberg_Funnel
