شیعیان آسیای مرکزی
شیعیان آسیای مرکزی به صورت اقلیت های پراکنده ای در این خطه سکنی دارند و به سه دسته متفاوت تقسیم می شوند: پیروان فرقه ی اسماعیلیه منطقه ی بدخشان افغانستان، شیعیان بدخشان تاجیکستان و نیز مسخت های ازبکستان.
گروه اول از اسماعیلیان نزاری هستند که تا کوهستان های مرتفع پامیرپیش رفته اند. جمعیت کوه نشین این خطه از آسیای مرکزی به همت ناصر خسرو شاعر ایرانی در قرن یازدهم میلادی به این مذهب درآمد. ۱۰۵
هنگامی که جمهوری تاجیکستان در ۱۹۲۹ پا به عرصه وجود گذاشت، در آن یک منطقه خودمختار بدخشان علیا ایجاد شد …. در قسمت غربی این منطقه پیروان فرقه اسماعیلیه و در قسمت شرقی آن قرقیزها سکنی داشتند. ۱۰۶
پیروان فرقه اسماعیلیه در افغانستان هر چند که در آغاز به سرعت علیه رژیم کمونیستی جبهه گرفته و بر ضد آن شوریدند ولی به دلیل آزار سنی ها، خیلی زود بخشی از آنان در کنار رژیم متمایل به شوروی حاکم افغانستان قرار گرفتند.
( پس از خروج شوروی از افغانستان موضع گیری های سیاسی ساده ای که به ازبک ها بسیار نزدیک بود در پیش گرفتند)
این افراد که تابع رهبر روحانی خود آقا خان بوده واز اعقاب و اخلاف فرقه حشاشین قرن دوازدهم میلادی می باشند و در حقیقت هنوزاز قرون وسطای سیاسی و مذهبی خارج نشده اند. ۱۰۸
مسخت ها گرجی هایی هستند که در قرن هفدهم اسلام آوردند این گروه گرجی تبار زبان ترکی را اخذ کردند و به مذهب شیعه گرویدند. ۱۰۹
در سال ۱۹۴۴ استالین آنها را به ازبکستان تبعید نمود.
مسخت ها، این ملت رانده شده و فلاکت زده، قربانی تبعید استالینی ، مطرود و ملی گرای گرجی و مورد ظلم و ستم ملی گرایان سنی ازبک همچنان دردره فرغانه در رویای بازگشت خیالی به وطن اصلی خود به سر می برند این قوم کوچک شیعه مذهب که به حق خود را فراموش شدگان تاریخ یا حتی نفرین شدگان زمین دانه به طور مسلم یکی از زجر کشیده ترین ملت های اتحاد شوروی از ۱۹۴۱ به این طرف می باشد. ۱۱۰
