نظر به اینکه اداره کنندگان همهء کشورهای جهان همواره مشاغل حساس و مسؤولیتهای مهم را به افراد باهوش و باشخصیت که شایستگی اداره و هدایت جامعه را داشته باشند واگذار میکنند و اصولا افراد باهوش و باشخصیت از مرتبت اجتماعی بالایی برخوردارند،پدران و مادران باید بکوشند که کودکان و نوجوانان خود را خوب بشناسند و ویژگیهای شخصیتی آنان را با دقت مدنظر بگیرند و چنانچه ضریب هوشی فرزندشان در حد بالا باشد،با استعانت از خبرگان و کارشناسان در پرورش هوش و استعدادهای او بکوشند و به این ترتیب،موجبات رشد جنبههای رفتاری و شخصیتی او را فراهم کنند.از نظر نویسنده یکی از ویژگیهای بعضی از کودکان و نوجوانان در مرحلهء اوّل،توان هوشی بالای آنان است که چنانچه بهموقع شناسایی و تقویت شود،نه تنها موجب پیشگیری از بروز مشکلات رفتاری آنان خواهد شد بلکه باعث میشود که در برابر ناکامیها مقاومتر باشند و مسائل و مشکلات را بهتر و سریعتر از پیشپای خود بردارند.در این مقاله،نویسندهء محترم میکوشد با تعریف دانشآموزان تیزهوش و تشریح ویژگیهای شخصیتی آنان- که حاصل مطالعات عمیق او در تحقیقات دانشمندان ایرانی وخارجی در این زمینه است-ویژگیهای شخصیتی کودکان و دانشآموزان را در دوره راهنمایی در رابطه با حالات برونگرایی و پرخاشگری و نوروتیک با دانشآموزان عادی مشابه مقایسه و مشخص کند که آیا بین آنان تفاوتی وجود دارد یا خیر.در این پژوهش،آزمودنیها بیست دانشآموز تیزهوش و بیست دانشآموز عادی در مقطع راهنمایی بودهاند.نتایج حکایت از آن دارد که دانشآموزان تیزهوش در مجموع این سه حالت نسبت به دانشآموزان عادی وضعیت بهتری داشته و از شخصیت متعادلتری برخوردارند درنهایت،در مقایسهء هریک از این سه حالت شخصیتی میان دو گروه مشخص شد که ویژگی پرخاشگری در دانشآموزان تیزهوش نسبت به دانشآموزان عادی بهمراتب کمتر است اما در دو حالت دیگر تفاوت معناداری ملاحظه نشده است.
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۷)
مقایسهء وضعیت شخصیتی دانش آموزان تیزهوش و عادی دورهء راهنمایی
معرفی مقاله
نوشتهء دکتر مختار ملکپور
نظر به اینکه ادارهکنندگان همهء کشورهای جهان همواره مشاغل حساس و مسؤولیتهای مهم را به افراد باهوش و باشخصیت که شایستگی اداره و هدایت جامعه را داشته باشند واگذار میکنند و اصولا افراد باهوش و باشخصیت از مرتبت اجتماعی بالایی برخوردارند،پدران و مادران باید بکوشند که کودکان و نوجوانان خود را خوب بشناسند و ویژگیهای شخصیتی آنان را با دقت مدنظر بگیرند و چنانچه ضریب هوشی فرزندشان در حد بالا باشد،با استعانت از خبرگان و کارشناسان در پرورش هوش و استعدادهای او بکوشند و به این ترتیب،موجبات رشد جنبههای رفتاری و شخصیتی او را فراهم کنند.از نظر نویسنده یکی از ویژگیهای بعضی از کودکان و نوجوانان در مرحلهء اوّل،توان هوشی بالای آنان است که چنانچه بهموقع شناسایی و تقویت شود،نه تنها موجب پیشگیری از بروز مشکلات رفتاری آنان خواهد شد بلکه باعث میشود که در برابر ناکامیها مقاومتر باشند و مسائل و مشکلات را بهتر و سریعتر از پیشپای خود بردارند.در این مقاله،نویسندهء محترم میکوشد با تعریف دانشآموزان تیزهوش و تشریح ویژگیهای شخصیتی آنان- که حاصل مطالعات عمیق او در تحقیقات دانشمندان ایرانی و
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۸)
خارجی در این زمینه است-ویژگیهای شخصیتی کودکان و دانشآموزان را در دوره راهنمایی در رابطه با حالات برونگرایی و پرخاشگری و نوروتیک با دانشآموزان عادی مشابه مقایسه و مشخص کند که آیا بین آنان تفاوتی وجود دارد یا خیر.در این پژوهش،آزمودنیها بیست دانشآموز تیزهوش و بیست دانشآموز عادی در مقطع راهنمایی بودهاند.نتایج حکایت از آن دارد که دانشآموزان تیزهوش در مجموع این سه حالت نسبت به دانشآموزان عادی وضعیت بهتری داشته و از شخصیت متعادلتری برخوردارند درنهایت،در مقایسهء هریک از این سه حالت شخصیتی میان دو گروه مشخص شد که ویژگی پرخاشگری در دانشآموزان تیزهوش نسبت به دانشآموزان عادی بهمراتب کمتر است اما در دو حالت دیگر تفاوت معناداری ملاحظه نشده است.
این مقاله را آقای دکتر مختار ملکپور،استاد محترم دانشگاه اصفهان بهرشته تحریر درآورده و در اختیار فصلنامه گذاشته است که به این وسیله از ایشان قدردانی میشود.
«فصلنامه»
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۹)
مقدمه
توجه به امور تربیتی-آموزشی و مسائل شخصیتی دانشآموزان در هر جامعهای موجب پرورش افرادی میشود که در آینده قادرند امور مختلفی را بهدست گیرند و جامعهء خود را با شایستگی اداره و هدایت نمایند اما منظور از دانشآموزان،فقط یک گروه خاص در جامعه نیست.بهعبارت سادهتر،هر گروهی از دانشآموزان-خواه تیزهوش،عادی یا معلول-باید از امکانات مناسبی بهرهمند باشند.در این میان،یکی از گروههایی که به توجه نیاز دارد،گروه دانشآموزان تیزهوش است.یکی از نیازهای اینگونه دانشآموزان،توجه به نیازهای عاطفی و شناخت وضعیت شخصیتی آنان است.اهمیت این موضوع از آنجهت است که در همهء کشورهای خواستار توسعه،مسؤولیتها و مشاغل حساس معمولا به افراد باهوش و دارای شخصیت متعادل سپرده میشود.
شخصیت:در روانشناسی و تعلیم و تربیت یکی از بحثهای اساسی،بحث شخصیت است.باوجوداین،هنوز تعریف واحدی در این زمینه ارائه نشده است و تعریف شخصیت بهنوع نظریه یا تئوری دانشمند یا مکتب روانشناسی موردنظر وابستگی دارد.بههرحال، هدف همهء تعاریف،شناخت شخصیت و عناصر تشکیلدهندهء آن است.شاملو(۱) میگوید:شخصیت مجموعهای سازمانیافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتا ثابت و مداوم است که بهطورکل،فرد را از سایر افراد متمایز میسازد”.
دانشآموزان تیزهوش و خصوصیات شخصیتی آنان
قبل از پرداختن به خصوصیات و ویژگیهای شخصیتی دانشآموزان تیزهوش،بهتر است ابتدا دانشآموزان تیزهوش را معرفی و شناسایی کنیم.شناسایی تیزهوشی،اولینبار توسط لویز ترمن(۲)انجام گرفت.ترمن براساس یک مطالعهء طولی دقیق روی کودکان که تنها بهدلیل برخورداری از ضریب هوشی بالا انتخاب شده بودند،گزارش خود را ارائه داد.
تعریف کودکان تیزهوش:گرچه نمرهء آزمون هوش میتواند ملاک نسبتا خوبی برای تعیین و تعریف کودکان تیزهوش باشد اما باید توجه داشت که اینگونه آزمونها قادر به اندازهگیری همهء جنبههای هوش نیستند،برای مثال،یکی از ویژگیهای کودکان تیزهوش که در تعریف و شناسایی آنان بهکار میرود،قدرت رهبری و مدیریت و نیز خلاقیت آنان است که تستهای هوشی نمیتوانند این ویژگیها را اندازهگیری کنند.اربن(۳)در تعریف خلاقیت میگوید:”خلاقیت توانایی پدید آوردن یک چیز جدید،غیرمعمول و شگفتآور است”.بهگفتهء اسمیت،نیزورت و هانت(۴)،در اصلاحیهء تربیتی ۱۹۷۸ قانون عمومی ۵۶۱-۹۵ بخش ۹۰۲ آموزش و پرورش آمریکا،کودکان تیزهوش چنین تعریف شدهاند:
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۰)
“
کودکان و نوجوانان سنین قبل از دبستان،دبستان یا دبیرستان که دارای توانایی هوشی بالا، خلاقیت،توانایی در یک موضوع علمی خاص و توانایی مدیریت و رهبری هستند و به خدمات آموزشی خاص نیاز دارند.بههرحال،ضریب هوشی یکی از ملاکهای بسیار مناسب برای شناسایی کودکان تیزهوش بهحساب میآید.ضریب هوشی ۱۴۰-۱۳۰ ملاک تعیین کودکان تیزهوش است.خصوصیات و ویژگیهای اینگونه کودکان را میتوان در دو بعد شخصیتی و علمی مورد بررسی قرار داد.در این تحقیق،ویژگیهای شخصیتی کودکان تیزهوش مدنظر است.
ویژگیهای شخصیتی.ویژگیهای شخصیتی کودکان تیزهوش را میتوان در ابعاد انگیزشی،اجتماعی روانی(عاطفی)،اخلاقی و توانایی برای مدیریت و رهبری بررسی کرد.
طبق نظریهء لومبروزو(۵)میان نابغه بودن و دیوانگی رابطهای وجود دارد.این نظریه موجب شد که سالها در افکار عمومی در مورد سلامت شخصیتی افراد تیزهوش شک و تردیدهایی بهوجود آید.بنابراین،یکی از تصورات رایج دربارهء کودکان تیزهوش،سرزدن رفتارهای غیرقابل قبول از آنان است.از جملهء این رفتارها میتوان به بدخلقی،انزواطلبی، تکروی و کمک نکردن بهدیگران،پرخاشگری،بیثباتی عاطفی،ناسازگاری اجتماعی و نداشتن جذابیت اشاره کرد.
سیف نراقی و نادری(۶)میگویند:”دانشآموزان تیزهوش نسبت به دانشآموزان متوسط،کمتر مورد قبول دیگران واقع میشوند.دلیل این امر آن است که درک این دانشآموزان توسط سایرین مشکل است.نتیجهء مرور تحقیقات مربوط به این زمینه توسط سیف نراقی و نادری بیانگر این مسئله است که دانشآموزان تیزهوش دچار مشکلات متعددی از قبیل تعارض داشتن با ارزشهای جامعه و رفتار بزرگترها هستند.همین نویسندگان در ادامه میگویند:شاید مشکلات آنان را بتوان به درک نشدن آنان توسط بزرگترها و در نتیجه خصومت ورزیدن بزرگترها و معلمان به آنان نسبت داد.گالاگر(۷) در مورد دو دانشآموز تیزهوش به نامهای گرانشاو و زلدا۱میگوید:گرانشاو یکی از دانشآموزان محبوب در کلاس خود است.اخلاق خوب او،تمایلش به کمک کردن به دیگران و نبود ویژگیهای شخصیتی منفی در او،سبب مقبولیت وی شده است اما زلدا چنین نیست.او سایر دانشآموزان را تحریک میکند،در مورد آنان نگرش منفی دارد و در دوستیابی ناتوان است.البته سایر مطالعات بیانگر نتایجی برخلاف نتایج مطالعات ذکر شده هستند؛برای مثال،ترمن(۸)در مطالعات خود که در مورد وضعیت روانی-شخصیتی افراد تیزهوش صورت گرفته است،میگوید:موارد خودکشی،بستری شدن در
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۱)
بیمارستانهای روانی یا ابتلا به بیماریهای روانی در میان افراد تیزهوش کمتر از حد متوسط جمعیت است.ترمن،سازگاری اجتماعی دانشآموزان تیزهوش را نیز مورد مطالعه قرار داد و دریافت که خلق مناسب،حالت برونگرایی،تمایل برای کمک بهدیگران و نبود خصوصیات شخصیتی منفی موجب آن میشود که کودکان تیزهوش بهخوبی مورد قبول سایر همکلاسیهای خود قرار گیرند.
در مطالعهء دیگری که توسط فریمن(۹)صورت گرفت،مشخص شد که مشکلات شخصیتی کودکان تیزهوش در یک کلاس نسبت به سایر دانشآموزان که از هوش طبیعی برخوردارند،بیشتر نیست.در همین مطالعه،فریمن دریافت آندسته از کودکان تیزهوش که تحت فشار والدین هستند،از مشکلات عاطفی و شخصیتی بیشتری رنج میبرند.در مطالعهء تیدول(۱۰)،سعی شد تصویری از وضعیت شخصیتی-آموزشی دانشآموزان تیزهوش دبیرستانی ترسیم شود.تیدول در مورد ۱۵۹۳ دانشآموز تیزهوش ایالت کالیفرنیای آمریکا اطلاعاتی را جمعآوری کرد.همهء این دانشآموزان(با میانگین ضریب هوشی ۱۳۷)در رابطه با خودپنداره،احترام بهنفس،جایگاه مهار۲و نگرش در مورد مدرسه و دوستان دانشآموز خود در مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفتند.نتایج نشان داد که این دانشآموزان دارای خودپندارهء بالا هستند،خود را یک یادگیرندهء خوب تلقی میکنند، مدرسه را دوست دارند و احساس میکنند قادرند زندگی خود را از طریق اعمال خود کنترل کنند.یکی از نتایج جالب این تحقیق این بود که آنان خود را خوشحال تصور میکردند و نسبت بهدوستان خویش نگرش مثبت داشتند.
گرچه در مورد بزهکاری بعضی کودکان تیزهوش گزارشهایی ارائه شده است اما اکثر این کودکان تابع قانون هستند و مسائل اخلاقی و مقررات اجتماعی را رعایت میکنند.در مطالعهای که توسط آنولیک(۱۱)صورت گرفت،۳۰ نفر از نوجوانان بزهکار که در مؤسسهای نگهداری میشدند و ضریب هوشی آنان بالاتر از ۱۱۵ بود،با ۳۰ نفر نوجوانان بزهکار با ضریب هوشی متوسط مورد مقایسه قرار گرفتند.نتیجهء تحقیق نشان داد که هردو گروه در شرایط بد خانوادگی پرورش یافتهاند.بنابراین،شباهت ایندو گروه از جهت یادشده،نشان میدهد که باهوشی موجب اعمال خلاف قانون نمیشود بلکه این شرایط زندگی است که کودک تیزهوش یا متوسط را بزهکار مینماید.
بههرحال،گرچه کودکان تیزهوش قادر به حل بسیاری از مشکلات خود هستند لکن باید توجه داشت که آنان نیز نیازهایی دارند که لازم است به آنها توجه شود.کلارک و شور (۱۲)میگویند:دانشآموزان تیزهوش اغلب در کلاس مورد توجه معلم قرار نمیگیرند؛ زیرا معلم تصور میکند آنان از نظر تحصیلی موفقاند و بهکمک معلم نیاز چندانی ندارند.
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۲)
درحالیکه آنان نیز مانند سایر دانشآموزان نیازهای خاص خود را دارند و بهرغم آنکه میتوانند در شرایط سخت با دریافت کمی کمک بهکار خود ادامه دهند لکن باید نیازهای آنان را در زمینهء مسائل درسی و شخصیتی،شناخت و به آنها توجه کرد.
با توجه به اینکه در همهء جوامع پیشرفته افراد تیزهوش نقش اول را در توسعهء همهجانبهء کشورها دارند و خواهند داشت و از طرفی بهتر است این توسعه و پیشرفت بهدست آندسته افراد باهوشی صورت گیرد که از نظر اخلاقی،عاطفی و انسانی نیز سالماند،اهمیت شناخت دانشآموزان تیزهوش،شکوفا کردن استعدادهای آنان و مهمتر از این،شناسایی و بررسی وضعیت شخصیتی آنان از جمله امور مهم مربوط به این دانشآموزان تلقی میشود.مهم نیست که فرد باهوش باشد بلکه مهم آن است که فرد باهوش از شخصیتی سالم برخوردار باشد تا در پرتو هوشمندی خود سایر افراد جامعه را بهرهمند سازد.
با مرور مطالعات انجامشده،میتوان دریافت که این مطالعات یا بهصورت موردی بوده یا بیشتر بهویژگیهای شخصیتی دانشآموزان تیزهوش در رابطه با خود آنان پرداختهاند و کمتر اینگونه ویژگیهای آنان را با سایر دانشآموزان،از جمله دانشآموزان عادی،مقایسه کردهاند.از طرفی،این مطالعات در سایر کشورها صورت گرفته است.در این تحقیق،هدف این است که ویژگیهای شخصیتی دانشآموزان تیزهوش دورهء راهنمایی در رابطه با حالات برونگرایی،پرخاشگری(خصومت)و نوروتیک با دانشآموزان عادی مقایسه شود و از این طریق مشخص گردد که آیا میان ایندو گروه تفاوتی وجود دارد یا خیر.
سؤالهای تحقیق:این تحقیق دارای دو سؤال بهشرح زیر است:
سؤال اول:آیا میان میانگین نمرات ویژگیهای شخصیتی دانشآموزان تیزهوش و عادی تفاوت معناداری وجود دارد؟
سؤال دوم:بیشتر میان کدامیک از حالات شخصیتی(برونگرایی،پرخاشگری و نوروتیک)تفاوت وجود دارد؟
روش(متدولوژی)
نمونهها:تعداد نمونههای اولیهء این تحقیق ۶۰ نفر دانشآموز پسر در محدودهء سنی ۴/۱۲ تا ۷/۱۳ سال است که ۲۵ نفر آنان از مدارس عادی و ۳۵ نفر از مدارس نمونه
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۳)
مردمی۱بودند که بهطور تصادفی از چهار مدرسهء نمونهمردمی و چهار مدرسهء عادی نواحی دو،سه و چهار آموزش و پرورش شهر اصفهان در سال تحصیلی ۷۸-۷۷ انتخاب شدند.با توجه به ملاکهای تعیین کودکان تیزهوش و عادی،در نهایت تعداد نمونهها شامل ۴۰ دانشآموز گردید.با توجه به این احتمال که تمامی دانشآموزان مدارس نمونهمردمی لزوما هوش بالایی ندارند،لذا تعداد اولیهء این دانشآموزان(۳۵ نفر)نسبت بهتعداد اولیهء دانشآموزان مدارس عادی(۲۵ نفر)،بیشتر درنظر گرفته شد.ملاکهای تعیین تیزهوشی عبارت بودند از:ضریب هوشی ۱۴۰-۱۳۰،تحصیل در مدرسه نمونهمردمی و استفاده از “مقیاس رتبهبندی معلم”۳(۱۲).
ملاکهای تعیین هوش عادی،داشتن ضریب هوشی حدود ۲۱۰۰،تحصیل در مدرسه عادی و پیشرفت تحصیلی در حد عادی(معدل ۱۶-۱۵)بود.
وسیله و نحوهء جمعآوری اطلاعات:وسیلهء تعیین ضریب هوشی استفاده از آزمون هوش ریون بود.این آزمون برای کودکان و نوجوانان ۱۲ سال به بالا تنظیم شده است و بهصورت انفرادی انجام میگیرد.چنانچه دانشآموز مدرسهء نمونهمردمی در آزمون هوش،ضریب هوشی کمتر از ۱۳۰ و دانشآموز مدرسه عادی ضریب هوشی بیش از ۱۲۹ میآورد،جزء نمونه تحقیق بهحساب نمیآمد و حذف میشد.وسیلهء مورد استفادهء دیگر، مقیاس رتبهبندی معلم بود که برای شناسایی دانشآموز تیزهوش توسط معلم دانشآموز تکمیل میشود.این مقیاس توسط کلارک و شور ساخته شده است.(برای آشنایی با این مقیاس به ضمیمهء شماره ۱ مراجعه شود).پس از آنکه تیزهوشی دانشآموز از طریق آزمون هوش تعیین میشد،معلم بدون آنکه در جریان نتیجهء این آزمون قرار گیرد،باید به سؤالهای مقیاس رتبهبندی معلم در مورد همین دانشآموز پاسخ میداد.درصورتیکه جوابهای بهدستآمده(با گزینهء بسیار خوب)در مورد خصوصیات دانشآموزان تیزهوش از جمله داشتن تمرکز،توانایی در محاسبه،ریاضی(بهعنوان توانایی در یک موضوع علمی)،توانایی برای رهبری،داشتن سرعت یادگیری و پشتکار(که معلم معمولا (۱)-لازم بهتوضیح است که از سال تحصیلی ۱۳۷۷(مهرماه)وزارت آموزش پرورش مدارس نمونه مردمی را منحل علام کرد اما ترکیب دانشآموزان-بهویژه در کلاسهای دوم و سوم راهنمایی-و معلمان این مدارس تقریبا حفظ شده است و احتمالا مدت زمانی لازم است که این ترکیب تغییر کند.علت انتخاب دانشآموزان از کلاسهای دوم و سوم راهنمایی بهاین دلیل بوده است.
(۲)-با پنج نمره کمتر یا بیشتر.
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۴)
در کلاس قادر بهتشخیص آنهاست)مطابقت میکرد،از آن بهعنوان ملاک دیگری برای تعیین دانشآموز تیزهوش استفاده شد.
وسیلهء دیگر،پرسشنامهء شخصیتی آیزنگ مخصوص کودکان و نوجوانان بود.این پرسشنامه که توسط آیزنگ ساخته شده و در سال ۱۹۷۰ مورد تجدیدنظر قرار گرفته است،شامل ۸۱ سؤال است و حالتهای شخصیتی از قبیل برونگرایی،پرخاشگری و نوروتیک را مورد سنجش قرار میدهد.
روش آماری
بهمنظور آزمودن سؤالهای تحقیق(۱)از روش آماری آزمون t استفاده شد(۱۳).
نتایج:نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات بهکمک آزمون t در مورد سؤال اول نشان داد که در مجموع،میان حالتهای برونگرایی،پرخاشگری و نوروتیک دانشآموزان تیزهوش و عادی تفاوت معناداری وجود دارد.با توجه به میانگین کل نمرات این سه حالت شخصیتی در دو گروه،مشخص میشود که کودکان تیزهوش نسبت به دانشآموزان عادی از شخصیتی متعادلتر برخوردارند.نتایج در جدول شمارهء ۱ آمده است.
جدول شمارهء ۱
نتایج و اطلاعات آماری مربوط به سؤال اول تحقیق
(به تصویر صفحه مراجعه شود) *۵%> P
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۵)
در مورد سؤال دوم،میانگین نمرات سه حالت برونگرایی،پرخاشگری و نوروتیک بهطور جداگانه میان دو گروه مورد مقایسه قرار گرفت که نتایج بهترتیب در جدولهای شماره ۲،۳ و ۴ آمده است.
جدول شمارهء ۲
نتایج و اطلاعات آماری مربوط بهحالت برونگرایی
(به تصویر صفحه مراجعه شود) *۵%< P
همانگونه که جدول شمارهء ۲ نشان میدهد،در مورد حالت برونگرایی میان دانشآموزان تیزهوش و عادی تفاوت معنیداری وجود ندارد.
جدول شمارهء ۳
نتایج و اطلاعات آماری مربوط بهحالت پرخاشگری
(به تصویر صفحه مراجعه شود)*۵%> P
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۶)
همانگونه که اطلاعات آماری جدول شمارهء ۳ نشان میدهد،در مورد پرخاشگری میان دانشآموزان تیزهوش و عادی تفاوت معناداری وجود دارد.با توجه به میانگین دو گروه، میزان پرخاشگری در دانشآموزان تیزهوش از دانشآموزان عادی کمتر است.
جدول شمارهء ۴
نتایج و اطلاعات آماری مربوط بهحالت نوروتیک
(به تصویر صفحه مراجعه شود) *۵%< P
همانگونه که اطلاعات آماری جدول شمارهء ۴ نشان میدهد،در مورد حالت نوروتیک میان دانشآموزان تیزهوش و عادی تفاوت معناداری وجود ندارد.
بحث:
نتیجهء سؤال اول تحقیق نشان داد که در مجموع سه حالت شخصیتی(برونگرایی، پرخاشگری و نوروتیک)دانشآموزان تیزهوش نسبت به دانشآموزان عادی از وضعیت شخصیتی بهتری برخوردارند.این نتیجه،نتایج تحقیقات لومبروزو را مبنی بر اینکه افراد باهوش حالت غیرعادی دارند،مردود میسازد.
مقایسهء بین حالت پرخاشگری دو گروه دانشآموزان نشان داد که دانشآموزان تیزهوش بهمراتب نسبت به دانشآموزان عادی پرخاشگری کمتری دارند.شاید یکی از دلایل این امر،آن باشد که کودک تیزهوش بهکمک توان هوشی خود،بهتر میتواند در برابر ناکامیها و مشکلات واکنش نشان دهد و بهجای برخورد پرخاشجویانه با عامل یا عوامل ایجادکنندهء ناکامی،برای یافتن راهحل تلاش کند.در نتیجه،او قادر است رفتار سازگارانهتری نسبت بهدیگران از خود نشان دهد.
در مقایسهء هریک از دو حالت برونگرایی و نوروتیک میان دانشآموزان تیزهوش و
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۷)
عادی مشخص شد که در مورد حالت برونگرایی و نیز نوروتیک میان این دو گروه دانشآموز تفاوت معناداری وجود ندارد.نتیجهء این تحقیق در مورد این دو حالت شخصیتی با نتیجهء تحقیق فریمن که در ویژگیهای شخصیتی کودکان تیزهوش و عادی تفاوتی ملاحظه نکرد،همخوانی دارد.بنابراین،ملاحظه میشود که دانشآموزان تیزهوش بهرغم توان هوشی بالا،حالت تکروی و انزواطلبی ندارند؛بهعبارت دیگر،هوش بالای آنان موجب نمیشود که احساس کنند از دیگران برترند و باید از آنها فاصله بگیرند.
بههرحال،شواهد بر عدم وجود مشکلات رفتاری و شخصیتی در کودکان تیزهوش دلالت دارند،لکن باید توجه داشت که هر فردی میتواند با این مشکلات مواجه شود و کودک تیزهوش نیز از این قاعده مستثنا نیست؛زیرا او نیز یک انسان است و میتواند مشکلات خاص خود یا شبیه دیگران داشته باشد و با آنها روبهرو شود.کلارک و شور (۱۲)میگویند:چنانچه دانشآموزان تیزهوش از مدرسه لذت نبرند و آنچه در آنجا میگذرد موجب بیحوصلگی آنان شود،احتمالا نسبت بهمدرسه بیعلاقه میشوند و حتی رفتارهای ناسازگارانه از خود نشان میدهند.در چنین حالتی،معلمان و مسؤولان مدرسه به تنبیه آنان دست میزنند یا میکوشند رفتار نامطلوب آنها را اصلاح کنند.در حقیقت،این مسؤولان از علت اصلی مشکل که در درون مدرسه است و از نامناسب بودن برنامههای آموزشی یا عدم توجه به نیازهای عاطفی و روانی دانشآموزان ناشی میشود،غافل میمانند.
لازم بهذکر است که انتظارات غیرمنطقی والدین و معلمان از توان هوشی دانشآموز، تحت فشار قرار دادن او،سرکوبی عواطف و امکانات ناکافی آموزشی از جمله مشکلات دیگری هستند که تنش و استرس میآفرینند و میتوانند در ایجاد مشکلات عاطفی و شخصیتی کودکان تیزهوش نقش داشته باشند.
اگر کودک تیزهوشی از جانب معلم و والدین تحت فشار قرار گیرد و در همهحال خوب عمل کند،این احتمال وجود دارد که علیه آنان طغیان کند و از خود رفتارهای غیرقابل قبول نشان دهد.
محدودیتها و مشکلات تحقیق
یکی از محدودیتهای این تحقیق،انجام دادن آنروی نمونههای پسر بهدلیل مشکلات محقق در زمینهء دسترسی به دانشآموزان دختر مدارس راهنمایی بود.بنابراین، توصیه میشود در تحقیق بعدی نمونههای دختر نیز درنظر گرفته شود.محدودیت دیگر، مشکل دسترسی به کودکان تیزهوش در مدارس استعدادهای درخشان بود.در این مورد
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۸)
متأسفانه مقررات این مدارس اجازهء تحقیق روی اینگونه دانشآموزان را به محققان نمیدهد.بهنظر میآید که مسؤولان محترم اینگونه مدارس باید علت این محدودیت را روشن سازند.
توصیههای کاربردی به والدین و معلمان
بسیاری از ویژگیها و توانمندیهای شخصیتی و علمی بسیاری از کودکان تیزهوش به صورت نهفته است؛بهطوریکه میتوان ادعا کرد که تیزهوشی بسیار کمتر از کمهوشی خود را نشان میدهد.بنابراین،وظیفهء والدین و معلمان است که با کسب آگاهی از ویژگیهای کودکان تیزهوش،آنان را شناسایی کنند و شرایط پرورش آنها را فراهم سازند. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در بسیاری موارد،چنانچه تیزهوشی کودک هدایت نشود،این احتمال وجود دارد که این توانایی در مسیر نادرست قرار گیرد.این امر خود میتواند منشأ بسیاری از مشکلات و آسیبهای اجتماعی باشد.بنابراین،والدین، معلمان و مسؤولان جامعه باید تا حدامکان درصدد فراهم نمودن امکانات کافی آموزشی و تربیتی برآیند و بدین وسیله نه تنها از بروز مشکلات ناشی از توان هوشی بالای این کودکان و نوجوانان جلوگیری کنند بلکه این توانایی را در مسیر صحیح رشد و توسعه و بالندگی جامعه قرار دهند.
چند راهحل احتمالی که تا اندازهای مانع بهوجود آمدن مشکلات رفتاری و شخصیتی برای این کودکان میشود عبارتاند از:
۱)یافتن تکالیف نسبتا مشکل و جالب توجه برای آنان،در خانه و مدرسه
۲)کمک به آنان بهمنظور تحمل افراد عادی و احتمالا کمهوشتر،از روی میل و آگاهی
۳)پرهیز از منفیگرایی نسبت به مراجع قدرت و اولیای امور
۴)پرهیز از فاصله گرفتن از دیگران
در این رابطه،والدین و معلمان باید تلاش کنند تا رابطهء دوستانهء کودک با سایر افراد تقویت شود و بدین ترتیب کودک تیزهوش خود را جزئی از جامعه و نه جدا از آن احساس کند.
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۱۹)
ضمائم ضمیمهء شمارهء ۱-مقیاس رتبهبندی معلم
(به تصویر صفحه مراجعه شود) *منظور از سازماندهی،توانایی برای دستهبندی محرکات در درون طبقات است.
تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) » شماره ۶۷ (صفحه ۲۰)
پینوشتها
(۱). Granshaw and Zelda
(۲).منظور از جایگاه مهار،داشتن این احساس و عقیده است که فرد خود قادر است سرنوشت و زندگی خود را کنترل کند. (Locus of Control)
(۳).این مقیاس توسط محقق ترجمه شده است. Sample Questions for a Teachers Rating Scale
منابع
۱.شاملو،سعید؛مکتبها و نظریهها در روانشناسی شخصیت،انتشارات رشد،تهران،۱۳۷۲.
۲. Terman, L.M.(1929).Mental and physical traits of a thousands gifted children.Genetic Studies of Genius.Vol 1.
۳. Urban.K.K.(1990).Recent trends in creativity research.European Journal of High ability 1. 99.113.
۴. Smith, R.M, ; Ncisworth, J.T.and Hunt.I.M.(1983).The exceptional child.McGraw Hill. Inc.New Yurk.
۵. Lombroso, C.(1981).The man of genius.London:Walker Scott.
۶.سیف نراقی،مریم و نادری،عزت الله؛کودکان و دانشآموزان استثنایی،انتشارات آگاه،تهران،۱۳۷۴.
۷. Gallagher; J.J(1984).Teaching the gifted children.Third edition:Allyon and Bacon Inc.
۸. Terman.L.M(1954).The discovery and encouragement of exceptional talent.American Psychologist.9:224.
۹. Freeman.J.(1983).Emotional Problems of the gifted child.journal of child Psychology and Psychiatry.24:481-85.
۱۰. Tidwell, R(1980).A psycho-educational profile on 1593 gifted high school students. Gifted child Quarterly 24:63-68.
۱۱. Anolik, S(1979).Personality, education and criminological characteristics of bright delinquents.Psychological Reports 44:727-340.
۱۲. Clark.C.and Shore, B(1998).Educating students with high ability.UNESCO.Division of Basic Education.Paris.France.
۱۳.ملکپور،مختار؛راهنمای علمی طرحهای پژوهشی،انتشارات مولانا،اصفهان،۱۳۷۰.
پایان مقاله
1 دیدگاه
Maro
یک مقاله پر از اشکال و بی خاصیت