محمد صادق خسروی علیا ـ خبرنگارهمشهری
کارشناسان از اهمیت کنترل خشم در جامعه می‌گویند
اعداد و ارقام وضعیت ناخوشایندی را در رابطه با رشد خشونت در جامعه نشان می‌دهند.
طبق گزارش سازمان پزشکی قانونی آمار نزاع در ۹ماهه اول سال ۱۳۹۷، به ۴۵۸هزار و ۴۴۰مورد رسیده که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، ۷ درصد رشد را نشان می‌دهد. این در حالی است که در ۹ماهه سال گذشته، این رقم ۴۲۸هزار و ۳۷۰مورد بوده است. آمارها درخصوص خشونت‌های خانگی نیز همچنان تکاندهنده است. چندی پیش رضا جعفری، رئیس مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با ایرنا از آخرین پژوهش‌ها در این زمینه خبر داد و گفت:«پژوهش‌های انجام شده در ۲۸استان کشور نشان می‌دهد حدود ۶۰درصد از زنان ایرانی حداقل یک‌بار در زندگی زناشویی خشونت را تجربه کرده‌اند. » همشهری در گفت‌وگو با کارشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی دلایل افزایش خشونت در سال ۹۷را بررسی می‌کند.
اجتماع، اقتصاد و شهر؛۳هرم خشونت
یکی از جامعه شناسان شهری با به تصویر کشیدن وضعیت کنونی جامعه، در رابطه با مقابله با خشونت اینطور تحلیل کرد:« در دوره‌ای که جامعه ما در حال سپری کردن یک دوران سخت و دشوار است، متأسفانه شاهد آنیم که مدیران ما معمولا برای حل مسائل مهمی مانند خشونت حاضر نیستند هزینه کنند. حتی برخی از آنها حوصله بحث کارشناسی را هم ندارند. »
حسین ایمانی جاجرمی به‌طور کلی افزایش خشونت را در ۳عامل خلاصه کرد و گفت:« به زعم بنده خشونت به ۳دلیل با سیر افزایشی مواجه می‌شود؛ دلایل اجتماعی، اقتصادی و شهری.»
او ادامه داد: به لحاظ اجتماعی باید گفت اکنون جامعه ما دچار بحران عدم‌اعتماد است. از این‌رو شکل اعتماد در جامعه از برون گروهی تبدیل به اعتماد درون‌گروهی «محدود کننده»شده است. این اتفاق باعث کاهش همکاری و کنش متقابل بین افراد می‌شود. افول اینگونه رفتارها، خشونت را درپی دارد.
جاجرمی شرایط اقتصادی موجود را عاملی برای افزایش خشونت دانست و توضیح داد:« نکته بعدی تأثیر شرایط سخت اقتصادی در افزایش خشونت در جامعه است. وقتی سفره مردم کوچک‌تر می‌شود، وقتی که تورم درآمدهای قشر مزدبگیر را به قدری کاهش می‌دهد که قدرت خرید این طیف گسترده نسبت به سال گذشته به یک سوم می‌رسد و… بالطبع باعث نابودی بسیاری از قرار و مدارها و توافق‌ها بین افراد می‌شود. برای مثال قرار‌های خرید ملک، خودرو و… به‌علت نوسانات اقتصادی، توافق‌های بین افراد را با مشکل روبه‌رو می‌کند و بدون تردید این بدقولی‌ها باعث بروز رفتار خشونت آمیز می‌شود. حتی بحران اقتصادی یکی از مولفه‌های مهم در بروز خشونت در کانون خانواده نیز هست. فرض کنید مردی به همسرش قول خرید وسایل خانه، جواهرات و… داده و حتی می‌تواند این وعده و وعید‌های مالی را به فرزندان خود داده باشد اما ناگهان به‌دلیل عدم‌ثابت شرایط اقتصادی کشور، همه‌‌چیز به هم می‌خورد و خانواده را دچار تنش و در برخی مواقع به خشونت وا می‌دارد. همانطور که هرم سلسله مراتب نیازهای «آبراهام مزلو» نشان می‌دهد در جامعه‌ای که افراد آن دغدغه‌های معیشتی پیدا می‌کنند، خشونت بروز پیدا می‌کند، می‌توان اینطور تحلیل کرد که جامعه‌ای در آن خشونت کنترل می‌شودکه نیازهای ابتدایی و فیزیولوژی افراد خود را تامین کند. مادامی که این نیازهای ابتدایی تامین نشود نمی‌توان درباره جلوگیری از خشونت صحبت کرد.»
جاجرمی با اشاره به اینکه در بروز خشونت، فضاهای شهری نامناسب نقش دارند، گفت: این موضوع تحت عنوان فضاهای کالبدی شناخته می‌شود. فضاهای شهری وقتی که عاری از فضاهای انسانی – اجتماعی می‌شوند، رفتار افراد آن نیز متحول می‌شود. خالی بودن مکان‌هایی برای تفریح و تفرج و المان‌های آرامش بخش در شهرها باعث می‌شود انسان‌ها کمتر فضاهایی برای تعامل و گفت‌وگو داشته باشد. سرای محله و فرهنگسراهای شهری یکی از بهترین اقداماتی بود که شهرداری تهران در این زمینه انجام داد اما متأسفانه این اواخر نقش و تعداد آنها کمتر شده است. در واقع بحث مقابله با بروز خشونت بسیار فراگیر است و همانطور که گفته شد حتی مدیران شهری نیز در کاهش یا افزایش آن نقش دارند.
سونامی آنومی و بیماری اجتماعی در راه است
همچنین یکی از آسیب شناسان اجتماعی با بیان اینکه جوامع بشری بسیار پیچیده هستند و وارد شدن هر پدیده و مسئله‌ای، اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و… به این اجتماعات باعث برهم خوردن نظام آن و بروز آسیب می‌شود به مسئله خشونت ورود پیدا کرد وگفت:« در واقع اگر در نظام اجتماعی یکی از شاخص‌ها دستخوش تحول قرار گیرد رابطه معناداری بر عملکرد همه متغیرها خواهد گذشت.»
جعفر بای ادامه داد:« در جامعه انسانی همه سیستم‌ها به هم مرتبط است و ناکارآمدی یک بخش درعملکرد سایر بخش‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. ما در یک شرایط بیمارگونه اجتماعی به سر می‌بریم که بخش اعظم آن نتیجه بیماری اقتصادی است. وقتی که توقعات، مطالبات و انتظارات افراد در جامعه برآورده نشود نخستین تظاهر این ناکامی در خشونت جلوه‌گری می‌کند.نظام اقتصادی کشور هم‌اکنون بیمار است و این بیماری نه‌تنها به نظام اجتماعی بلکه به نظام فرهنگی و سیاسی ما هم رسوخ پیدا کرده و هر دو را معیوب کرده است. این بحران سیستم اجتماعی، روابط اجتماعی، روابط خویشاوندی و.. را تحت ثاثیر قرار داده است. پس خشونت جلوه‌ای از عدم‌تحقق مطالبات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شهروندان در جامعه است. »
این آسیب شناس با تأکید بر اینکه وقتی نیازهای اجتماعی انسان برآورده نشود افراد دستخوش فشار، اضطراب و نگرانی می‌شوند، تحلیل کرد:« ترس‌های ناشی از اضطراب‌ها و نگرانی‌ها تعادل روانی افراد را تحث تأثیر قرار می‌دهد و نظام شخصیتی او نمی‌تواند رفتارهای نرمال و تأییده شده را بروز دهد. از سوی دیگر روابط اجتماعی بر دادوستد‌های بسیاری استوار است. در واقع مفهوم دقیق ارتباطات اجتماعی، داد و ستدهای اجتماعی است. اختلال در تعادل روانی افراد و همچنین روند دادوستد‌های اجتماعی دست به‌دست هم داده و قطعا موجب خشم می‌شود. ضمن اینکه هرگونه ناکارآمدی در دادوستد‌های اجتماعی به‌خودی خود نیز می‌تواند منجر به یک نوع ناکامی و شکست و بارز شدن انواع خشونت شود.»
بای ادامه داد:«اگر به نیازهای شخصی افراد پاسخ داده نشود بدون تردید فرد در اجتماع به‌صورت بیمارگونه‌ای ظاهر می‌شود. وقتی تعداد مطالبه گران در جامعه افزایش می‌یابد احساس ناکامی و شکست نیز در افراد تشدید می‌شود. به این معنا که افراد شکست خورده وقتی در جامعه شکست خورده خود را ببینند بیشتر احساس ناکامی می‌کنند و افزایش انواع ناکامی باعث بروز انواع خشونت می‌شود.»
او با بیان اینکه خشونت در انواع مختلفی تجلی می‌کند و یکی از انواع آن نزاع‌های خیابانی است، توضیح داد:« در۵سال اخیر بزهکاری‌های عمدی نسبت به بزهکاری‌های غیرعمدی با رشد ۴۰درصدی روبه‌رو بوده است. اینها زنگ خطری است که نشان می‌دهد سونامی آنومی و بیماری‌های اجتماعی در راه است. آنومی که تعادل روانی و رفتار افراد را تحت‌تأثیر قرار داده، عنان اختیار از آنها می‌رباید. این آنومی افراد را به‌خاطر عصبانیت و خشم مجبور می‌کند تا مرتکب خطاهایی شوند که کاملا عمدی به‌نظر می‌رسد. از این‌رو در جامعه بیمار نه‌تنها آمار خشونت که آمار جرم و جنایت نیز روند افزایشی پیدا می‌کند.»
اگر به نیازهای شخصی افراد پاسخ داده نشود بدون تردید فرد در اجتماع به‌صورت بیمارگونه‌ای ظاهر می‌شود. وقتی تعداد مطالبه‌گران در جامعه افزایش می‌یابد احساس ناکامی و شکست نیز در افراد تشدید می‌شود
