علل بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته های ریاضی
موضوع کاهش هرساله شرکت‌کنندگان رشته ریاضی و فیزیک و کاهش بالغ بر ۱۸هزار نفری داوطلبان ورود به این رشته در کنکور کارشناسی طی دو سال اخیر خبر از ورود نامتوازن داوطلبان به رشته‌های دانشگاهی می دهد. این موضوع در حالی اتفاق می‌افتد که ۶۵ درصد متقاضیان امسال ورود به دانشگاه‌ها داوطلب ورود به رشته‌های تجربی هستند!
در این میان موضوع اشتغال فارغ‌التحصیلان مطرح می‌شود. طبیعتاً بخشی از آنچه این کاهش هرساله را رقم می‌زند وضعیت بهتر فارغ‌التحصیلان گروه تجربی به لحاظ اشتغال و درآمدزایی است. زمینه‌های کاربرد علم ریاضی چیست؟ آیا ارقام رو به کاهش داوطلبان ورود به این رشته خبر از بی‌علاقگی تدریجی دانش‌آموزان به ریاضی می‌دهد یا جو روانی حاکم بر جامعه و تجسم بیکاری بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته ریاضی است که آن‌ها را به سمت زیر پا گذاشتن علایق خود و گرایش به سمت رشته‌های گروه تجربی سوق می‌دهد؟
برای رفع ابهام‌های موجود در این زمینه به سراغ “مگردیچ تومانیان” رئیس پیشین انجمن ریاضی ایران و عضو شاخه ریاضی فرهنگستان علوم رفته‌ایم تا او برخی از این سؤالات را پاسخ‌گو باشد.
“مگردیچ تومانیان”، رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم در گفت‌وگو با ایسنا، صحبت‌هایش در این رابطه را ابتدا به قبل از انقلاب و سپس به سال‌های بعد از ۱۳۶۰ معطوف کرد و گفت: پیش از انقلاب در گروه‌های ریاضی دانشکده‌ها، ابتدا تمام دروس ریاضی در هر ترم بین اعضای هیأت علمی آن گروه بر حسب تخصص، تقسیم می‌شد و لزومی نداشت که ساعت تدریس همه برابر باشد و هیچ‌گونه مبلغی تحت عنوان حق‌التدریس پرداخت نمی‌شد؛ تحقیق در ریاضی و نوشتن مقاله چندان رونقی نداشت.
وی ادامه داد: پس از ۱۳۶۰، به برکت تأسیس دوره‌های دکتری، تحقیقات در کشور رونق گرفت و دانشجویانی که برای تحصیلات دکتری به خارج از کشور رفته بودند، با مدارک معتبر به کشور برگشتند و هیأت‌های علمی در دانشگاه‌ها تقویت و تکمیل شدند.
این استاد ریاضی دانشگاه تبریز ادامه داد: همچنین بر اساس برنامه‌ریزی انجمن ریاضی ایران دانش‌آموزان منتخب به المپیادهای ریاضی جهان اعزام شدند و جایگاه‌های خوبی کسب کردند. رشته‌های دیگر نیز از انجمن ریاضی ایران پیروی کردند. همچنین نام تعدادی از اساتید ریاضی دانشگاه‌های ایران در کتابی تحت عنوان “ریاضی‌دانان جهان”، که هر سال تجدید چاپ می‌شود، جای گرفت.
ظهور پدیده حق‌التدریس
تومانیان، وضعیت فوق را بسیار مناسب توصیف و تصریح کرد: این وضعیت ادامه داشت تا آن‌که دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی رنگارنگ دولتی و غیر دولتی و غیر انتفاعی ظاهر شدند و پدیده مخرب حق‌التدریس برای اعضای هیأت علمی رونق گرفت.
وی در این رابطه توضیح داد: هر مدرس دانشگاهی ظاهراً توانایی تدریس همه دروس دانشگاهی را پیدا کرد. در مدارس هم هر معلم غیر ریاضی، خود را شایسته تدریس دروس ریاضی دانست که این موضوع باعث افت چشمگیر ریاضیات در دانشگاه‌ها و مدارس شد.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم در همین رابطه، راه‌اندازی آزمون‌های تستی از سوی سازمان سنجش را یادآور شد و افزود: این موضوع و نیز آزاد شدن شرط شرکت در آزمون با هر دیپلم برای هر رشته دانشگاهی، ضربه شدیدی بر تنه تضعیف شده آموزش عالی و به‌خصوص ریاضی در کشور وارد کرد.
تومانیان علت دیگر افت ریاضی را مجاز بودن ورود فارغ‌التحصیلان هنرستان‌ها که به عنوان تکنسین‌های ماهر تربیت شده بودند، به دانشکده‌های فنی مهندسی عنوان کرد و توضیح داد: از این رو استادان دانشگاه مجبور به پایین آوردن سطح علمی کلاس‌ها شده و از آن‌جایی که در آزمون تستی نمی‌توان سؤال خوب برای سنجش منطق و استدلال هندسی مطرح کرد، شدیدترین ضربه به هندسه در مدارس وارد شد.
وی اضافه کرد: همچنین معلمان رغبت به تدریس هندسه را از دست دادند. این در حالی است که این پدیده، مدتی بعد، به دانشگاه‌ها نیز سرایت کرده و در زمان کوتاهی بعد از آن، آزمون‌های ورودی کارشناسی ارشد و سپس دکتری نیز به صورت تستی برگزار شد؛ در نتیجه دروس هندسه در دانشگاه‌ها نیز کم‌رنگ شدند.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم با بیان اینکه در حال حاضر ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار دانشجو (غیر پزشکی)، در ۲ هزار و ۷۰۰ دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی دولتی و غیر دولتی تحصیل می‌کنند، رشد آموزش عالی را ۱۷ درصد اعلام و خاطرنشان کرد: این میزان رشد در سطح جهانی ۶ درصد است که این به معنی رشد بی‌رویه و غیر استاندارد آموزش عالی در ایران است.
تومانیان همچنین تعداد اعضای هیأت علمی را ۶۸ هزار و ۵۵۲ نفر اعلام کرد و افزود: نسبت تعداد دانشجو به تعداد استاد در نرم جهانی ۱۶ تا ۱۸ است؛ این در حالی است که این نسبت در دانشگاه‌های دولتی ایران ۲۰ و در کل کشور و با در نظر گرفتن همه دانشگاه‌ها، برابر ۶۰ است.
وی تصریح کرد: اگر همین عدد ۶۰ که سه برابر نسبت معمول تعداد دانشجو به استاد در سطح دنیا است، در نظر گرفته شود، با توجه به تعداد کنونی دانشجویان یعنی ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر، نیازمند ۸۰ هزار نفر عضو هیئت علمی هستیم. همچنین در صورتی که نسبت دو برابر با نُرم جهانی را بپذیریم، باید ۱۱۸ هزار و ۷۵۰ نفر عضو هیأت علمی داشته باشیم که با توجه به عدد کنونی اعضای هیئت علمی در کشور (۶۸ هزار نفر و ۵۵۲ نفر)، با کمبود بیش از۵۰ هزار نفری اعضای هیئت علمی در کشور مواجه هستیم.
استاد ریاضی دانشگاه تبریز با تأکید بر اینکه این موضوع به معنی وجود کار برای فارغ‌التحصیلان است، بیکاری این افراد را ناشی از پدیده حق‌التدریس دانست و تصریح کرد: با مدیریت مناسب و دستورالعمل اکید، بیکار تحصیل کرده وجود نخواهد داشت و کسی مقاله و رساله دکتری نمی‌فروشد. این در حالی است که در مورد پدیده سرقت علمی نیز به موقع از طرف فرهنگستان علوم (شاخه‌های ریاضی و فیزیک) هشدار داده شده که چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
علل بیکاری فارغ‌التحصیلان
تومانیان به تشریح علل بیکاری فارغ‌التحصیلان پرداخت و توضیح داد: به طور معمول ۳۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در علوم پایه و نسبت بیشتری در علوم انسانی، جذب آموزش و پرورش می‌شدند، تا اینکه دانشگاهی ابتدا با ۶۴ واحد تأسیس شد و در مدت کوتاهی نیز به ۸۴ واحد در کشور گسترش یافت. معلمانی که در سطح فوق دیپلم دبیر تربیت می‌کردند، همگی به کسوت استاد دانشگاه در آمدند و با احکام داخلی، مربی و استادیار شدند.
وی با اشاره به اینکه برحسب مقررات، فقط فارغ‌التحصیلان این دانشگاه می‌توانند به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآیند، این موضوع را به معنی ۳۰ درصد بیکاریِ بیشتر برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های کشور دانست و تأکید کرد: آموزش و پرورش باید از تدریس معلمان غیر ریاضی که ریاضی تدریس می‌کنند، جلوگیری کند. تعداد چنین معلمانی در سطح کشور کم هم نیست و این به معنی ایجاد شغل برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم ریاضی در کشور است.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم همچنین از تدریس دروس ریاضی توسط مهندسین انتقاد کرد و گفت: در کلاس‌های رنگارنگ کنکوری اغلب مدرسین دروس ریاضی، مهندسان هستند؛ آنان روش تدریس ریاضی را نمی‌دانند و با گمراه کردن خانواده‌ها و سوء استفاده از عناوین غلط‌انداز مهندسی، ریاضیات را به صورت حفظی به خورد دانش‌آموزان می‌دهند.
تومانیان با اشاره به اینکه در مورد تبلیغات مسموم‌کننده این گروه در صدا و سیما، نامه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی نوشته شده است، تصریح کرد: بدیهی است که هیچ سازمانی از درآمدهای میلیاردی چشم‌پوشی نمی‌کند.
وی در این رابطه توضیح داد: تقریباً همه کارخانه‌های تولیدات صنعتی، نیازمند واحد کنترل کیفیت هستند که اگر این موضوع اجرایی شده و به افراد دیگر واگذار نشود، تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان رشته آمار در این زمینه مشغول به کار خواهند شد.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم با بیان اینکه حق بیمه باید بر اساس احتمال تصادف و میزان خسارت احتمالی انواع خودروها و مخاطره‌پذیر بودن راننده‌ها در سنین مختلف محاسبه شود، اظهار کرد: اغلب بیمه‌های شخص ثالث و بدنه خودروها، بیمه‌های آتش‌سوزی، بیمه‌های مسئولیت و … دولتی یا نیمه دولتی بوده و نگران سود و زیان خود نیستند؛ این در حالی است که با پی گرفتن این موضوع، هر مؤسسه باید گروهی آمارشناس در اختیار داشته باشد که این به معنی فراهم شدن شغل برای فارغ‌التحصیلان ریاضی و آمار است.
تومانیان اضافه کرد: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید محاسبه کند که احتمال مواردی همچون دیالیز و زایمان‌های غیرطبیعی در کشور چقدر است. همچنین مسئول بهداشت در هر شهرستان، باید بداند که چند نفر از افراد آن منطقه و با چه احتمالی ممکن است به یک بیماری خاص مبتلا باشند که این به معنی همکاری با مراکز تحقیقاتی آمار در کشور است.
وی ادامه داد: مثال ساده‌تر کاربرد آمار در جامعه، آگاهی مسئولین آموزش و پرورش هر منطقه نسبت به تعداد دانش‌آموزان چپ دست در آن منطقه است که بر اساس آن احتمال وجود دانش‌آموزان چپ دست اندازه‌گیری شده و تعدادی صندلی مناسب برای آنان آماده می‌شود.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم همچنین لزوم کسب اطلاع از مشتریان کارخانه‌های لباس، کفش، پیراهن و … را یادآور شد و توضیح داد: این تولیدکنندگان باید از مشتریان خود در بازار اطلاعات کسب کرده، نسبت درصد تعداد اجناس تولیدی خود را داشته باشند و برحسب این تعداد و اندازه‌های مشتریان خود جنس تولید کنند؛ آن‌ها به این ترتیب نبض بازار فروش خود را در دست می‌گیرند که این به معنی وجود کار برای فارغ‌التحصیلان ریاضی و آمار در کشور است.
تومانیان معضل ترافیک در شهرهای بزرگ را یک مسأله عادی در “نظریه گراف” توصیف کرد و گفت: چهارراه‌ها در هر شهر رئوس گراف و خیابان‌های آن، یال‌های گراف هستند. اگر تعداد رفت و آمدهای وسایل عمومی و تعداد مسافران آن‌ها را وزن یال‌ها در نظر بگیریم، ترافیک یک مسأله عادی در نظریه گراف، یعنی یافتن کوتاه‌ترین مسیر در گراف‌های وزن‌دار خواهد بود که الگوریتم‌های متعددی برای آن وجود دارد و تدریس می‌شود که این به معنی بهره‌مندی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های ریاضی و آمار در رفع معضلات شهری از جمله ترافیک است.
وی در ادامه با بیان اینکه هیچ‌گاه نمی‌توان کنکور را برای دانشگاه‌های خوب حذف کرد، پیشنهاد کرد: سازمان سنجش آموزش کشور باید آزمون عمومی GREرا سالی دو بار در کشور اجرا کند تا دانش‌آموزان بتوانند چندین بار در این آزمون شرکت کنند؛ بدین ترتیب در هنگام گزینش دانشجو برای دانشگاه‌ها، داوطلب بالاترین نمره اخذ شده در آزمون GREرا به سازمان سنجش اعلام کند.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم تشریح کرد: همچنین بهتر است با توجه به این موضوع که آموزش و پرورش امتحانات سوم و ششم دبیرستان‌ها را به صورت نهایی و سراسری برگزار می‌کند، داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها نمرات کتبی این دو مقطع را به سازمان سنجش ارسال کنند. سازمان سنجش نیز با نظرخواهی از دانشگاه‌ها، پایه علمی هر رشته دانشگاهی را معین کرده و اعلام کند که مثلاً برای رشته مکانیک و رشته‌های مشابه آن، دروس دبیرستانی هندسه، مثلثات، مکانیک و فیزیک هر یک با ضریب ۴ و دروس عمومی با ضریب ۲ در نظر گرفته شوند و این ترتیب اثر برای کلیه رشته‌های دانشگاهی صورت گیرد.
تومانیان ادامه داد: سپس سازمان سنجش با اعمال این ضرایب و با توجه به نمره GRE(با یک ضریب) و اولویت انتخاب داوطلب که حداکثر ۲۰ مورد و نه بیشتر است، گزینش را انجام دهد.
وی تأکید کرد: این مسئله نیز باید مورد توجه قرار گیرد که داوطلبان برای ورود به رشته‌های ریاضی، فیزیک، فنی و مهندسی، معماری و اقتصاد الزاماً باید دیپلم ریاضی فیزیک داشته باشند.
علل خرید و فروش پایان‌نامه
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم یکی از علل پدیده مقاله‌فروشی و خرید پایان‌نامه و رساله را بیکاری فارغ‌التحصیلان با سواد اعلام کرد و افزود: علت دیگر این موضوع عدم اجرای دقیق آئین‌نامه‌های وزارت علوم در مورد ظرفیت اساتید در انتخاب تعداد دانشجوی دکتری است؛ البته این آئین‌ها باید به طور دقیق و برای همه دانشگاه‌ها تعریف شود، یعنی یک استاد از همه دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی و پردیس‌ها باید، بر طبق ظرفیت تعریف شده، دانشجو بگیرد.
تومانیان علت دیگر را آئین‌نامه‌های دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی در مورد تغییر وضعیت و پایه سالانه اساتید اعلام و تأکید کرد: برای پایه سالانه، چاپ مقاله نباید ضروری باشد. همچنین برای تبدیل وضعیت پیمانی به رسمی، تعداد مقالات باید بسیار محدود باشد. فقط در مورد تبدیل وضعیت دانشیاری به استادی است که می‌توان شروط مقاله و کتاب را لحاظ کرد.
وی با بیان اینکه فردی که دانش‌آموز را به اصطلاح هدایت تحصیلی می‌کند، باید اطلاعات کافی از تحصیلات عالیه داشته باشد، اظهار کرد: دانش‌آموز باید با علاقه خودش انتخاب رشته کند؛ اینکه تعداد داوطلبان کم یا زیاد شده، مهم نیست و این خود به خود تعدیل خواهد شد. اگر کنکور و آموزش و پرورش ما درست باشد، دانش‌آموز نیز در یک نظام سالم و بر حسب علاقه، انتخاب رشته می‌کند. باید آزادی عمل در تحصیلات وجود داشته باشد.
رئیس شاخه ریاضی فرهنگستان علوم تصریح کرد: اگر دانش‌آموزی به ریاضی علاقه ندارد، به خاطر نداشتن معلم ریاضی خوب و برنامه درسی مناسب است. دانش‌آموز رشته ریاضی باید ۳۰ ساعت از مجموع ۳۵ ساعت را ریاضی بخواند؛ این در حالی است که برخی مباحث ریاضی از جمله هندسه فضایی و مثلثات، حذف شده و درس‌هایی جای آن‌ها را گرفته‌اند که تدریس آن‌ها یک الی دو جلسه در سال کفایت می‌کند.
