به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، دانش خواندن و نوشتن از جمله توانایی است که به زندگی فرد در اجتماع کمک شایانی می‌کند و همین امر به آموزش اجباری تا دوره عمومی در کشورهای مختلف جهان منتهی شد؛ البته در دوره معاصر افراد برای حضور در اجتماع نیازمند تحصیلات عالیه هستند و دوره عمومی تنها برای انجام فعالیتهای اولیه مثمرثمر است اما هنوز هم کسانی هستند که در برخی کشورها از آموزش اجباری بی‌بهره‌اند.
* دوران باستان تا دوران قرون وسطی
عنوان شده است که کتاب «جمهوریت» افلاطون باعث پیدایش مفهوم آموزش اجباری در افکار روشنفکران غربی شد و پس از آن
در کتاب «تلمود» که کتاب مقدس یهودیان است، شخصی دانا به نام «جوشا بن گاملا» به دلیل بنیان نهادن آموزش و پرورش رسمی یهودی در قرن یکم بعد از میلاد ستوده شده است؛ «بن گاملا» در همه شهرها اقدام به تأسیس مدرسه کرد و آموزش را از سن ۶ یا ۷ سالگی اجباری ساخت و این در حالی بود که پیش از آن هر پدر و مادر یهودی فرزندانش را به صورت غیر رسمی آموزش می‌داد.
امپراتوری «آزتک» در مکزیک یکی از نخستین سیستم‌های آموزش اجباری را بنیان نهاد و تمام دانش‌آموزان پسر موظف به شرکت در کلاس‌های مدرسه تا رسیدن به سن ۱۶ سال بودند.
* اوایل دوره مدرن
در سال ۱۵۲۴ «مارتین لوتر» کشیش متجدِد و از پیشوایان نهضت اصلاحات پروتستانی از تحصیلات اجباری حمایت کرد تا تمام اهالی یک ناحیه دارای کلیسای مستقل قادر به خواندن کتاب مقدس باشند؛ «استراسبورگ» که بعدها شهری خود مختار در امپراطوری مقدس روم شد، قانون مطابق با آن را در سال ۱۵۹۸ تصویب کرد و هر کلیسای مستقل موظف شد که مدرسه‌ای با بودجه اهالی ناحیه تأسیس کند.
در این دوره در اسکاتلند، نخستین سیستم آموزش اجباری ملی تشکیل شد و قانون آموزش و پرورش، فرزندان اشراف و مالکان را مجبور به رفتن مدرسه کرد؛ در اتریش، آموزش و پرورش ابتدایی توسط ملکه «ماریا ترزا» در سال ۱۷۷۴ ارائه شد.
امپراتوری “پروس ” در آلمان می‌تواند مدعی نخستین سیستم آموزش اجباری مدرن که به طور گسترده به رسمیت شناخته و تقلید شد، باشد؛ این سیستم با فرمان «فردریک» بزرگ پادشاه پروس در سال‌های ۶۵ـ۱۷۶۳ معرفی شد و بعدها در قرن نوزدهم گسترش یافت. این سیستم یک نمونه کاری برای نمونه برداری کشورهای دیگر ارائه کرد و روشن‌ترین نمونه کپی‌برداری آن احتمالأ به دوره meiji (روشنایی) در ژاپن بازمی‌گردد.
* دوران مدرن
آموزش و پرورش اجباری به این صورت به تدریج در کشورهای دیگر گسترش پیدا کرد؛ در سال ۱۸۵۲ به ایالت «ماساچوست» آمریکا رسید و سپس به گسترش خود ادامه داد تا اینکه در سال ۱۹۱۸ ایالت «می سی سی پی» آخرین ایالتی بود که قانون حضور اجباری در مدارس را تصویب کرد.
«ماساچوست» در ابتدا نخستین قانون آموزش اجباری در مستعمرات آمریکا را در سال ۱۶۴۷ تصویب کرد؛ دادگاه عمومی این ایالت، قانونی را تصویب کرد که به موجب آن هر شهر نیاز به ایجاد و راه‌اندازی یک مدرسه “دستور زبان “را داشت همچنین برای والدینی که فرزندانشان را به مدرسه نمی‌فرستادند، جریمه تعیین شد.
اگر مقامات دولتی به این نتیجه می‌رسیدند که والدین کودک برای ادامه تحصیل او مناسب نیستند، این قدرت را داشتند که کودکان را به دور از والدینشان نگه دارند و آنها را برای شاگردی یا کارآموزی به دیگران واگذار کنند.
آموزش و پرورش اجباری بخشی از جامعه اولیه آمریکایی نبود و آموزش و پرورش آنها بر مدارس خصوصی که اغلب شهریه می‌گرفتند تکیه داشت؛ گسترش آموزش و پرورش اجباری در ایالت «ماساچوست» و در سراسر آمریکا به ویژه برای بومیان آمریکایی به ژنرال «ریچارد هنری پرات» نسبت داده می‌شود.
«پرات» تکنیک‌هایی را در اردوگاه اسیران جنگی در «فورت ماریون آگوستین» فلوریدا استفاده و گسترش داد تا افراد اقلیت در سراسر آمریکا را با اجبار به مدارس دولتی بفرستد که نمونه اول این کار، مدرسه «کارلیسل» در ایالت «پنسیلوانیا» بود.
آخرین مناطق اروپا که سیستم آموزش اجباری را اتخاذ کردند انگلستان و ولز بودند که در آنها تصویب قانون آموزش ابتدایی در سال ۱۸۷۰ راه را برای تأسیس انجمن مدارس و راه‌اندازی مدارس در هر مکانی که قانون مناسبی وجود نداشت، باز کرد. درسال ۱۸۸۰ حضور در مدرسه تا سن ۱۰ سالگی اجباری شد.
* وضعیت کنونی آموزش اجباری به تفکیک کشورها
بسیاری از کشورها به نوعی آموزش اجباری را برای همه مردم دارند که تفاوت کشورها در تعداد سال‌های آموزش و نمرات اکتسابی است. با توجه به رشد جمعیت و گسترش آموزش اجباری، سازمان یونسکو به این نتیجه رسید که در ۳۰ سال آینده از ابتدای تاریخ تا به امروز، بشر از آموزش رسمی بیشتری برخوردار خواهد بود. گرچه آموزش به خودی خود الزامی است اما در بسیاری از کشورها این امکان برای والدین وجود دارد که کودکان خود را به شیوه‌های دیگری آموزش دهند مانند آموزش در منزل که البته ارزیابی نمونه‌ای کلی برای انطباق با استانداردهای ملی آن کشور انجام می‌شود.
* کانادا؛ آموزش اجباری حداکثر تا ۱۸ سال
آموزش بین سنین ۶ تا ۱۶ سال در تمام استان‌های کانادا اجباری است به جز «اُنتاریو» و «نیوبرانزویک» که در آنها سن آموزش اجباری ۱۸ سال است.
در برخی از استان‌ها تحت شرایط خاص می وان در ۱۴ سالگی از آموزش اجباری معاف شد.
* جمهوری خلق چین؛ آموزش اجباری تا ۱۵ سال
آموزش در کشور خلق چین از سن ۶ تا ۱۵ سالگی اجباری است.
* فنلاند؛ آموزش اجباری به مدت ۱۰ سال
در فنلاند مدرسه در سن ۷ سالگی ( یک سال بالاتر یا پایین‌تر ) آغاز می‌شود و پس از رسیدن به سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی و یا حداقل پس از ۱۰سال تحصیل به پایان می‌رسد.
* فرانسه؛ آموزش اجباری به مدت ۱۰سال
آموزش در کشور فرانسه بین سنین ۶ تا ۱۶ سال اجباری است.
* آلمان؛ آموزش در منزل غیر قانونی است
در آلمان حضور در مدرسه به مدت ۹ تا ۱۲ سال اجباری است گرچه این زمان در مناطق مختلف این کشور تفاوت دارد. برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر، کناره‌گیری دانش‌آموز از مدرسه و آموزش وی در منزل توسط والدین غیرقانونی است.
* هند؛ آموزش اجباری تا ۱۴ سال
مجلس هند قانون آموزش رایگان و اجباری دانش‌آموزان را در ماه اوت ۲۰۰۹ تصویب کرد که بر اساس آن آموزش برای کودکان و نوجوانان بین ۶ تا ۱۴ سال رایگان و اجباری است.
* مکزیک؛ آموزش اجباری تا دبیرستان
در کشور مکزیک آموزش تنها برای مقاطع پایین‌تر از دبیرستان الزامی است.
* روسیه؛ ترک تحصیل با اجازه والدین
در کشور روسیه ۱۱ سال آموزش تا مقطع دبیرستان از اول سپتامبر ۲۰۰۷ اجباری شد. پیش از آن ، ۹ سال از آموزش اجباری و سال‌های دهم و یازدهم اختیاری بودند.
مناطق تحت فرمان (متحدان) فدرال روسیه می‌توانند با وضع قانون داخلی، آموزش اجباری استاندارد علاوه بر این ۱۱ سال داشته باشند. مسکو قانون ۱۱ سال آموزش اجباری را در سال ۲۰۰۵ تصویب کرد که در شهرهای «آلتای کرای»، «ساخا»، «تیومِن اوبلاست» نیز قوانین مشابهی وجود داشته است.
یک دانش‌آموز بین ۱۵ تا ۱۸ سال می‌تواند با اجازه پدر و مادر و تأیید مقامات محلی ترک تحصیل کند و اگر به سن ۱۸ سال رسیده باشد، بدون اجازه آنها نیز ترک تحصیل امکان پذیر است. از سن ۱۵ سالگی اخراج از مدرسه به علت تخلف‌های زیاد و اختلال در نظم مدرسه امکان پذیر است.
* اسلوونی؛ آموزش اجباری به مدت ۹ سال
آموزش اجباری در کشور اسلوونی از سن ۵ سالگی آغاز و تا ۱۴ سالگی ادامه می‌یابد . پس از ۹ سال آموزش مقدماتی، دانش‌آموزان به طور عادی به تحصیلاتشان در سطح متوسطه (مدارس حرفه‌ای، مدارس فنی و دبیرستان) ادامه می‌دهند.
* انگلستان؛ آموزش اجباری تا ۱۸ سالگی
در این کشور آموزش اجباری از حدود ۵ سالگی آغاز می شود. از سال ۱۹۷۲، این نوع آموزش در سن ۱۶ سالگی خاتمه می‌یابد اما از سال ۲۰۱۳ آموزش اجباری چه به صورت آموزش کلاسی سنتی و چه به صورت حرفه‌ای تا ۱۷ سالگی و از سال ۲۰۱۵ تا ۱۸ سالگی ادامه پیدا خواهد کرد.
* آمریکا؛ آموزش اجباری حداکثر تا ۱۸ سالگی
آموزش و پرورش برای همه کودکان آمریکایی اجباری است اما محدوده سنی حضور در مدرسه در ایالات مختلف، از یک ایالت تا ایالت دیگر متفاوت است. این نوع آموزش بین سنین ۵ تا ۸ سال شروع و بین سنین ۱۶ تا ۱۸ سال به اتمام می‌رسد. به عنوان مثال در ایالت «ایلویونویز» حضور در مدرسه تا سن ۱۷ سالگی، در «می‌سی‌سی‌پی» نیز تا سن ۱۷ سالگی و در «اوکلاهاما» تا سن ۱۸ سالگی الزامی است. در برخی ایالات بین سنین ۱۴ تا ۱۷ سال به دانش‌آموز اجازه ترک تحصیل با تأیید پدر و مادرش داده می‌شود. در ایالات دیگر دانش‌آموز باید تا سن ۱۸ سالگی به مدرسه برود.
