براساس آخرین آمار جمعیتی، میانگین سن جمعیت ایران به ۳۲سال رسیده است. نادر مطیع حقشناس، جمعیتشناس میگوید: مسکن، ازدواج و اشتغال دغدغه اصلی ایرانیها در این رده سنی سال است
۴۵سال از دورهای که میانگین سنی جمعیت ایران ۲۲سال بود، گذشته است و آمار و ارقام به ما میگوید که این رقم در سال۹۹ بهگفته سیدحامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت به ۳۲سال رسیده است. با اعلام این آمار بسیاری به تحلیل جمعیت سالمند ایران در چند دهه آینده میپردازند اما کمتر کسی از نیازهای این رده سنی در شرایط فعلی سخن به میان میآورد، اینکه این رده سنی با چه چالشها و نیازهایی روبهرو هستند و چه خطراتی سلامت آنها را بیش از سایر ردههای سنی در دهه۲۰ و ۴۰ زندگی تهدید میکند.نادر مطیع حقشناس، استادیار جمعیتشناسی و عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور که پژوهشهای متعددی بهمنظور رصد افراد میانسال انجام داده است، در گفتوگو با همشهری «ازدواج، مسکن و اشتغال» را مهمترین نیازهای این رده سنی معرفی کرد؛ نیازهایی که باید در روزگار جوانی این رده سنی حل و فصل میشدند اما بهدلیل شرایط حاکم همچون یک پرونده باز در دوره میانسالی نیز زندگی ایرانیها را تحتتأثیر قرار داده است. براساس گفته این جمعیتشناس، باید منتظر اثرات کرونا نیز بر میانگین سنی جمعیت ماند و اثری که پژوهشهایی در سالهای آینده میتوانند حکم قطعی درباره میزان اثرگذاری آن را صادر کنند.
آقای حقشناس! با توجه به تغییر میانگین سنی جمعیت کشور از ۲۲سال به ۳۲سال، از نظر شما چه عواملی بر تغییر ساختار سنی اثرگذار هستند؟
مشخصه تحول در ساختار سنی این است که در تمام گروههای سنی شاهد تغییر باشیم. زمانی که باروری کاهش پیدا میکند، بیشترین تغییر بر گروههای میانی جمعیت که در حال فعالیت هستند، تحمیل میشود و این روند بر بازار کار نیز اثر میگذارد. مجموعه این تغییرات موجب میشود تا ما شاهد افزایش میانگین سنی جمعیت کشور باشیم. در این میان هر چقدر که مرگ افزایش پیدا کند، اثرات منفی آن را بر میانگین سنی مشاهده خواهیم کرد. در این میان نباید فراموش کرد که بهطور کلی تأثیر باروری بر جمعیت سنی بسیار بیشتر از عوامل دیگری همچون مرگ و مهاجرت است. در دهه اول انقلاب شاخص باروری کل ۶.۵ فرزند بود، پس از افزایش جمعیت در دهه۶۰ برنامههای تنظیم خانواده برای کاهش جمعیت کشور در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفت. پس از تعدیل میزان رشد جمعیت، از دهه۷۰ به بعد، کاهش جمعیت در کشور اتفاق افتاد و ادامه یافت بهگونهای که امروز زنگ خطر در زمینه فرزندآوری در کشور به صدا درآمده است که باید به آن توجه کنیم. این تغییرات میتواند به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر فرایندهای اجتماعی و اقتصادی کشور اثر بگذارد و پیامدهای خاص خود را بهدنبال داشته باشند.
براساس توضیحات شما باید گفت که رده سنی۳۲سال با چه نیازهای اساسی روبهرو هستند؟
هر سن اقتضائات خاص خود را دارد. میانسالی شامل ۳۲سالگی نیز میشود، افراد در این رده سنی برخی نیازهای برآوردنشده دارند که حوزههای مختلف اجتماعی و اقتصادی را دربرمیگیرد. این نیازها باید در سنین پایینتر رفع و رجوع میشد اما بهدلیل شرایط کشور به سن میانسالی کشیده شد.
این نیازها شامل چه مواردی هستند؟
ازدواج، مسکن و اشتغال ۳ نیاز اساسی این گروه سنی است و در میان این نیازها میتوان از بحث بازار کار بهعنوان مهمترین دغدغه این گروه سنی یاد کرد؛ چراکه اشتغال شرایط زندگی افراد را در دوره سالمندی معین میکند.
این گروه سنی با چه آسیبهایی روبهروست؟
نبود فرصتهای شغلی مناسب، افزایش سن ازدواج و ناتوانی در تشکیل خانواده را باید بهعنوان مهمترین آسیبهای احتمالی معرفی کرد که افراد ۳۲ساله را به چالش میکشد. هماکنون شاهد هستیم که بهدلیل کاهش ازدواج، سبک زندگی افراد تغییر کرده است و این موضوع اثرات مهم و عمیقی بر حوزه خانواده خواهد گذاشت و نتایج آن در بلندمدت عیان خواهد شد.
موضوعاتی مانند مهاجرت تا چه حد بر میانگین سنی جمعیت کشور اثرگذار هستند؟
بررسیهایی که در کشور ما انجام شد، نشان از این واقعیت داشت که تأثیر مهاجرت نسبت به ۲عامل مرگ و تولد کمتر است. در سالهای اخیر خبرهایی مانند افزایش مهاجرت نخبگان بسیاری شنیده میشود و این موضوع در رسانهها نیز بسیار مطرح شده است، این تغییر بدون تأثیر نیست اما آمار دقیقی درباره تأثیر مهاجرت بر میانگین سنی جمعیت وجود ندارد. در بحث سیاستهای جمعیتی، باروری بیش از سایر عوامل اثرگذاری دارد. درباره مرگومیر هم باید گفت که این عامل اثرگذاری کمی دارد اما اتفاقی مانند پاندمی میتواند نقش مرگومیر را بر ساختار سنی جمعیت کشور پررنگ کند.
هماکنون پژوهشی انجام شده است که نشان دهد کرونا تا چه حد موجب تغییر میانگین سنی جمعیت کشور شده است؟
برای بررسی این موضوع، لازم است که پاندمی کرونا را بهعنوان یک عامل اثرگذار بر میانگین سنی جمعیت کشور معرفی کنیم اما ارائه تحلیل و بررسی دقیق درباره این موضوع نیاز به گذر زمان و آشکارشدن تأثیرات دارد. بیماری کرونا و مرگ افراد جوان بر ساختار سنی کشور اثر میگذارد. در سال گذشته پژوهشی درباره سهم مرگومیرهای ناشی از کرونا در ساختار سنی کشور انجام شد، این بررسی مقطعی است و نمیتوان آن را به کل کشور بسط داد، برای بررسی دقیقتر این موضوع نیاز است که چند سال از این اتفاق بگذرد و به بررسی سهم مرگومیر پاندمی کرونا بر ساختار جمعیتی کشور پرداخت.
نتیجه این پژوهش که به شکل مقطعی انجام شد، چه بود؟
مرگومیر در گروههای سنی جوان و میانسال معنادار بود و این اتفاق بر میانگین سنی جمعیت کشور اثر داشت و این تأثیر در سطح کلان ممکن است که چشمگیر نباشد اما به هر حال تأثیر اندکی گذاشته است.
چالشهای زندگی در دهه ۳۰
پژوهشهای علمی نشان دادهاند ۲۰درصد از افراد میانسال و سالمند به گاستریت آتروفیک مبتلا میشوند؛ نوعی بیماری گوارشی که در آن التهابات مزمن به سلولهای تولیدکننده اسید معده آسیب وارد میکنند. کاهش اسید معده منجر به کاهش جذب مواد مغذی و معدنی مانند ویتامین B12، کلسیم، آهن و منیزیم در بدن خواهد شد.
کاهش میزان کالریهای مورد نیاز بدن در این سن رایج است. این موضوع نوعی تغذیه نادرست را میان افراد میانسال در آستانه سالمندی ایجاد میکند. بعضی از مواد غذایی باید حین مصرف کالری کمتر، به اندازه همیشگی به بدن افراد برسند اما افراد بهصورت انتخابی با صرف کالری کمتر، از ورود این مواد مغذی به بدن خود جلوگیری میکنند.
افراد از ۳۰سالگی به بعد در هر دهه حدود ۳ تا ۸درصد از حجم ماهیچههای خود را از دست میدهند و این کاهش حجم میتواند منجر به بروز ضعف عمومی شود. مصرف بیشتر پروتئین میتواند به حفظ حجم ماهیچهها و مقابله با ضعف بدن کمک کند.| همشهری
