در واقع یادگیری، کار بخشی از مغز و یادآوری، کار حافظه است و یادگیری هیچ‌گاه دلیل بر یادآوری نیست.
قبل از این‌که فنون تقویت حافظه را توضیح دهیم، لازم است با انواع حافظه آشنا شوید:
حافظه حسی: اطلاعات محیطی که توسط گیرنده‌های حسی دریافت می‌شود، در ابتدا وارد حافظه حسی می‌شود و اگر مورد دقت یا توجه قرار گیرد، وارد حافظه کوتاه‌مدت می‌شود؛ حافظه حسی، نخستین مرحله یادگیری و به یادسپاری اطلاعات است. گنجایش این حافظه، تقریباً نامحدود است، ولی مدت زمان ذخیره‌سازی اطلاعات، بسیار کوتاه و از یک ثانیه هم تجاوز نمی‌کند.
حافظه کوتاه‌مدت: در حافظه کوتاه‌مدت، اطلاعات به صورت رمز درمی‌آید؛ مثل الگوهای تصویری یا صوتی. عمر اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت حدود سه ثانیه است و در صورت عدم تکرار، پس از این زمان فراموش می‌شوند. حافظه کوتاه‌مدت، علاوه بر محدویت زمان، دارای محدودیت در گنجایش هم هست. متخصصان، گنجایش حافظه کوتاه‌مدت را ماده اطلاعاتی برآورد می‌کنند؛ یعنی برخی از افراد ۹ ماده و برخی پنج ماده اطلاعاتی را در حافظه کوتاه‌مدت خود نگهداری می‌کنند.
حافظه بلندمدت: هدف ما از تقویت حافظه، تقویت حافظه بلندمدت است. بیشتر اطلاعات وارد شده به حافظه کوتاه‌مدت، از این حافظه حذف می‌شود و بخش کوچکی از آن وارد حافظه بلندمدت می‌شود. انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت، نیازمند زمان و کوشش هوشیارانه است. تکرار و توجه به مطالب موجود در حافظه کوتاه‌مدت، منجر به انتقال آنها به حافظه بلندمدت می‌شود.
چند تمرین برای افزایش حافظه:
۱. به ویترین مغازه‌ها نگاه کنید و زمانی که به خانه رسیدید، چیدمان آنها را در ذهن خود تجسم کنید.
۲. یک شخص را سریعا نگاه کنید، سپس چشم‌های خود را بسته و در ذهن خود جزئیات چهره، قامت و لباس وی را مجسم کنید. سعی کنید خیلی دقیق این خصوصیات را تجسم کنید، مثل فرم‌بینی، لب، رنگ لباس و…
۳. به عکس‌ها و تصاویری که از مناظر و چشم‌اندازها تهیه شده است، در مدت زمان معینی نگاه کرده سپس چشم‌های خود را ببندید و جزئیات این تصاویر را به خاطر بیاورید.
۲. وجود آهنگ و ریتم در به‌خاطرسپاری مطالب موثرند. مانند انواع شعرها یا مثلا آموزش جدول ضرب به صورت ریتمیک.
۳. مطالب مثل هم و نزدیک به هم را اگر در کنار هم یاد بگیریم، ماندگاری و یادگیری آن مطالب بیشتر و بهتر است. مثلا در زیست‌شناسی، طبقه‌بنـــدی حیوانات باعث می‌شود آنها را بهتر بشناسیم یا مثلاً در درس ادبیات اگر تمام تاریخ‌های ادبیات را یکجا یاد بگیریم، بهتر در ذهنمان می‌مانند.
۴. برای به‌خاطر سپردن هر چیز، بهتر است آن مطلب یا کلمه معنی‌دار باشد، چون کلمات برای مغز مفهومی ندارد و دیر یا زود فراموش می‌شوند. فرض کنید قرار است ۱۵کلمه مجزا را به خاطر بسپارید، اگر با این ۱۵ کلمه جملات یا داستانی بسازید، بسیار راحت‌تر و آسان‌تر آنها را به خاطر سپرده و در یادآوری هم بهتر عمل می‌کنید.
۵. سعی کنید همواره هنگام مطالعه مطالب، از آنها تصویری در ذهن ایجاد کنید. این‌کار در یادآوری مطالب بسیار موثر بوده و ماندگاری مطالب در حافظه را طولانی‌تر می‌کند.
۶. سعی کنید مطالبی را که می‌آموزید، با ارتباطی منطقی به هم مرتبط بسازید. بر‌قراری ارتباط بین آموخته‌ها، خصوصا آموختههای جدید، به آموختههای قبلی باعث افزایش ماندگاری مطالب خواهد شد.
۷. دقت، تمرکز و علاقه نیز به افزایش حافظه کمک می‌کنند.
۸. تقطیع، یکی از تکنیک‌های موثر برای به خاطرسپاری مطالب است. تقطیع یعنی برداشتن یک یا چند حرف از تعدادی کلمه و در کنار هم قرار‌دادن آنها و ساختن یک کلمه با معنی یا بی‌معنی با آنها. مانند باب‌ها‌ی بوستان سعدی = عاشقتم، ع = عدل، الف = احسان، ش = شکر بر عافیت، ق = قناعت، ت = تواضع، م = مستی و شور و عشق و یا آثار نظامی گنجوی = ملخ‌ها، م = مخزن‌الاسرار، ل = لیلی و مجنون، خ = خسرو و شیرین، ه = هفت پیکر، الف = اسکندرنامه.
۹. فاصله بین یادگیری‌ها و استراحت در پایان یادگیری نیز باعث می‌شود آموختههای شما مجال استحکام یافتن پیدا کند.
محمد ذاکری – مشاور تحصیلی
