امور تربیتی از تجزیه تا استحاله

پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران وقتی ثبات نسبی در اجتماع برقرار شد و دولت ، مجلس و سایر نهادها تشکیل و قوام و استقرار یافتند و کم کم قوانین و برنامه ها به تصویب رسید و به منصه ظهور درآمد تا انتظار به حق ملتی دلاور بدرستی پاسخ داده شود، در همان هنگام نهاد مقدس امور تربیتی به مدد اندیشه بزرگمردانی چون شهیدان رجایی و باهنر و به دنبال احساس نیاز جامعه انقلابی ایران شکل گرفت و اهداف و برنامه های تدوین شده آن جهت اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد. در آن زمان نیاز شدید جامعه برای برون رفت از تفکر غیردینی سالهای قبل از انقلاب براحتی موجب پذیرش و استقبال از این نهاد نوپا شد و حمایت هایی که انجام شد، به تقویبت بیش از پیش فعالیت ها منجر گردید، اما همان گونه که در هر انقلابی به مرور زمان و به خاطر نیاز جامعه یا به دلیل تحول در ساختارها و فرهنگ ها و اندیشه ها از شور اولیه کاسته شده و بعدها افرادی که هیچ نقشی در اصل انقلاب نداشته یا نقش کمرنگ تری داشته اند به دلیل نفوذ در مصادر تصمیم گیری و تصمیم سازی موثر واقع می شوند، سالها پس از وقوع انقلاب در ایران نیز تصمیم گیرندگان مسائل تربیتی نه تنها از اهداف اولیه دور شدند، بلکه بشدت با قیم مآبی در اجرای برنامه ها و اهداف خود ساخته اصرار ورزیدند.نتیجه آن شد که در سالهای بعد مربیان پرورشی که همواره متحمل شدائد، شماتت ها و زحمات فراوانی در صف اول جبهه فرهنگی انقلاب یعنی مدارس قرار گرفته بودند، بتدریج خلع سلاح شده و از آموزش های لازم و قوی و برنامه های غنی محروم شدند. هر چند هرازگاه سمینارها، دوره ها و آموزش هایی برای آنان اجرا شد، اما هیچکدام جوابگوی دائمی نیازها نبود و مرهمی موقتی به شمار می رفتند. طرحها و برنامه های فراوانی هم که در مدارس اجرا شد، به دلیل ضعف در برنامه ریزی و سطحی نگری و عدم حمایت لازم شکست خورده و ابتر رها شد. این روند ادامه یافت تا این که صحبت از ایجاد تغییرات در امور تربیتی به دلیل کاهش انگیزه مربیان ، دگرگونی شرایط اجتماعی و… در صدر برنامه های متولیان امر قرار گرفت. 

یکی از این تغییرات ایجاد سازمان دانش آموزی بود که به جرات می توان گفت تمامی اهداف و برنامه های آن از بطن اهداف و برنامه های امور تربیتی برآمده و به مرحله اجرا درآمد. در حالی که انگیزه طراحان و بانیان این سازمان ایجاد پویایی و تحرک جدی در امر فعالیت های دانش آموزی بود. به نظر می رسد باز هم تصمیم گیرندگان به دلیل دوری از صحنه عملیات که همان فعالیت مربیان پرورشی در مدارس بود و عدم آشنایی نزدیک با نحوه فعالیت ها و مشکلات موجود فقط به صورت تئوری و سطحی با این مقوله ها آشنایی داشته و در نهایت تصمیم گیری منطقی و مفیدی اتخاذ نشده است. 
شاهد این سخن سرازیر کردن سیل امکانات و بودجه ها به این سازمان و محروم شدن امور تربیتی از حداقل ها بود که حتی برای خرید یک جایزه معمولی به منظور اهدا به دانش آموزان در سطح منطقه به انگیزه جهد بیشتر در فعالیت های مختلف دانش آموزی اعتباری در اختیار امور تربیتی قرار نمی گرفت و در عوض سازمان دانش آموزی برای انجام مقاصد گوناگون تربیتی به راحتی هزینه صرف می کرد. 
در همین راستا بحث تلفیق فعالیت های امور پرورشی در مدارس و مشارکت سایر معلمان پیش کشیده شد. و باز هم طراحان این مقوله با مطالعه نامناسب و نشناختن واقعی نیازها به اجرای تصمیم خود اصرار ورزیدند و عملا وقتی معاون پرورشی از سطح منطقه حذف شد و مسوولی مستقیم و مقتدر برای اجرای امور پرورشی در منطقه وجود نداشت ، کارشناسان سر در گم تر از هر زمان دیگری به ادامه فعالیت مشغول شدند. عیب بزرگ این طرح ، عدم تبیین درست وظایف و عدم ابلاغ برنامه مدون و اجرایی بود و فقط در سطح کلان اسمی و پستی حذف شد و دیگر هیچ. در این طرح در دوره های ابتدایی و راهنمایی بحث مشارکت معلمان در فعالیت های پرورشی در حد بسیار پایینی قرار داشت و برای تشدید این مشارکت اهرمی وجود ندارد و فوق برنامه ها هرگز نتوانستند جوابگو باشند ؛ چون امکانات و زمان معینی برای آن در نظر گرفته نشد و… در دوره متوسطه نیز دروس پرورشی به معلمانی که رشته آنها منطبق با این دروس است ارائه شد. اما استقبال ویژه ای به عمل نیامد ضمن آن که این مساله فقط درصد پایینی از دبیران را شامل شد و بقیه یا انگیزه تدریس چنین دروسی را نداشتند یا اصلا رشته آنها متناسب برای تدریس این دروس نبود. پس این مقوله در عمل به دلیل نگرش خاص طراحان آن چندان موفق نبود و نتوانست حلال مشکلات باشد.اینک بحث احیای امور تربیتی مطرح شده است. پرسش این است که مگر امور تربیتی از بین رفته بود که اکنون چنین بحثی مطرح شده؟ جالب است در خبرها آمده بود پس از یک دهه باز هم مربیان پرورشی در مدارس حضور خواهند یافت ، پس مشخص است آنها که این موضوعات را مطرح می کنند واقعا نمی دانسته اند که مربیان پرورشی در مدارس حاضر بوده اند و کمتر مدرسه ای فاقد مربی پرورشی بوده ، اما آنچه مشخص است این است که تمام ابزار کار، امکانات و قدرت اجرایی از آنها سلب شده و بیشتر مواقع تبدیل به گماشته ای در جهت اجرای منویات مدیران بوده اند. اما در عین حال هر که کسوت مربیگری بر تن داشت ، هرگز وجدان خود را زیر پا ننهاده و در اجرای اهداف امور تربیتی ذره ای سستی از خود نشان نمی دهد. شاهد قضیه هم قدرت بالای مانور مربیان امور تربیتی و نقش بی بدیل آنها در مدارس و وابستگی شدید مدیران به وجود آنها و از همه مهمتر دانش آموزانی که همه ساله در عرصه های مختلف تربیتی چهره نموده و در مسابقه ها و میدان های مختلف به کسب مقام نائل شده اند است. 
متاسفانه هر گاه جامعه از بعدهای مختلف به خطر افتاد، عده ای فرافکنی کرده و تقصیرات را به گردن آموزش و پرورش و بویژه امور تربیتی انداختند. براستی اگر به جای مقاطعه کاری های مصلحتی و تفکرات این چنینی امکانات و اختیارات مناسبی در اختیار امور تربیتی قرار می گرفت و از قدرتش کاسته نمی شد و هر روز مربیان به سلاح علم و اندیشه نوین مجهز می شدند، در حالی که دشمن تا بن دندان مسلح بودجه های کلان صرف مبارزه فرهنگی و سیاسی با ایران انقلابی می کرد، امور تربیتی نیز به صورت معقول و گسترده از لحاظ فکری ، سیاسی و اقتصادی مورد تغذیه و تقویت قرار می گرفت و برنامه های پیشرفته و مناسبی برای آن تدارک دیده می شد، اکنون شاهد آن نبودیم که به جای بحث ابقائ و تحکیم بنیان امور تربیتی تازه بحث احیا مطرح شود و باز هم از اول شروع کنیم. آیا واقعا نمی توان گفت ما تاکنون متاسفانه در جا زده ایم و وقت خود را تلف کرده ایم؟