برگزیده کتاب تادیب النسوان ( النسا ِ)

فصل نهم

در آداب خوابیدن است که عمده مطالب و این همه شرح و بسط ، در همین است. شب که بنای خواب شد، این باب، معظم ابواب است. همه مقدمات و هنگامه برای استراحت شب است. شب را خداوند عالم برای سکون و راحت آفریده اگر شب آن مثل روز باشد زهی بدبختی

شب باید مشغول باشد هر کس به هر عالمی که دارد و راحت خود را در آن می­داند، اشتغال داشته باشد و راحت کند. اجماع دوستان در شب می­شود، لذت عمر را شخص با معشوقه در شب می­برد. بهترین لذتهای دنیا خوابیدن است.

زنها که مایه محبت را در رختخواب خوابیدن دانسته­ اند. و ابتدای این امر قطعا از آن پیرزن­های منحوس شده ­است که چون نهنگ و اژدها مرد را فرو برده­اند. و به تقلیدی چنین مانده­ است، اگر زنی دور از شوهر بخوابد صبح خاله ها و سبزی پاک کن ها همه روبرو دو زانو نشسته اند و دستی به زیر زنخ (زنخدان-چانه ) نهاده آه­های سوزناک می­کشند و افسوسهای دردناک می­خورند که بمیرم برای دخترم که سیاه­بخت و سیاه­روز است. شبها تنها می­خوابد. خانه پدر و مادرش مگر لقمه نان قحط بود. و به این افسانه ها خانه بیچاره را خراب و ملک محبت را ویران می­ سازد. این غلط محض و خبط (اشتباه ) بزرگست اگر زن و مرد در محبت لیلی و مجنون باشند، یکجا خوابیدن را به موافق اقوال حکما و اطبا و تجربه مجربین و گفته اهل ذوق ، محبت را می­برد . و سبب عداوت می­شود . حکما در کتاب نوشته­ اند که از حکیمی سوال کردم که شخصی به کسی عشق دارد، و از همه امورات دست کشیده و امر معیشت او مختل مانده و پریشان گشته هرچه می کنم علاج پذیر نیست و ساعت به ساعت شوقش زیادتر می­شود، حکیم گفت هر دو را در یک رختخواب بخوابانید که نفسشان بهم بخورد و شوق کم بشود و آتش محبت خاموش گردد و سبب تنفر از هم بشود از قرار دستورالعمل حکیم رفتار کردند محبت طرفین زایل شد بخصوص نفس انسان که به هم رسید سبب نفرت می­شود و علاوه بر آن طبع انسانی را خداوند بر یک نهج خلق نکرده که با هم در یک آن بخوایند و یک آن بیدار شوند. هر دو یک مزاج باشند، یکی می­بینی خوابش می­گیرد، یکی بیدار می­شود. به آن بیدار، لامحاله بد می­گذرد. و یکی سردش می­شود یکی گرمش می­شود، یکی نفس می­زند، یکی دماغش می­گیرد یکی زود بیدار می­شود، یکی دیر، یکی سرفه می­کند یکی نمی­کند، … یک جا خوابیدن سبب اذیت و نفرت می­ شود.

اگر زن زنی است از آن زن­های کریه پیر بدشکل و قابل معشوقیت و محبوبیت ندارد بزور و اصرار و فحش و کتره (سخنان بی معنی و بی ترتیب که با هم ربطی ندارند ) و بدخلقی خود را به شوهر می­چسباند و همین قرار می­خواهد مرد مطیع امر و نهی او بلکه نوکر و زرخرید باشد، خواهد بخواهد، خواهد نخواهد، اگر مرد رو از خانم بگرداند که مشت به کله اش زند و سقلمه( ترکی : ضربتی که با مشت به پهلوی کسی زنند.) به پهلویش می­زند و از رختخواب بلکه از خانه بیرونش می­ کند.

…اگر از جانب مرد بیچاره فی­الجمله کرامتی بروز کند با تغیرات می­فرماید که اگر یک خشک گندیده باشد، از شب تا صبح بغل می­کردی به ما که می­رسد افاده می­کنی اصلا شما مردها پست فطرت هستید و از آدم با نجیب خوشتان می­ آید، با اینکه ندانسته­اند آن خشک گندیده­ ها به قول ایشان، صیغه باشند اگر شخص بگوید بخواب، می­ خوابند اگر بگوید برو، می ­روند و محض اینکه اطاعت می­ کنند.

.. قاعده اینست که رختخواب جداگانه پهلوی مرد نیندازد و لباس خود را عوض کرده زیاده از یک زیرجامه نپوشد پیرهن نرم نازک لطیف بپوشد ارخالق ) نیم تنه ای که مردان و زنان می پوشیدند و لای رویه و آستر آن پنبه قرار می دادند. ) نپوشد بهتر است اگر هم باید بپوشد ارخالق نرم و تنگ باشد و در جیبش چیزی نباشد.

خود را انبان ملاقطب قرار ندهد که هرچه بخواهی دست در جیب کرده درآورد. چارقد سر نکند سنجاق و سوزن و چیزهائیکه مثل این­هاست همراه نداشته باشد… نه آنکه روز بنشیند، تعریف شب را بکند… چنانکه رسم زنان این زمان است که گاهی گردن را نشان می­دهد و گاهی شکم را که یعنی من سفیدبختم. لعنت بر تو و بختت بیاید. بعضی از خانم­های نانجیب بدفطرت دیده شد که از این محله به آن محله می­نویسد امشب آقا همچه گفت یا… یا در حمام جمع می­شوند، با زنهای بیگانه و آشنا، قدری نان، ترشی بادمجان زهرمار کرده و می­گویند و دیشب شوهرفلان کار کرده و به قول خودشان حمام سرافرازی تشریف آورده­ اند.

صبح که از خواب برخواستند چنانچه در فصل دیگر عوض می­شود خانم قبل از بیداری مرد برود جای دیگر و رجوع به کار مرد نداشته باشد مرد را به خدمتکاران وا بگذارد تا خود سر و صورت را صفا داده تشریف شریف بیاورد

سعدیا بسیار گفتن عمر ضایع کردن است.