باسوادی والدین و تأ ثیرآ ن بر کیفیت آموزشی دانش آموزان
خسرو مختاری – کارشناس ارشد برنامه ریزی درسی
محیط یادگیری از خانواده آغاز شده، در مدرسه و جامعه تداوم می یابد و عملکرد دانش آموزان را متاثر می سازد..
بدون شک پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به عوامل متعددی نظیر میزان درآمد، سطح تحصیلات والدین، رفتار والدین، محیط مدرسه، فضای خانواده، نوع مدرسه، امکانات آموزشی، معلم، رفتار معلم، استعداد دانش آموزان، محل زندگی، نحوه پوشش معلم، محل مدرسه، رفتار همکلاسی ها و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد.
سطح تحصیلات والدین همانند سایر عوامل به شکل های گوناگون در پیشرفت و یا افت تحصیلی دانش آموزان موثر است.ممکن است دانش آموزانی که والدین آنها از سطح سواد بالایی برخوردارند و در حل و انجام تکالیف خود دچار مشکل شوند والدین آنها در انجام تکالیف به آنها کمک می کنند اما اگر والدین بی سواد باشند نمی توانند کمک کنند . نحوه نگرش والدین به تحصیلات فرزندان نیز در پیشرفت تحصیلی آنها موثر است.
*افت تحصیلی:
افت تحصیلی امروزه یکی از نگرانی های مهم خانواده ها و مسئولان تعلیم وتربیت و معلمان است. همه ساله شمار زیادی از دانشآموزان در کشورهای مختلف جهان با پدیدهای به نام افت تحصیلی روبرو می شوند . این پدیده علاوه بر زیان های زیاد اقتصادی که به دلیل تکرار پایه یا صرف هزینه مجدد برای دانشآموختگان انجام میپذیرد، آثار منفی که سلامت روحی دانشآموزرا بر هم می زند برجا میگذارد. دانش آموزی که دچار تجدیدی یا مردودی می شود ممکن است دچار افسردگی شدید و ناامیدی یا حتی ترک تحصیل شود.
موفقیت تحصیلی دانش آموزان :
– بین سطح سواد والدین و موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه مستقیمی وجود دارد . هر چه سطح تحصیلات والدین بالاتر باشد به همان میزان ، دانش آموزان در امر تحصیل بیشتر پیشرفت می کنند .
تأثیر عمیقی که این موقعیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی بر روی افراد خانواده و جامعه برجا می گذارد، موجب بی نظمی و آشفتگی روانی می گردد، البته این آشفتگی روانی را در طبقات مختلف جامعه می توان دید .
شیوه های انحرافی ، ایجاد علایم روانی بیماری ، اقدام به خودکشی ، بستری شدن وقطع ارتباط با واقعیت در طبقات پایین اجتماع بیشتر دیده می شود.مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، پیش فرض این مشکل است و قابل بررسی است.
مفهوم کیفیت:
– کیفیت عبارتست از دست یابی به استانداردهای از پیش تعیین شده و پاسخ دادن به نیازهاو انتظارات افراد کیفیت در آموزش و پرورش و مدارس به تغییر یا تغییراتی گفته می شود که در رفتارهای دانش آموزان بروز می کند.و به بهبود نظام آموزشی در تمامی حوزه ها منجر می شود. تنها معیار معتبر کیفیت ، تغییر رفتار مطلوب دانش آموزان است. کیفیت در همه ابعادرفتاری دانش آموزان ظاهر می شود یعنی از نوعی جامعیت و کلیت برخوردار است.
یکی از تعاریف کیفیت عبارت است از مطابقت با شرایط مطلوب و مورد انتظار مشتری ،(پرفسور برن) در مورد کیفیت می گوید « ایده مفهوم کیفیت مبتنی بر قضاوت ها است. که در مورد ارزشمندی و تناسب ویژگی و صفات نمادی خاص صورت می پذیرد . ما برای یک شی از نظر کیفیت صفتی ذکر می کنیم که آن را از شی یا اشیای دگر مجزا ودارای صفت ها متمایز و عالی تر باشد . پس کیفیتی که بیشتر مورد توجه است ، منظور صفت است که در اصطلاح به آن مفهوم نرماتیو می گوئیم.
مفهوم سواد:
درابتدای عصر چاپ، سواد به معنای توانایی خواندن، نوشتن و درک کردن بود. در آن روزگار، اطلاعات مترادف با دانش بود و دانش عاملی برای کسب قدرت محسوب
می شد. از این رو تنها گروهی اندک و عموماً صاحبان قدرت و ثروت می توانستند به این منبع قدرتمند دست یابند تا آن که در سال ۱۹۵۰ « سواد » به منزله یک حق قانونی، عمومی و جهانی در یونسکو تصویب و به جهانیان عرضه شد. در اعلامیه جهانی یونسکو « سواد » به معنای توانایی لازم برای کاربرد صنعت چاپ در تمام عرصه های زندگی تفسیر شد. به تعبیری دیگر توانایی خواندن و نوشتن برای همه. بنابر این، اگر فردی می توانست نام خود را بنویسد و امضا کند، با سواد تلقی می شد.
«بریویک وگی» اظهار می دارد که اهداف فردی و اجتماعی در طول زمان منجر به وسیع شدن معنای سواد شده اند. به همین دلیل درعصر چاپ به دلیل نیازهای فردی و اجتماعی سواد از انحصار گروه نخبگان و قدرتمندان جامعه خارج شده و برای تمام اقشار جامعه معنا می شود. ازاین رو، از نظر ایشان، سواد آینه توسعه نیازهای اطلاعاتی جامعه است. بدین ترتیب « سواد » مفهومی پویا است.« کندی » نیز در سال ۱۹۹۳ می گوید، سواد در واقع با نیازهای اطلاعاتی جامعه در هر زمان، مرتبط است.
نتیجه گیری:
در گذشته ، سواد را بیشتر توانایی خواندن، نوشتن ، و حساب کردن میدانستند ولی در عصر حاضر با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید و توزیع اطلاعات متنوع، ظهور شبکهها، پایگاههای اطلاعاتی و چندرسانهایها، و نیاز بیشتر انسان به اطلاعات، مفهوم سواد تغییر یافته است. مفهوم سواد در جامعه اطلاعاتی امروز که در معرض تغییرات فناوری و همچنین منابع اطلاعاتی بیشمار قرار دارد بر ا ی مفاهیم دیگری چون سواد کتابخانهای، سواد رایانهای، سواد شبکهای، سواد رسانهای و سواد اطلاعاتی پیوند یافته است. زندگی در جامعه اطلاعاتی به سواد اطلاعاتی ، یعنی مجموعهای از تواناییها و مهارتها برای جستجو، ارزیابی ، و استفاده مؤ ثر از اطلاعات نیاز دارد.
بی سوادی با فقر و ناهنجاری، پیوند مستقیم دارد و در محروم ترین مناطق کشورهایی که دچار کمبود منابع طبیعی هستند، در بین فراموش شده ترین، گروه های انسانی و کسانی که از نارسایی ها و کمبودهای مهم و اساسی مانند: غذا، بهداشت، مسکن، بیکاری و… رنج می برند به گسترده ترین شکل ممکن وجود دارد.
تداوم بی سوادی سدی عظیم در راه توسعه است و مانع از آن می شود که میلیون ها نفر مرد و زن، عنان زندگی خود را در دست بگیرند.درصد مردودی و ضعف تحصیلی در بین کودکانی که بدون صبحانه، به مدرسه می روند، بیشتر از کودکانی است که مسئله سوء تغذیه دارند. در محیطهای فقیر، کودکانی که با شکم گرسنه به مدرسه می روند، وضعیت مدارس نیز، چندان تعریفی ندارد. در خانواده های سطح پایین، چون والدین نیز معمولاً از سطح تحصیلات پایینی برخوردارند، در رسیدن به درس و مشق و تربیت فرزندان، با مشکل رو به رو می شوند.مشاغل و گرفتاری های روزمره پدران و سواد و تحصیلات اندک، پرجمعیت بودن خانواده ها، اختلاف های خانوادگی، دوستان ناباب و فقر اقتصادی، با انحرافات از رفتار به هنجار، رابطه ای قابل ملاحظه دارد.
تحصیلات پدران و مادران در رفتار به هنجار فرزندان تأثیر انکار ناپذیر دارد، اما در بررسی ها ی انجام شده، نقش مادران، چشم گیرتر می نماید. دور بودن پدران از منزل به دلیل اشتغال، باعث می شود که فرزندان، بیشتر ساعات بیداری را با مادران خود بگذرانند. از این رو سطح سواد و تحصیلات مادران می تواند در هدایت تحصیلی و شغلی فرزندان تأثیر قابل ملاحظهای داشته باشد.
تحصیلات والدین،سرآغاز و زیربنای پیشرفت جریان زندگی خانواده و جامعه است. اهمیت تحصیلات، صاحب نظران تعلیم و تربیت را به تلاش برای کشف مهم ترین عوامل مؤثر در پیشرفت یا اُفت وضعیت رفتاری و درسی، وادار نموده است.
و از آنجایی که سلامت روانی یا آشفتگی روانی، بر آموزش و پرورش و بهداشت روحی و روانی و رشد و تربیت نوجوانان تأثیر دارد، می بایست شناخت عمیق تری از سطح سواد و تحصیلات و طبقات مختلف اجتماعی بهدست آوریم و به اضطراب ها، ترس ها، مشکلات خانوادگی کودک و حتی غنا و فقر کودک، پی برده و در جهت خدمت صحیح تر به کودکان استفاده کنیم.
به طور کلی، نقش تحصیلات والدین، در تربیت فرزندان و جلوگیری از بروز ناهنجاری ها و بزه کاری ها، رعایت نظم و انضباط در خانه و مدرسه و جامعه، رشد شخصیت و اعتماد به نفس و عزت نفس و دوری از لغزش ها، داشتن هدف در زندگی، توانایی در برقراری روابط محبت آمیز و برخورد خوب و مؤدبانه با دوستان و همکلاسی ها و معلمان، پرورش احساس مسئولیت در برابر خانواده و جامعه، رعایت بهداشت فردی و نظافت عمومی، نگهداری و حفظ منابع طبیعی و اموال عمومی و … بسیار حساس و مهم است.
والدین می توانند، بدین وسیله، سرمشق و الگو و نمونه شایسته ای برای فرزندان خود باشند.
اجرای یک برنامه مبتنی بر طراحی کیفیت آموزش و پرورش، مستلزم اطلاعات آموزشی جدید است و تقویت تصمیمگیری توسط افراد و مقامات، مستلزم تعیین مجدد اختیارات و مسؤلیتهای آموزشی خواهد بود. بازنگری در مسائل آموزشی نیاز به برنامه ریزی به عنوان یک مهارت، تخصیص منابع مالی، انسانی و کالبدی دارد و ایجاد هر نوع تغییری در مقولات یاد شده مستلزم پژوهشهای آموزشی کیفی و میان رشته ای است. همچنین برای ترسیم وضع مطلوب ضرورت دارد دورنمای گسترده تری در نظر گرفته شده و چشم انداز دقیقتری از آینده مدنظر قرار گیرد. .
در راستای بازنگری و برنامهریزی برای کیفیت بخشی به امر آموزش شرایط فیزیکی محیط آموزشی و تحصیلات خانواده ها نیز در کنار سایر عوامل در کارآمدی و اثربخشی کار نقش مهمی را ایفا میکند.
منابع
ـ پیام یونسکو. انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران، شماره ۲۴۲٫
ـ مومنی، هوشنگ، مدیریت منابع اطلاعات، جلد دوم، نشر اتحاد، ۱۳۷۲٫
ـ جامعه پس از سرمایهداری، ترجمه محمود طلوع، انتشارات مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم، ۱۳۷۵٫
– و.هیل، مایکل، تاثیر اطلاعات بر جامعه، بررسی ماهیت، ارزش و کاربرد اطلاعات، ترجمه محسن نوکاریزی، نشر چاپار، ۱۳۸۱٫] پیتراف، دراکر،
-برچ، جان، گراد نیتزکی، گراد، سیستمهای اطلاعاتی در تئوری و عمل، ترجمه منوچهر غیبی، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
بیابانگرد، اسماعیل – افت تحصیلی یا اتلاف در آموزش و پرورش – فصلنامه تعلیم و تربیت – سال دوم، شماره ۸و ۷، ۶۵
ثاقب تهرانی، مهدی، تدین، شبنم، مدیریت فناوری اطلاعات، مرکز آموزش مدیریت دولتی، ۱۳۸۰٫
مجیدی، اردوان، چارچوب اولیه نظری دولت الکترونیک، فاز صفر از طرح مطالعه و طراحی معماری و راهبرد ملی توسعه دولت الکترونیکی، اسفند ۱۳۸۳٫
-افروز غلامعلی – مبانی روانشناختی افت تحصیلی – انتشارات مدرسه –۱۳۸۶
-جیدی، اردوان، درخشان رضا، دورنمای معماری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران. ۱۳۸۶
– مجیدی، اردوان، دورنمای معماری نظام آموزشی برای جامعه اطلاعاتی، ۱۳۸۶٫
. آقازمانی، علی محمد . « سواد اطلاعاتی خود را بالا ببریم » . هدف و اقتصاد . ۸و۹ مهر ۱۳۸۵٫
. افروزی نیا، عبدالجلیل . « سواد اطلاعاتی و آموزش عالی » . آفرینش . آبان ۱۳۸۴٫
. سان، پینگ . « سواد اطلاعاتی در آموزش عالی چین » . ترجمه مرضیه بردستانی . فصلنامه کتاب . ۶۱ .
. ستایش، حسن .« سواد اطلاعاتی » . انتخاب . اردیبهشت
منبع : روزنامه اطلاعات