تورج درویشی کارشناسی ارشد رشتهء مدیریت آموزشی
«ارزشیابی»یـکی از ارکـان مـهم آموزش و پرورش و بخش جدای ناپذیر آن است (حسن پاشا شریفی).باید دانست که آموزش و پرورش فرایندی متشکل و بـه هم پیوسته است که تمام اجزای آن به گونه‌ای سازمان یافته برای رسـیدن به هدفی معین فـعالیت مـی‌کنند.
در پایان هریک از برنامه‌های آموزشی،معلمان علاقه‌مندند میزان تغییرات حاصله در رفتار دانش‌آموزان را بررسی کنند تا معلوم شود،چه اندازه به هدف‌های مورد نظر نزدیک شده‌اند.این عمل را اصطلاحا ارزشیابی یا امتحان گـویند که در نگرش‌های نوین برخلاف گذشته دارای هدف‌های مهم‌تر و گسترده‌تری است.
اینک،ارزشیابی و ۹۷ نکتهء مهم دربارهء آن:
۱.ارزشیابی،یکی از ارکان هر برنامه آموزشی است.
۲.ارزشیابی،به طور اخص نظارت اندازه‌گیری کیفیت،کمیت و نوع تـغییرات حـاصل شده در رفتار دانش‌آموزان است.
۳.ارزشیابی،تنها به امتحانات پایانی محدود نمی‌شود.
۵.ارزشیابی وسیله‌ای کارآمد و بی‌بدیل است برای هدایت مستمر یادگیری دانش‌آموزان.
۶.ارزشیابی برای برنامه‌ریزی، تدریس و تصمیم‌گیری،امری ضروری و پایه‌ای اسـت.
۷.ارزشـیابی مطلوب،مستقیما در بهبود یادگیری دانش‌آموزان مؤثر است.
۸.دانش‌آموزان نیز از طریق ارزشیابی به نقاط ضعف و قوت خود پی می‌برند.
۹.ارزشیابی مستمر،باعث مرور و باز تولید مطالب آموخته شده توسط دانش‌آموزان مـی‌شود.
۱۰.ارزشـیابی مستمر،نظارت گام به گام بر تحقق هدف‌های رفتاری است.
۱۱.معلم از طریق ارزشیابی روش تدریس و طرح درس خود را ارزیابی می‌کند.
۱۲.امتحان وسیله‌ای است مناسب برای تفهیم هدف‌های درسی به دانـش‌آموزان.
۱۳.نـتایج امـتحانات موجب شناخت تفاوت‌های فردی دانـش‌آموزان مـی‌شود.
۱۴.امـتحان نباید وسیله تهدید امنیت روانی دانش‌آموزان شود.
۱۵.ارزشیابی دانش‌آموزان،نباید تحت تأثیر قضاوت شخصی و حالات عاطفی معلم قرار گیرد.
۱۶.در جریان ارزشـیابی بـاید سـعی کرد فضای روانی مناسب و خالی از اضطراب برای بـچه‌ها فـراهم کرد.
۱۷.سؤال‌های امتحانی باید با محتوای مواد آموزشی سازگار باشند.
۱۸.سؤال‌های امتحانی را باید از مطالب مهم‌تر محتوای آموزشی که بـر یـادگیری آنـ‌ها تأکید شده است،طرح کرد.
۱۹.سؤال‌های امتحانی باید توانایی دانـش‌آموزان را در سطوح مختلف یادگیری بسنجند.
۲۰.سؤال‌های امتحانی باید معرف واقعی هدف‌های آموزش درس مورد نظر باشند.(سنجش کار آمد)
۲۱.خـطای انـدازه‌گیری آزمـون باید کم باشد تا باعث اعتبار آن شود.
۲۲.هدف نهایی از انجام امـتحان، بـهبود کیفیت یادگیری است.
۲۳.در طراحی سؤال‌های امتحانی از جدول دو بعدی(هدف‌های رفتاری- فهرست محتوا)استفاده شود.
۲۴.با تـوجه بـه بـرایند یادگیری‌ها،از انواع ابزار آزمون استفاده شود.
رشد معلم » مهر ۱۳۸۲ – شماره ۱۷۵ (صفحه ۲۷)
۲۵.متن سؤال‌های امتحانی با بیانی سـاده،روشـن و دور از ابـهام نوشته شود.
۲۶.از طرح پرسش‌های چند پهلو و گمراه‌کننده جدا اجتناب کنید.
۲۷.متن سؤال‌ها را به صـورت جـملات مـثبت بنویسید.
۲۸.سؤال‌های امتحانی را عینا مانند سؤال‌های کتاب و به صورت کلیشه‌ای ننویسید.
۲۹.از دادن حق انتخاب بـه دانـش‌آموزان برای این‌که از میان سؤال‌ها، چند سؤال را انتخاب کنند و پاسخ دهند، خودداری کنید.
۳۰.هـر سـؤال امـتحان باید مستقل از سؤال‌های دیگر باشد.
۳۱.سؤال‌های امتحانی را از ساده به مشکل بنویسید.
۳۲.اگر امتحان دارای سـؤال‌های مـتنوع است،آنها را گروه‌بندی کنید و سؤال‌های هر گروه را به دنبال هم بنویسید
۳۳.سؤال‌های کـتبی را طـوری بـنویسید که به آسانی خوانده شوند.
۳۴.سوال‌ها را با فاصله مناسب بنویسید.
۳۵.سؤال انشایی را در ورقه‌ها یا جـزوه جـداگانه بنویسید و در امتحان ابتدا سؤال‌های عینی را به دانش‌آموزان بدهید، بعد سؤال‌های انشایی را.
۳۶.ایـجاد شـرایط فـیزیکی و عاطفی مناسب در جلسه امتحان ضروری است.
۳۷.فضای امتحان باید خالی از عوامل برهم زنندهء تمرکز حـواس دانـش‌آموزان بـاشد.
۳۸.در جلسات امتحانی با فرد فرد دانش‌آموزان رابطه‌ای دوستانه و محبت‌آمیز برقرار کنید.
۳۹.دانـش‌آموزان را در مـورد نحوهء امتحان راهنمایی کنید.
۴۰.ورقه‌های امتحانی را به صورت ناشناخته تصحیح کنید.
۴۱.در تصحیح اوراق امتحانی ابتدا سؤال اول را در تـمام اوراق تـصحیح کنید. سپس سؤال دوم را و بعد سوم و به همین ترتیب تا آخر.
۴۲.مـحتوای سـؤال‌های امتحانی را از آنچه تدریس شده است،استخراج کـنید.
۴۳.سـعی شـود سوال‌های امتحانی پایانی و ثبات داشته باشند.
۴۴.سـؤال‌های مـرحله‌ای را طوری طرح کنید که دانش‌آموزان بتوانند در یک جلسهء درس به آنها پاسخ دهند و دنـبالهء امـتحان به زنگ تفریح نکشد کـه بـاعث حواس‌پرتی دانـش‌آموزان شـود.
۴۵.ارزشـیابی را جزئی از فرایند آموزش بدانید نه بـه عـنوان نقطهء پایان تدریس.
۴۶.راهبردهای آموزش و ابراز ارزشیابی،باید با هم سازگاری داشـته بـاشند.
۴۷.سؤال‌های امتحانی طوری طرح نشوند کـه فقط محفوظات دانش‌آموزان را بـسنجند.
۴۸.از طـرح سؤال‌های بسیار سخت و بسیار آسـان خـودداری شود.
۴۹.ارزشیابی نباید جای هدف‌های آموزش را بگیرد و به عنوان هدف مطرح شود.
۵۰.ارزشـیابی و امـتحان را همانند سایر فعالیتهای آموزشی بـدانیم.
۵۱.ارزشـیابی تـنها برای صدور جـواز عـبور شاگر از یک پایه بـه پایـهء دیگر نیست.
۵۲.ارزشیابی باید وسیلهء پیش‌بینی باشد؛یعنی نشان دهد که شاگر در چه زمـینه‌ای مـی‌تواند به موفقیت برسد.
۵۳.ارزشیابی را نباید صـرفا بـه منظور نـمره دادن و مـقایسهء دانـش‌آموزان و تعیین افراد قوی و ضـعیف به کار برد.
۵۴.در ارزشیابی به نتیجهء عملکرد شاگرادان در پاسخ به سؤال‌های مطرح شده اکتفا نـکنید.
۵۵.در ارزشـیابی،خود را محدود به انواع تست‌های کـتبی و شـفاهی نـکنید.
۵۶.ارزشـیابی تـدریجی و تراکمی، باید بـه طـور غیرمستقیم و بدون اعلام قبلی صورت گیرد.
۵۷.ایجاد محیط رعب و وحشت برای امتحان،دانش‌آموزان مضطرب را مضطرب‌تر مـی‌سازد.
۵۸.انـتظارات خـود را از دانش‌آموزان در مورد امتحانانت مشخص کنید.
۵۹.تأکید بـیش از حـد بـر ارزشـ نـمرهء بـالا و منوط کردن ارزشمندی کودک به نتایج امتحانات وی،باعث بالا رفتن اضطراب در بچه‌ها می‌شود.
۶۰.نمره دادن فقط جزئی از فرایند ارزشیابی است.
۶۱.ارزشیابی باید فاصله پس از تعیین هدف‌های آموزشی معلوم شـود.
۶۲.سؤال‌ها باید واضح و روشن طرح شوند و زیاد طولانی نباشند.
۶۳.امتحانات نباید بر تمام ضوابط و موازین آموزشگاه حکومت کند.
۶۴.هدف از ارزشیابی و امتحان، شناختن و شناساندن است.
۶۵.نسبت به امتحان نگرش مثبت ایـجاد کـنید.
۶۶.موفق نشدن در امتحانات را نمی‌توان فقط به خود دانش‌آموز و فعالیتهای او نسبت داد.
۶۷.شیوهء پرسش خود را از مطالب تدریس شده،برای دانش‌آموزان مشخص کنید.
۶۸.جلسات امتحانی را با کلام زیبا و آرام‌بخش الهی شروع کـنید.
۶۹.عـدم موفقیت دانش‌آموزان‌را در امتحان،دال بر بدی شخصیت آنها ندانید.
رشد معلم » مهر ۱۳۸۲ – شماره ۱۷۵ (صفحه ۲۸)
۷۰.سؤال‌های امتحانی را با عنایت به هدف‌های رفتاری،طراحی کنید.
۷۱.هیچ یک از آزمون به تنهایی ارزشـیابی دقـیقی از فرایند یادگیری و پیشرفت تحصیلی بـه حـساب نمی‌آید.
۷۲.ارزشیابی خود را به یک نوع وسیلهء سنجش محدود نسازید.
۷۳.در هر امتحان عدالت را حاکم کنید و شرایط یکسان برای همه به‌وجود آورید.
۷۴.اگر ارزشیابی بـه نـحو شایسته انجام نگیرد،اثـر مـنفی بر یادگیری می‌گذارد.
۷۵.اگر ارزشیابی باید هدف‌های یکسانی را دنبال کنند.
۷۶.هدف از امتحان،غافلگیر کردن دانش‌آموزان نیست.
۷۷.یکی از ویژگی‌های ارزشیابی‌باید هدف‌های یکسانی را دنبال کنند.
۷۸.تعداد سؤال‌های مربوط به یک هدف و یـک مـحتوا باید متناسب با اهمیت آنها باشد
۷۹.یک آزمون باید قدرت تشخیص داشته باشد.
۸۰.در اجرای امتحان،نباید به (سرعت در پاسخ دادن)اهمیت زیادی داد.
۸۱.استفاده از چهار یا پنج نوع سؤال متفاوت در کی آزمـون،امـتیاز به حـساب نمی‌آید.
۸۲.معلم نباید یک نوع سؤال را بر انواع دیگر برتری دهد و همواره از آن استفاده کند.
۸۳.سؤال‌های امـتحانی را با دقت طرح کنید و به طور خوانا بنویسید.
۸۴.اگر دانش‌آموزان هـنگام امـتحان،سـؤال داشته باشند،باید به آنها پاسخ داد،اما آنها را تشویق به سوال کردن نکنید.
۸۵.خواندن سؤال‌های امتحانی بـرای دانـش‌آموزان ضرورت ندارد،مگر دانش‌آموزانی که مشکل خواندن داشته باشند.
۸۶.تردید در روایی یک آزمـون احـتمال تـقلب را افزایش می‌دهد.
۸۷.اضطراب زیاد در جلسهء امتحان باعث افت عملکرد دانش‌آموزان می‌شود.
۸۸.دادن ضریب بیشتر به سـؤال‌هایی که توانایی و استعداد مهم‌تری را می‌سنجند،منطقی است.
۸۹.نمرات خام هر امتحان در نفس خـود معنای زیادی ندارند.
۹۰.یـک آزمـون هر اندازه هم خوب باشد اگر به نحو شایسته‌ای اجرا و نمره‌گذاری به نحو شایسته‌ای اجرا و نمره‌گذاری نشود،روایی و اعتبار آن به خطر می‌افتد.
۹۱.در آگهی هر آزمون نه تنها باید تاریخ بـرگزاری آن،بلکه تعداد سؤال‌ها و (به تصویر صفحه مراجعه شود) نوع آنها را نیز مشخص کنید.
۹۲.آموزش،ارزشیابی و نمره‌گذاری باید هدف‌ها یکسانی داشته باشند.
۹۳.تغییرت نظام آموزشی باید در راستای تغییر بنیادی نظام سنجش و ارزشـیابی بـاشد.
۹۴.نمره خام به تنهای بیان کنندهء میزان پیشرفت یا عملکرد دانش‌آموزان نیست.
۹۵.به ارزشیاب در حیطه‌های نگرشی و مهارتی بیشتر توجه کنید.
۹۶.ارزشیابی باید بتواند فرگیران را در امر یادگیری کمک کند.
۹۷.به ارزشـیابی‌های گـروهی، به خصوص در کلاس‌های ابتدایی بها بدهید.
——————
↩️ کانال مقاله ها 👇
https://t.me/joinchat/AAAAAD5oqnmeI058AeE3WA
