نقش مدرسه، والدین و محیط اجتماعی در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان

نقش مدرسه،والدین و محیط اجتماعی در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان

نوشتهء:دکتر غلامعلی لیاقت*

چکیده

در این مقاله تلاش شده که اولیای مدارس،جوانان و نوجوانان دانش‏آموز و والدینشان و همچنین رؤسای‏ شوراهای محلات را از خطر ابتلای جوانان و نوجوانان به‏ مواد مخدر آگاه کنیم.

در این راستا تلاش کرده‏ایم اولیای مدارس را متوجه‏ حساسیت موضوع کنیم و با ارائهء نظریه‏های مدرن و متداول‏ تعلیم و تربیتی از آن‏ها بخواهیم که در کنار توجه به‏ پیشرفت تحصیل دانش‏آموزان به رشد شخصیتی آن‏ها نیز بپردازند تا بیشتر احساس ارزشمندی کنند و وقت و نیروی‏ خود را با مصرف مواد هدر ندهند.

در بخش دوم برنامه‏ریزی برای پیشگیری از اشاعهء مواد در محلات اطراف مدارس ارائه شده و در بخش سوم با طرح‏ نظریه‏ها و فرضیه‏های علوم تربیتی و روان‏شناسی مهارتهای‏ *عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

لازم برای کمک به والدینی که مایل به پیشگیری از اعتیاد فرزندانشان به مواد مخدرند شرح داده شده است.

مقدمه

باتوجه به اینکه درحال‏حاضر سوء مصرف مواد اعتیادآور درمیان جوانان و نوجوانان ما رواج پیدا کرده و دامنهء آن به مدارس نیز کشیده شده است،نگارنده‏ برمبنای تجربه‏های کاری خود در درمانگاههای ایران و سایر کشورها و بهره‏گیری از نظریه‏های موجود در این زمینه به نوشتن این مقاله مبادرت کرده‏ است.هدف از نوشتن این مقاله ارائهء برنامهء علمی/کاربردی برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر درمیان نوجوانان دانش‏آموز است.

در این مقاله تلاش شده که اولیای مدارس،جوانان و نوجوانان دانش‏آموز و والدینشان و همچنین رؤسای شوراهای محلات از خطر ابتلای جوانان و نوجوانان به مواد مخدر آگاه شوند.

باتوجه به نکات فوق،نقش سه عامل در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان‏ بررسی می‏شود:

الف)برنامه‏های تربیتی مدارس

ب)خانواده،مدرسه و اعتیاد نوجوانان

پ)برنامه‏ریزی برای محلات اطراف مدارس

در بخش اول و دوم مسائل تربیتی و خانوادگی نوجوانان بررسی و در بخش‏ سوم پیشنهادهایی برای حل مشکلات جوانان از قبیل ایجاد خطوط مستقیم‏ تلفنی،ایجاد دایرهء روابط عمومی،برگزاری کنفرانسها و سخنرانیها،تأسیس‏ کلینیکهای مراقبتهای پزشکی و روان درمانی،ایجاد باشگاهها و میادین ورزش و سرگرمی،و تأسیس دایرهء خدمات اجتماعی مطرح می‏شود.قبل از پرداختن به‏ این مباحث،شایان ذکر است که درحال‏حاضر متأسفانه اعتیاد چهرهء کریه خود را به جوانان ما نشان داده است،لذا قبل از آنکه این بلیه به‏طور جدی به درون‏ مدارس راه یابد باید برنامه‏هایی برای پیشگیری تدارک دید.ضمنا باید توجه‏ کنیم که بهترین راه مبارزه با اعتیاد به مواد اعتیادآور،به ویژه در مورد جوانان و

نوجوانان،جلوگیری از ابتلای آنان یا در واقع علاج واقعه قبل از وقوع است. به عقیدهء نگارنده اعتیاد به مواد اعتیادآور نوعی بیماری اجتماعی،سیاسی، روانی،خانوادگی و جسمی غیر قابل علاج یا لا اقل صعب العلاج است که تنها راه درمان آن،پیشگیری است.اکنون دو عامل اصلی پیشگیری از اعتیاد نوجوانان به مواد اعتیادآور را،که قبلا به آن‏ها اشاره کردیم بررسی می‏کنیم:

الف)برنامه‏های تربیتی مدارس

اگر جامعه‏ای علاقه‏مند به حفظ نوجوانان و جوانان خود در برابر آلودگی به مواد مخدر باشد،باید نظام آموزشی سالم و سازنده‏ای برای آنان ایجاد کند.

در نظام آموزشی فعلی تمرکز اصلی برفراگیری و رشد تحصیلی دانش‏آموزان‏ است تا جنبه‏های دیگر شخصیت آنان.به‏طور کلی در مدارس مسائل اساسی‏ آموزش و پرورش،که نمونه‏هایی از آن را در ادامه می‏آوریم،به دست فراموشی‏ سپرده شده است (Rothstin Pamela 1997) :

۱.ایجاد تعامل میان رشد تحصیلی و رشد شخصیتی دانش‏آموزان.

۲.کاهش میزان فشار برای پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان و مقابله با شبح ترس و اضطراب که عموما بر فضای تحصیلی سایه می‏افکند.

۳.پرورش احساس ارزشمندی در کودکان،یعنی القای این مطلب به آنان که برای خود، خانوادهء خود،و جامعهء خود افرادی باارزش‏اند و ارزش آنان خیلی برتر و بالاتر از آن‏ است که به سوء مصرف این مواد روی آورند و وقت خود را با این‏گونه مسائل تلف‏ کنند.

فرض کنیم که مدارس ما(دبستان،راهنمایی.دبیرستان)از نظر آموزش مهارتهای‏ علمی مانند خواندن،نوشتن،فیزیک،شیمی،ریاضیات و تاریخ هیچ اشکالی نداشته‏ باشند و این دروس را به خوبی به دانش‏آموزان بیاموزند.در آن صورت هم کسب این‏ مهارتها به خودی خود کافی نیست و باید با پرورش قوای دیگر همراه باشد.علاوه

بر سه موردی که گفتیم در تعلیم و تربیت نوجوانان نقش اساسی دارند،بلوم توجه به‏ نکات زیر را برای رشد شخصیت جوانان واجب و ضروری می‏داند.

۱.به دانش‏آموزان کمک کنیم که خودشان را بشناسند.

۲.به آنان بیاموزیم که برای خود و دیگران احترام قائل شوند.

۳.به آن‏ها کمک کنیم که در اعمال و رفتار خود احساس مسئولیت کنند.

۴.آن‏ها را به نفوذ عوامل اطراف آگاه سازیم.

۵.به آن کمک کنیم تا مجموعه ارزشهای شخصی برای خود تشکیل دهند.

۶.به آن‏ها بیاموزیم که چگونه در بعضی کارها هوشیارانه و بی‏واهمه خطر کنند.

۷.به انان راه اتخاذ تصمیمات مهم و اجرای انها را یاد دهیم.

۸.اصول اولیهء روان‏شناسی را به آن‏ها بیاموزیم تا در یادگیری و حل مسائل توانایی‏ بیشتری بیابند و در ایفای نقشهای محوله موفق‏تر باشند.

۹.از قدرت نفوذ همسالات آگاهشان سازیم تا خود بتوانند مستقلا اداره امور خویش را به دست گیرند.

۱۰.آنان را عادت دهیم که ورزش و بدنسازی را از مدرسه شروع کنند.

۱۱.به آن‏ها کمک کنیم تا مهارتهای ارتباطی لازم(گوش کردن،صحبت کردن،خواندن، نوشتن و محاسبه)را کسب کنند.

۱۲.برنامه‏های مدارس را مطابق با توانایی کودکان و مناسب دنیایی که با آن رو به‏ رو خواهند شد طرح‏ریزی کنیم.

۱۳.به دانش‏آموزان کمک کنیم که طبیعت زیان‏آور مواد اعتیاد آور را بشناسند و از وابستگیهای بدنی روانی و اجتماعی به آن اجتناب کنند.

۱۴.به دانش‏آموزان اهمیت تحصیل و کسب دانش را گوشزد کنیم و آنان را از ارزشی که‏ اجتماع برای تحصیل کرده‏ها قائل است،آگاه سازیم.

صرف‏نظر از آنچه برشمردیم،اگر به مواردی از وقوع اعتیاد در دانش‏آموزان برخوردیم‏ چه باید بکنیم؟

این قبیل دانش‏آموزان معمولا دوگروه‏اند:

۱.دانش‏آموزانی که در آغاز کار و در شرف ورود به دنیای اعتیادند؛

۲.دانش‏آموزانی که از مدتها قبل و شدیدا درگیر اعتیاد شده‏اند.

به عقیده نگارنده درمان و قطع اعتیاد دانش‏آموزان گروه اول چندان دشوار نیست.

مؤثرترین روش آن است که آنان را از مضرات اعتیاد آگاه سازیم و وضع‏ مناسبی برای بحث دربارهء مسائل اجتماعی برایشان ایجاد کنیم.موضوع مهم در درمان این دانش‏آموزان آن است که سرگرمیهای سالم و جالبی تدارک ببینیم و این سرگرمیها را جانشین استعمال مواد مخدر کنیم تا هم خلأ ترک اعتیاد را پر کنیم و هم آرامشی روانی برایشان به وجود آوریم.اما دربارهء معتادان نوع دوم، باید گفت که آن‏ها بیشتر درگیر مسائل و ناراحتیهای خود هستند و کمتر فرصت‏ پیدا می‏کنند به دنیای خارج نظر افکنند و خود را با واقعیات وفق دهند.

آن‏ها از حضور در مدرسه و فعالیتهای تحصیلی لذت کمتری می‏برند(اگر چه بعضی از آن‏ها از نظر درسی دانش‏آموزانی موفق هستند).بعضی از آنها ناامید،عصبی و دارای خلق‏وخوی تند و تلخ‏اند و اغلب در عالم رؤیا به سر می‏برند این دانش‏آموزان اکثرا منزوی و ناراضی‏اند و اصلا متوجه نیستند که‏ خودشان مریض‏اند،بلکه چنین می‏پندارند که اجتماعشان مریض است.این‏ افراد گاهی ممکن است که با دیگران به شکلی امیدوارکننده و اطمینان‏بخش‏ صحبت کنند،ولی تلاش و کوشش برای نجات آن‏ها اثر چندانی ندارد.اگر آن‏ها را از مدرسه اخراج کنند و احیانا به دست پلیس بسپارند به انزوای‏ بیشتری دچار می‏شوند،و اگر آن‏ها را در مدرسه نگاه دارند الگوی نامناسب و گمراه کننده‏ای برای دیگران خواهند بود (Noone and Redding 1997) برای‏ ممانعت از پیش‏آمدن چنین شرایط ناگواری باید به فنون پیشگیری متوسل شد (امام جمعه ۱۳۶۳)و به دانش‏آموزان فهماند که راههایی بهتر از استعمال مواد

مخدر برای رسیدن به کمال و بهره‏گیری از لذات زندگی وجود دارد.باید به‏ آن‏ها کمک کدر که فعال باشند و با ایجاد روابط معنی‏دار با دیگران به استقلا برسند و شخصیت خود را درک کنند.نظر به اینکه برنامه مدونی با هدف‏ مشخص وجود ندارد تا مؤسسات آموزشی از آن پیروی کنند،راه حل عمومی‏ و کلی آن است که روی رشد شخصیت اجتماعی دانش‏آموزان تأکید کنند و برای آنان فرصت‏های مناسب به وجود آورند تا در زمان بلوغ خود را بازیابند و تجربه کنند.اگر چنین فرصت‏هایی در زمان مناسب به دانش‏آموزان داده شوند بعید به نظر می‏رسد که اظهارنظرهای سطحی و استدلالهای واهی دنیای خارج‏ از کلاس و مدرسه را به آسانی بپذیرند.

ب)خانواده،مدرسه و اعتیاد نوجوانان‏ اولیای مدارس باید به دانش‏آموزانی که درمیان اعضای خانواده‏شان معتادی‏ وجود دارد،توجه بیشتری کنند تا از اثرات زیان بخش اعتیاد اعضای خانوادهء خود در امان بمانند.در این بخش نخست وضعیت خانواده‏های معتاد را بررسی‏ و سپس راههای پیشگیری از اعتیاد فرزندانشان را بیان می‏کنیم.

حاج علی اکبر قمی(۱۳۵۷)در پایان‏نامه کارشناسی ارشد خود در خصوص‏ اثر اعتیاد اعضای خانواده بر زندگی نوجوانان نشان داده است که چطور خانواده‏ها معتاد از راهنمایی فرزندان خود قصور می‏ورزند و چطور با بی‏ توجهی به راهنمایی تحصیلی فرزندان و آماده نکردن آنان برای کسب مهارتهای‏ فنی در نوجوانی،باعث بیکاره بار آمدن آن‏ها و بی‏حاصلی تلاش،معاش آن‏ها در بزرگسالی می‏شوند.در این تحقیق همچنین نقش بی‏سرپرستی و تبعیض در خانواده آشکار و تأثیر محدودیتهای خانوادگی در اعتیاد بدین‏گونه نشان داده‏ شده است:در مورد ۷/۷۲% از معتادان،کنترل شدید بر تصمیم‏گیری‏هایشان‏ اعمال می‏شده و در مورد ۷/۲۲% کنترل شدید در مورد تفریح آنان وجود داشته‏ است.قمی همچنین بروجود الگوی اعتیادی در خانواده نیز تأکید کرده و نشان

داده که در حدود یک چهارم کل افراد جامعهء بررسی شده حداقل یک معتاد در خانواده داشته‏اند،که بیشتر پدر یا برادر بزرگتر معتادان بوده‏اند.وی همچنین‏ بر فرار فرزندان از خانواده نیز تأکید کرده و نشان داده که ۴۰% فرزندان جامعهء بررسی شده از خانه فرار کرده و در حدود ۵۰% از خانواده‏هایی که فرزندانشان از منزل فرار کرده بودند به فرار فرزندانشان توجهی نشان نداده بودند.

شهمیر زادی(۱۳۵۷)نیز در پایان‏نامهء خود که در زمینه بررسی عوامل‏ خانوادگی سوق دهندهء افراد به اعتیاد،روی ۲۱۰۵ معتاد انجام شده،می‏گوید که‏ ۱۵۴ نفر،یعنی ۳۱/۷%علت اعتیاد خود را اختلافات خانوادگی ذکرکرده‏اند و از میان آنان بیشترین درصد مربوط به گروه سنی ۱۹-۱۵ سال است.در تحقیق‏ دیگری که در زمینهء علل بازگشت مجدد معتادان می‏کند که درصد بالایی از معتادان در خانواده‏هایی بزرگ شده‏اند که اختلاف میان پدر و مادر وجود داشته‏ است(۵۳%).در این میان ۳۱% از پدر و مادر خود ناراضی بوده‏اند.۸۷/۸۳% فقط از پدر ناراضی بوده‏اند و ۶۷/۹ درصد از مادر.

از همین نمونهء صد نفری،۳۳% اظهار داشته‏اند که رفتار پدر و مادرشان با رفتارشان نسبت به سایر فرزندان متفاوت بوده است.

از معتادانی که در دوران کودکی یکی از والدین یا هردوی آنها را از دست‏ داده‏اند ۷۵/۶۸% فقط با مادر یا مادر و شوهر مادر دوران کودکی خود را سپری‏ کرده‏اند و ۲۵% آنها فقط با پدر یا پدر و زن پدر و ۲۵/۶% بقیه تحت سرپرستی‏ سایر افراد فامیل بوده‏اند.اکثر معتادان تا ۹ سالگی از والدینشان جدا شده‏اند (۷۵/۶۸%)و به ترتیب ۳۷/۳۴% بر اثر فوت پدر،با مادر یا مادر و شوهر مادر زندگی کرده‏اند؛۵/۱۳% بر اثر فوت مادر،با پدر یا زن پدر زندگی کرده‏اند و ۲۵/۶ درصد نیز به دلیل طلاق با پدر و زن پدر دوران کودکی خود را گذرانده‏اند.

دربارهء عدهء اعضای خانواده و اعتیاد،چنین نتیجه‏گیری شده که ۷۸% از معتادان جامعهء بررسی شده در خانواده‏های ۴ و ۵ ۶ نفری با وضعیت مالی‏ ضعیف و متوسط رشد کرده‏اند.شاید بتوان چنین نتیجه گرفت که علت اعتیاد این نوجوانان وجود خانواده‏های پر جمعیت بوده که رسیدگی به زندگی آنها را مشکل کرده است.این موضوع هنگامی که با زندگی در محیطهای شلوغ و آلوده‏ و سطح پائین توأم شود وضع را دشوارتر خواهد کرد.

دربارهء سطح سواد اعضای خانواده و اعتیاد نوجوانان چنین گزارش شده که‏ ۶۸% مادران معتادان جامعهء بررسی شده،بی‏سواد،و ۱۸% میان ۱ تا ۶ کلاس و ۵% میان ۷ تا ۹ کلاس سواد داشته‏اند و فقط ۱۳% میان ۱۰ تا ۱۲ کلاس را گذرانده بوده‏اند.درباره پدران ۳۷% از آنان بی‏سواد،۲۲% میان ۱ تا ۶ کلاس و ۶% تا سیکل اول و ۵% تا سیکل دوم سواد داشتند و فقط ۲ درصد تحصیلات‏ عالی داشتند.بطور کلی بررسی‏ها نشان می‏دهد که اکثریت معتادان جوان در خانواده‏های بی‏سواد یا کم سواد رشد کرده‏اند و این موضوع احتمالا به طریقی‏ در اعتیاد فرزندان مؤثر بوده است.

مصطفوی الحسنی نیز در پایان‏نامهء خود تأثیر بی‏سوادی و کم‏سوادی پدران‏ و مادران را بر اعتیاد فرزندانشان تأیید می‏کند.در این پایان‏نامه نشان داده شده‏ که ۷۰% از پدران و مادران معتادان بی‏سواد بوده و در حدود ۴۶% تحصیلات‏ ابتدایی داشته‏اند و حدود ۷% تحصیلات بالاتر از دیپلم(۱۳۵۴)داشته‏اند. قنبرزاده ماکوئی نیز در پایان‏نامهء خود اختلافات خانوادگی را مهمترین عامل‏ کشیده شدن فرزندان به اعتیاد دانسته است.وی در پایان‏نامهء خود اظهار کرده‏ که از صد نفر کل معتادان والدین ۷۸ نفر در قید حیات بودند که از این عده ۳۶ نفر با یکدیگر اختلاف داشته‏اند.درباره علت اختلاف والدین،نداشتن توافق‏ اخلاقی بالاترین درصد(۲۷%)را داشته و عوامل دیگر به ترتیب از این‏ قرار است:نداشتن تجانس نسبی(۵/۱۹%)،قمار بازی و مشروبخواری

پدر(۱۳%)،کار زیاد پدر(۱۱%)،ولخرجی مادر(۱۱%)و کار کردن مادر(۹%). از میان معتادان،آنهایی که پدرانشان معتاد بوده‏اند بالاترین فراوانی را دارند(۱۲%).ملاحظه می‏کنید که اعتیاد همچون بیماری ارثی از نسلی به نسل‏ دیگر منتقل می‏شود.به عقیدهء نگارنده اولیای مدارس و انجمنهای اولیا و مربیان‏ نقشی اساسی در نجات دانش‏آموزانی دارند که در خانواده‏های معتادان زندگی‏ می‏کنند،به شرط آنکه دولت بودجهء لازم و متخصصان کار آزموده در اختیار آنها قرار دهد.در این میان از فنون خانواده درمانی وگروه درمانی معتادان نیز می‏توان استفاده کرد،ولی کارایی این دو فن در مورد خانواده‏های طبقات‏ متوسط و بالاتر بیشتر است.

در حقیقت،شخصیت کودکان قبل از ورود به مدرسه،در خانه ساخته و پرداخته می‏شود و بسیاری از مسائل آینده،از جمله تمایل به استعمال مواد مخدر،در خانه پایه‏گذاری می‏شود.بنابراین ضرورت دارد که با برنامه‏ریزی‏های لازم به زوج‏های جوان آموخته شود که چه‏طور والدین خوبی‏ برای تربیت صحیح فرزندان خود باشند.در این زمینه اولیای مدارس به خوبی‏ می‏توانند والدین دانش‏آموزانی را که از رفتار نامناسب یا نداشتن پیشرفت‏ تحصیلی فرزندان خود گله‏مندند،راهنمایی کنند.در این راستا الکساندر ودیب‏ (Alexander and Dibb) نکات زیر را در زمینهء وظایف والدین یادآور می‏شوند:

۱.سعی کنند خانواده را کانون مهر و محبت سازند تاانگیزه‏ای برای جلب فرزنداشان به‏ خانه فراهم آید.

۲.در خانواده نظم و انضباط منطقی و عادلانه برقرار کنند.

۳.برای بروز احساسات و رشد افکار فرزندان در خانواده فضاهای مناسب ایجاد کنند.

۴.در منزل و اجتماع فرصتهایی مناسب برای فرزندانشان ایجاد کنند تا به کسب‏ تجربیات موفقیت‏آمیز مبادرت ورزند.

۵.طوری رفتار کنند که الگوی فعالیت و مقاومت در برابر ناملایمات برای فرزندانشان‏ باشند.

۶.تلاش کنند تا محیط خانوادگی با ثباتی به وجود آورند.

۷.در برابر اشتباهات فرزندان خود صبور باشند.

۸.تازه‏ترین و دقیق‏ترین اطلاعات را دربارهء موضوع‏های گوناگون اجتمای از قبیل‏ مسائل جنسب،مواد مخدر و خلافکاریها و جرایم تعیین شده از طرف قانون در اختیار فرزندان خود بگذارند.

۹.اگر فرزندانشان به هر علت به اعتیاد آلوده شده‏اند،سعی کنند برای آنان سرگرمیهای‏ دیگری پیدا کنند تا جانشین مواد مخدر شود و اگر هنوز نمی‏دانند که به چه چیزها و کارهایی علاقه مندند والدین باید با صرف وقت بیشتر موضوع‏های مورد علاقهء فرزندانشان را پیدا کنند.

ب)برنامه‏ریزی برای محلات اطراف مدارس

به موازات اصلاحات اساسی در نظام آموزش مدارس،پاکسازی محیط اجتماعی محلات اطراف مدارس،از عواملی که موجب اعتیاد و انحراف‏ دانش‏آموزان می‏شوند،نیز اقدامی بسیار مؤثر برای دور نگه داشتن آنها از استعمال مواد مخدر است. (Drug Prevention and Education Prigram 1987) این اقدام ممکن است طبق برنامهء خاصی با هدایت انجمنهای محلی-که از محلی می‏توانند ضمن تماس با نیروهای انتظامی و قضایی،روحانیان و وعاظ محلی و متخصصان و کارشناسان مبادرت به جلوگیری از قاچاق،خرید و فروش،حمل‏ونقل و استعمال مواد مخدر کنند و حتی در راه مداوای معتادان‏ گام‏های مؤثری بردارند.به علاوه این انجمن‏ها ممکن است با توسل به‏ اقدامات زیر کمک‏های بیشتر و مؤثرتری به دانش‏آموزان و نوجوانان محله و منطقه خود کنند.

۱.ایجاد خطوط تلفنی مستقیم برای حل مسائل نوجوانان:این تلفن‏ها را باید افراد مطلع از سوء مصرف مواد و مسائل و مشکلات اجتماعی جوانان پاسخ دهند.از این‏ تلفن‏ها می‏توان برای امور خیریه دیگر و راهنمایی افراد نیازمند به دریافت خدمات‏ مشاوره‏ای نیز استفاده کرد.

۲.ایجاد مرکز روابط عمومی:اجرای برنامه‏های محلی احتیاج به مرکزی به نامه روابط عمومی دارد که جوانان را از خدمات و فرصتهای موجود آگاه کند.روابط عمومی‏ برای آگاهی دادن،باید مجهز به خبرنامه‏ها و روزنامه‏های محلی باشد و در صورت‏ لزوم از پوسترهای جالب و مناسب استفاده کند.انجمنهای محلی باید با رسانه‏های‏ گروهی محل ارتباط نزدیک داشته باشند تا اولیای اطفال و بزرگسالان دیگر را از فعالیت‏های خود آگاه و از پاره‏ای سوء تفاهمات احتمالی جلوگیری کنند.

۳.کنفرانس‏ها و مباحث:جوانان باید قادر باشند مسائل خود را بازگو کنند و در این‏ صورت لازم است با روش و فن سخن گفتن در حضور بزرگترها آشنا باشند.مراکزی‏ که برشمردیم می‏توانند چنین مهارتهایی را به آنها بیاموزند.یکی دیگر از وظایف‏ این مرازک برگزاری سخنرانیهای در زمینه مسائل جوانان با شرکت کارشناسان امور است.در این سخنرانی‏ها به خوبی می‏توان مضرات روانی و جسمی سوء مصرف‏ مواد و عواقب وخیم آن را که نهایتا دامنگیر معتادان می‏شود،بیان کرد.

۴.کلینیک مراقبت‏های پزشکی و روان درمانی:جوانان آلوده به اعتیاد ممکن است‏ نیازهای درمانی و روانی داشته باشند که باید در رفع آنها کوشید.این نیازها ممکن‏ است مانند ترک هروئین،استعمال شدید مرفین،روانی باشند که با برقراری برنامه‏ی‏ معالجه با متادون و یا بستری شدن در بیمارستان‏ها برطرف شوند.در کلینیک‏های‏ روانی باید از روش‏های«روان درمانی فردی»،«خانواده درمانی»و«گروه درمان» کمک گرفت،زیرا این سه روش مکمل یکدیگرند و درمانجو را زودتر به مقصد می‏رسانند.روان درمانی فردی به درمانجو کمک می‏کند که خود را بشناسد.خانواده‏ درمانی،امراض اجتماعی و روانی اعضای خانواده را آشکار و درمانجو و خانوادهء او

را به‏هم نزدیکتر و باهم آشناتر می‏کند وگروه درمانی با گردآوری افراد در کنار یکدیگر به درمانجو امکان می‏دهد که از انزوای فردی بیرون آید و با اجتماع بزرگ‏ اطراف خود سازش کند.

در به کارگیری روش‏های فوق باید توجه کنیم که نمی‏توان یک نوع روش روان‏ درمانی را برای همهء افراد و در همهء موارد به‏طور یکسان به کار برد.افراد شخصیت‏های متفاوتی دارند،از انواع گوناگون مواد و با روش‏ها و شیوه‏های گوناگون‏ استفاده می‏کنند،و به درمان‏های جداگانه نیز احتیاج دارند.بنابراین در به کارگیری‏ روش‏های درمانی فوق باید در موارد گوناگون روش درمان را برحسب مورد عوض‏ کرد.

۵.ایجاد باشگاه‏ها و میادین ورزش و سرگرمی:جوانان احتیاج به مکان‏هایی برای‏ ورزش،کارهای هنری و سایر سرگرمی‏ها دارند.وجود پارکهایی مجهز به زمین‏ فوتبال،بسکتبال،تنیس،استخر شنا،و کتابخانه در هر محله از ضروریات است. کتابخانه‏ها درعین‏حال که باید انواع کتاب را برای هر سن و سلیقه داشته باشند،باید سخاوتمندانه کتاب‏های خود را برای مطالعه در خارج از کتابخانه به علاقه‏مندان‏ واگذار کنند.برای بچه‏های فقیر باید لباس و کفش مخصوص ورزشهای‏ مورد علاقه‏شان را تهیه کرد و درصورتی‏که لازم است برای ورزش مورد نظرشان به‏ محلاتی دورتر بروند،باید وسایل ایاب و ذهاب در اختیارشان گذاشت.برای‏ کودکانی که استعداد هنری دارند باید فرصتهایی برای نقاشی،عکاسی،فیلم‏سازی و غیره به وجود آورد و به کودکانی که از نظر تغذیه و پوشاک و مسکن دچار مشکل‏اند کمک کرد.

۶.دایرهء خدمات اجتماعی:باید توجه کنیم که بچه‏ها می‏توانند کمک‏هایی مؤثر به‏ یکدیگر بکنند،مثلا دانش‏آموزان کلاس‏های بالاتر می‏تواند به دانش‏آموزان‏ کلاس‏های پایین‏تر درس خصوصی بدهند.

بعضی افراد احتیاج به دوست و مصاحب دارند و بعضی دیگر احتیاج به‏ خوراک و پوشاک،همچنان‏که فضای سبز محله احتیاج به نگاهداری دارد و محیط زیست محل احتیاج به نظافت،این‏ها همهء اموری هستند که می‏توان با کمک افراد محله انجام داد.بعد از ظهرها باید کلاس‏های فوق برنامه برای‏ علاقه‏مندان به امور فنی و بهداشتی و کلاس‏های تقویتی برای مشتاقان تحصیل‏ دایر شود.کار درمانی و کاریابی برای اشخاص معتاد بر عهدهء انجمن‏های محلی‏ است.

با به وجود آوردن چنین فرصتهایی خواهیم توانست امکان معتاد شدن‏ فرزندانمان را تقلیل دهیم.

منابع

امام جمعه،رضا؛فرایند اعتیاد؛(۱۳۶۳).نشریهء روان‏شناسی،شمارهء ۱۱

بیابانگرد،اسماعیل؛(۱۳۸۰).روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان، انتشارات انجمن اولیا و مربیان

تفنگچی،مصطفی؛(۱۳۵۲).علل بازگشت مجدد معتادان به اعتیاد،(پایان‏نامه برای‏ دریافت درجهء فوق لیسانس،آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی).

سهرابی،محمد رضا؛سهرابی،ثریا؛(۱۳۸۰).دوران شکوفایی،سازمان انجمن اولیا و مربیان،تهران.

شهمیر زادی،محسن؛(۱۳۵۷).بررسی عوامل محیطی سوق دهندهء معتادان به اعتیاد پایان‏نامهء فوق لیسانس،آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی.

علی اکبر قمی،غلامرضا؛(۱۳۷۵).بررسی و شناخت عوامل خانوادگی،اجتماعی و اقتصادی مؤثر در اعتیاد افراد مراجعه‏کننده به مراکز روانی معتادان سید خندان‏ (پایان‏نامهء درجهء لیسانس،آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی).تهران.

قنبرزاده ماکوئی،پرویز؛(۱۳۷۶).اعتیاد،ویژگیها و مسائل آن همراه با تحقیقی در بین‏ گروهی از معتادان،پایان‏نامهء فوق لیسانس،دانشگاه تهران،دانشکدهء علوم اجتماعی.

لی هپس،لی؛(۱۳۷۵)خانواده و اعتیاد،بهداشت جهان،ترجمه غلامعلی لیاقت،تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

مصطفوی الحسنی،احمد؛(۱۳۵۴).اعتیاد به مواد مخدر و شناسائی عوامل آن پایان‏نامهء لیسانس،دانشکدهء علوم تعاون دانشگاه تهران.