حدود ۲۵ درصد پروندههای دستگاه قضا بهدلیل خشونت تشکیل میشود
هر روز آدمهایی با مشتهای گره کرده، صورتی برافروخته و پیشانی ای چین خورده در کوچه و خیابانهای شهر، بین بقیه شهروندان این طرف و آن طرف میروند. یک جرقه کوچک کافی است تا خرمن خشم شان برافروخته شود، با بقیه دست به یقه شوند، ناسزا بگویند و صدایشان را بالا ببرند و در نهایت بشوند یک پای ثابت نزاع و درگیری! آنوقت، دست به دامان دستگاه قضایی کشورمان بشوند برای رفع و رجوع ماجرا.
آمار این جماعت عصبانی و خشمگین اما کم نیست و این را میتوانیم از حرفهای مدیرکل پیشگیریهای وضعی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه نتیجه بگیریم؛ وقتی علیرضا ساروی به ایرنا میگوید، عامل تشکیل ۲۵/۵ درصد پروندههای دستگاه قضایی ریشه در اقدامهای خشونتآمیز افراد جامعه دارد.
متهم ردیف اول، مشکلات اقتصادی
همینجاست که ضرب و جرح عمدی مثل نزاع فردی و جمعی، توهین، تهدید و تخریب میشود عامل یکچهارم پروندههای ورودی به قوهقضاییه؛ خشونتهایی که ساروی میگوید بدون برنامهریزی قبلی هستند اما تبعاتشان برای طرفین نزاع سنگین و خسارت بار است.
خشونتهایی که هر روز به یک بهانه در شهر رخ نشان میدهند و به یک دلیل، آمارها را بالاتر میبرند.ما ریشه این خشونتها را که میگیریم به چند عامل میرسیم؛ عواملی که وقتی کنار هم قرار میگیرند، سطح خشونت را در جامعه بالاتر میبرند. حجت کیوان هاشمی، رئیس شعبه ۱۰۲ مجتمع قضایی عدالت، قاضی ای است که به ما میگوید آتش انتقام و کینه و خشونت زمانی در جامعه شعلهورتر میشود که مشکلات اقتصادی گریبان جامعه را میگیرد.
هاشمی توضیح میدهد: «آرامش در پرتو رفاه است، پس هرچه یک جامعه رفاه بیشتری داشته باشد، قطعا افراد جامعه آرامش بیشتری هم خواهند داشت و این آرامش در روابط حقوقیشان هم خودش را نشان میدهدو این موضوعی است که در دادگاهها واقعا قابل لمس است و هرچه مردم بیشتر در کشوقوس مسائل اجتماعی باشند، آستانه تحملشان هم پایینتر میآید و بیشتر به سمت ارتکاب جرم سوق داده میشوند.»
سیر صعودی آمار نزاع در جامعه
افزایش ۲/۵ درصدی مراجعان نزاع به پزشکی قانونی در همدان، افزایش ۱۸ درصدی در سیستان وبلوچستان، افزایش ۱۲درصدی در گلستان و افزایش ۲/۳ درصدی در استان فارس و… خبرهایی که میگویند، درگیریها و نزاعهای خیابانی به مرز هشدار نزدیک میشود، چرا که هرچند وقت یکبار، مدیرکل پزشکی قانونی یکی از استانهای کشورمان، از آمارهای چندماهه مراجعین نزاع به پزشکی قانونی استان خودش خبر میدهد؛ آماری که همیشه سیر صعودی دارد و جعفر بای، رئیس پیشین ستاد اجتماعی معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه دربارهشان به ما هشدار میدهد.
بای میگوید: «باید قبول کنیم که ناتوانی افراد جامعه در کنترل خشم شان، یکی از عوامل اصلی است که میتواند محرک درگیری باشد و در نهایت به نزاعهایی خونین بینجامد و این برای جامعه خطرناک است.»
این پژوهشگر اجتماعی درباره عواقب افزایش آمار خشونت در جامعه میگوید: وقتی ما در پروندههای مختلف قضایی دقیق میشویم، بخصوص در پروندههای جنایت، میبینیم هیچکدام از این پروندهها با برنامهریزی قبلی انجام نشدهاند و طرفین درگیری، بدون تفکر و فقط با یک فوران ناگهانی خشم دست به این کار زدهاند.
بای اما دلیل این افزایش خشونت را در خانواده میبیند و تاکید میکند نهاد خانواده این روزها در آموزش کنترل خشم موفق نیست و تنشهای موجود بین والدین، فرزندانی را تحویل اجتماع میدهد که مهارت حل مساله و مشکلات شان را از راههای منطقی ندارند.
کج رفتاریهایی که در دوران کودکی به فرزندان آموخته میشوند به گفته این پژوهشگر اجتماعی میتواند دلیلی باشد بر افزایش رفتارهای خشونتآمیز در جامعه؛ رفتارهایی که به اشکال مختلف در جامعه بروز پیدا میکنند و در بالاترین سطح به اشکال مجرمانه میرسند. جایی که پای افراد به دادگاه باز میشود و پروندههای قضایی، رنگ به رنگ روی هم انباشته میشوند.
خشونت بیهزینه نیست
فهیمه قبیتی، روانشناس هم به ما میگوید بالارفتن آمار خشونت در جامعه میتواند خطرناک باشد. چرایش را که میپرسیم به یک جواب واضح میرسیم: خشونت بیهزینه نیست و جامعه و تکتک شهروندانش برای این خشونت هزینه میدهند.
این استاد دانشگاه در توضیح بیشتر میگوید: کدام قاتل صبح که از خانه بیرون آمده، با نیت کشتن یک نفر دیگر بیرون آمده ؟! ما باید قبول کنیم افزایش خشونت هزینه دارد و هزینهاش پیامدهای مختلفی است که گاه تا آخر عمر زندگی افراد را تحتتاثیر قرار میدهد. خشونتهای اقتصادی، روانی و اجتماعی میتوانند نظم عمومی جامعه را به هم بزنند.
برای به هم نخوردن این نظم عمومی، کارشناسان چند نهاد از معاونت ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان گرفته تا اداره کل سلامت شهرداری تهران، سه سال پیش، بعد از مشورتهای زیاد به یک نتیجه رسیدند؛ نتیجهای که باعث شد اولین مرکز پیشگیری و کنترل خشم در پایتخت افتتاح شود. مرکزی که کلینیک کنترل خشم نام گرفت و قرار بود آرامش را به شهروندان خشمگین برگرداند و به داد پایتختی برسد که همیشه در آمارهای نزاع، در بالاترین ردهها قرار داشته است.
از دی ۹۳ که اولین کلینیک کنترل خشم در تهران و خرداد ۹۴ که دومین شعبهاش در کرج افتتاح شد حالا مدت زیادی میگذرد، اما خشونت هنوز در لایههای مختلف جامعه ما حضور دارد و به نظر میرسد این مرکز آن طور که باید، به داد شهروندان خشمگین نرسیده و هنوز یکچهارم پروندههای قضایی کشورمان ریشه در خشونت دارند.
خشونت، رکورددار پروندههای قضایی
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی معتقد است خشونت، رتبه اول را در میان پروندههای قضایی دارد. او میگوید: تحلیل ما از وضعیت اجتماعی کشور این است که اخلاقمدار بودن در جامعه ما هزینه دارد و این نشانه ضعف اخلاق در جامعه است.
چلک به کشتهشدن سالانه ۱۷ هزار نفر در تصادفات رانندگی نیز اشاره میکند و ادامه میدهد: این آمار نشاندهنده کشته شدن دو نفر در هر ساعت بر اثر تصادفات رانندگی است.
آنطور که رئیس انجمن مددکاری اجتماعی میگوید هر ساعت ۵۰ نفر وارد زندان میشوند و این آمار نشان میدهد آنچه موجب ثبات یک جامعه است، الزاما اجرایی نمیشود، چراکه در حوزه اجتماعی از ضعف اخلاق رنج میبریم.
موسوی چلک با تاکید بر این که امروزه گسترش آسیبهای اجتماعی و گسترش آنها به دغدغه جدی ما تبدیل شده است، بیان میکند: وجود فساد در جامعه نشاندهنده ضعف اخلاق است.
مینا مولایی/ جام جم
