خبر حذف برخی گزاره های تاریخی درباره حمله روسیه به ایران از کتاب فارسی ۲ پایه یازدهم با واکنش هایی روبرو شد. گسترش خبر آنچنان بود که در مصاحبه رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزیِ وزارت آموزش و پرورش نیز مطرح شد. در متن خبر برخی جمله هایِ درس مورد نظر در کتاب های سال های ۹۶ و ۹۷ با هم مقایسه و جمله های حذف یا تغییر یافته در کنار جایگزین های شان آورده شده است. “در چاپ ۹۶: «تبریز، این شهر کهن، مرکز فرماندهی خطَ مقدَمِ دفاع در برابر دست‌درازی‌های همسایهُ شمالی ایران، یعنی روسیه بود» در چاپ سال ۹۷ این جمله کامل حذف شده است. در چاپ سال ۹۶: «روسیه چشم طمع بر آذربایجان دوخته‌بود.» که در چاپ ۹۷: این جمله نیز حذف شده است! در چاپ سال ۹۶: “روس‌ها” مثل مور و ملخ در شهر پراکنده شدند، چاپ ۹۷: “سپاه روس” مثل مور و ملخ … چاپ ۹۶: دیری نگذشت که پرچم روس‌ها در خاک آغشته به خون بی‌گناهان به اهتزاز درآمد، چاپ سال ۹۷: دیری نگذشت که این منطقه به تصرف سپاه روس درآمد. چاپ ۹۶ : نگاه فزون‌خواهانه و دهشت بار روس‌ها به فراتر از اینها دوخته شده بود، که در کتاب چاپ شده در سال ۹۷ این جمله نیز کامل حذف شده است.”
پاسخ رییس سازمان پژوهش هم در نوع خود جالب است! حجت الاسلام ذوعلم می گوید: “نگاه مبنایی ما نسبت به آنچه در تاریخ اتفاق افتاده این است که جنایات روسیه تزاری قابل حذف نیست یا در دوره شوروی سابق، نوع تعامل سلطه گرانه بلوک شرق را انکار نمی‌کنیم و هرگز حذف نخواهیم کرد. اگر اکنون دولت روسیه با ما همکاری و تعامل دارد به معنی صرف نظر کردن مردم از بخشی از تاریخ نیست و موضع اصولی ما این است. دستکاری در تاریخ را قبول نداریم و چنین بنایی هم نداریم.” با همه این حرف ها هیچ سخنی از بررسی دوباره یا بازگرداندن جمله های حذف شده و یا ریشه و عامل این حذف ها یا …. در میان نیست!
هدف از حذف این جمله ها چندان روشن نیست! اما جمع گسترده ای از کاربران شبکه های اجتماعی چنین عملی را ایجاد نگاه مثبت تر در نوآموزانِ امروز و شهروندان فردا نسبت به روسیه است! اگر این دیدگاه را درست بدانیم اشاره به چند نکته ضروری است.
۱- خوشبختانه یا بدبختانه! کتاب های درسی در ایران چه در زمینه علمی، چه اجتماعی، چه سیاسی، چه فرهنگی … چندان مرجعیتی ندارند و خیل گسترده ی نوآموزان پس از ترکِ چرخه آموزش نه تنها کتاب ها، که همه آموزه های آن ها را به کناری پرتاب کرده و آن چه که از خانواده، جامعه، جمع دوستان و البته فضای مجازی، آموخته یا می آموزند را به عنوان چراغ راه آینده خویش بر می گزینند. بنابراین به نظر می رسد حذف و یا جایگزینی چنین گزاره های سیاسیِ کوتاه مدتی، چیزی جز هدر دادنِ منابع مادی و غیر مادی سازمان پژوهش ها و کارشناسانِ پر شمار آن نباشد!
۲- تجربه نشان می دهد که پافشاری بر هر باوری، جدای از درستی و نادرستی اش و آن هم زمانی که رسمی، تحکمی و از بالا به پایین باشد، زمینه دل زدگی و روی گردانی از آن باور را فراهم می کند؛ شاید دم دست ترین نمونه آن برخورد شماری از دانشجویان با پرچم برخی کشورها در ناآرامی های گذشته باشد. پرسش این است که آیا پافشاری دست اندرکاران آموزشی و بیشتر سیاسی بر دوستی کشوری مانند روسیه، با کارنامه ی تاریخی روشن و عملکرد معامله گرایانه چند سال گذشته اش، زمینه دل زدگی، گریز و بی اعتمادی شهروندان را فراهم نمی کند؟ جدا از این که چنین نگاهی به کشوری مانند روسیه، هر چند کوتاه مدت و عمل گرایانه، می تواند پیامدهای سیاسی، امنیتی و حتی آموزشی خطرناکی داشته باشد.
۳- در همه ساختارهای حکومتی درونمایه های آموزشی بازتاب دهنده ایدئولوژی نظام سیاسی حاکم است. اما آن چه که تفاوت کشورها در این زمینه را نشان می دهد میزان و کیفیت آموزه های ایدئولوژیک در منابع آموزشی است. کشورهای حوزه اسکاندیناوی در کف و کشورهای کمونیستی مانند شوروی پیشین و کوبای کنونی و … بر سقف این طیف قرار دارند. برای داوری درباره پیامدهای سیاسی-اجتماعی-اقتصادیِ میزان بکارگیری آموزه های ایدئولوژیک در کشورهای گوناگون کافی ست نگاهی به نوع حکومت داری، اقتصاد، سیاست، رفاه اجتماعی، حقوق بشر و …. در این دو دسته کشور بیندازیم.
محمدرضا نیک نژاد، صفحه آخر روزنامه شرق، ۱۹ بهمن ۹۸
حذف مطالبی از کتب یازدهم ربطی به روابط ایران و روسیه ندارد
معاون طراحی و تولید بسته‌های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به انتشار اخباری مبنی بر تطهیر روسیه در کتب درسی گفت: کتاب را بررسی کردیم و مشخص شد که کارشناسان برای تعدیل حجم کتاب درسی عباراتی را از دروس مختلف کاسته‌اند لذا عباراتی حذف شده بود که هیچ ربطی به تطهیر روسیه نداشت که اینها باعث بدگمانی و رنج روانی افراد می شود.
وی با اشاره به انتشار اخباری مبنی بر تطهیر روسیه در کتب درسی گفت: این نوشته که منتشر شد به این معنی بود که گویی یک عده اینجا نشسته اند و مطالب مربوط به روسیه را در یکی از درس‌های پیرامون رشادتهای عباس میرزا در پایه یازدهم را حذف کرده‌اند و دارند روسیه را تطهیر می‌کنند.
وی افزود: این را که شنیدم ابتدا متعحب شدم که اگر کارشناسی اینگونه باشد جایش دیگر اینجا نیست، اما کتاب را بررسی کردیم و مشخص شد که کارشناسان برای تعدیل حجم کتب درسی عباراتی را از دروس مختلف کاسته‌اند تا کتاب چند صفحه‌ای تعدیل شود. از این درس هم عباراتی حذف شده بود که هیچ ربطی به تطهیر روسیه نداشت. اینها باعث بدگمانی و رنج روانی افراد می شود.
وی اضافه کرد: همانطور که گفته شد علت چنین اتفاقی، دوری ناقدان از صاحبان اثر است.