بسیاری از ما نقاط قوت و ضعف خود را به درستی نمیشناسیم و از علایق و استعدادهایمان بیخبریم و از اینرو نیاز داریم که خیلی چیزها را درباره خود بدانیم.
«خودآگاهی» یعنی اینکه من بدانم کی هستم، چه باید باشم و چگونه میتوانم آن شوم که باید باشم؟ خودآگاهی مهارتی است که سبب میشود خودمان را بهتر بشناسیم، نقاط قوت و ضعفمان را پیدا کنیم و دریابیم که خصوصیات فردی ما چقدر با خصوصیات یک شخصیت سالم از دیدگاه روانشناسی هماهنگ است و چگونه میتوانیم خود را رشد دهیم؟ افراد با شناخت خود، حقوق فردی، اجتماعی و مسئولیتهای خود را نیز میشناسند و بهتر میتوانند اهدافشان را مشخص کنند.
ویژگیهای افراد خودآگاه از این قرار است:
برای خود ارزش قائل و از زندگی خود راضی هستند، در مقابل مشکلات انعطافپذیرند، روحیه انتقادپذیری دارند، اغلب از اندیشههای مثبتنگری برخوردارند، در برابر فشارهای روانی و اجتماعی مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند، در زندگی هدف دارند و برای رسیدن به آن تلاش میکنند، همکاری و کمک به دیگران بخشی از زندگی آنان است و در کارهای خود با افراد آگاه و صلاحیتدار مشورت میکنند ، ضمن آنکه غرور، کمالطلبی و همه چیز را ایدهآل خواستن، منفینگربودن، انتقادناپذیری و داشتن توقع و انتظار زیاد از اطرافیان، موانع خودآگاهی محسوب میشوند.
امروزه به دلیل زندگی در دنیای پیشرفته، داشتن مهارت «خودآگاهی» بیشتر از گذشته احساس میشود و وجود نگرانیها و اختلافات در زندگی افراد، به دلیل عدم شناخت کافی از خودشان است.
به گفته کارشناسان، شخصیتهای سالم را میتوان چنین بیان کرد:
افرادی پویا هستند و بر جامعه تأثیر مثبت میگذارند، در برابر ناملایمات و سختیها آرامش و خونسردی خود را حفظ میکنند، اسیر یکنواختی در زندگی نمیشوند، شخصیت شوخطبعی دارند، در برابر همنوعانشان احساس تعهد و همدلی دارند و از عزت نفس قوی و محکم برخوردارند.
برای کسب خودآگاهی راهکارهایی وجود دارد:
با اتکا به خداوند خود را تقویت کنیم وبکوشیم از خود تصویری مثبت و انسانی موفق و توانا داشته باشیم، نقایص رفتاری، احساسی و عاطفی خود را شناسایی و برای رفع آنها تلاش کنیم، عواملی را که موجب نگرانی و اضطراب در ما میشود، شناسایی کنیم و با اولویتبندی در رفع آنها بکوشیم و بدانیم مهمترین عامل موفقیت و شادکامی در زندگی، اعتقادی است که به خویشتن داریم و باید بکوشیم آن را کشف کنیم.
خودآگاهی به معنی توانایی و خلاقیت فرد در شناخت خویشتن و شناسایی خواستها، نیازها و احساسات خویش است و در این مهارت فرد میآموزد که چه شرایط یا موقعیتهایی دارد.
یکی از مهمترین عواملی که به ما کمک میکند زندگی خوب و موفقی داشته باشیم، این است که خود را بشناسیم، احساس خوبی در مورد خودمان داشته باشیم و از آن که هستیم، شاد و راضی باشیم. یکی از مولفههای مهم خودآگاهی عزت نفس است که آن هم احساس ارزشمندی هر فرد نسبت به خود است.
در مورد عوامل موثر در رشد خودآگاهی میتوان آنها را چنین تقسیم کرد:
پذیرش خود: فرد با تمامی ویژگیهای منفی و مثبتی که دارد، خود را بپذیرد و دوست داشته باشد.
پذیرش دیگران: دیگران را همانگونه که هستند بپذیرد و به یاد داشته باشد که هیچ ۲ نفری در جهان وجود ندارند که از هر نظر یکسان باشند.
مسئولیتپذیری: در قبال خود و دیگران مسئولیتپذیر است و از زیر بار قبول مسئولیت شانه خالی نمیکند، قبول مسئولیت گاهی برای رشد شکوفایی ما است. مهارت خودآگاهی سبب میشود، که یکدیگر را بهتر درک کنیم و این درک متقابل سبب تجربههای بینظیر و بهتری میشود. هنگامی که ما به خودآگاهی میرسیم نتیجه برقراری ارتباط موثر و خوب با دیگران است.
مزایای داشتن مهارت خودآگاهی نیز عبارتند از:
خودتان را به طور کلی دوست خواهید داشت و میتوانید مهارتها و تجربههای پایهای در زندگی به دست آورید، توانایی تحقق رویاهایتان را کسب خواهید کرد، از مزایای مثبت برقراری روابط بین فردی لذت خواهید برد، میتوانید به جای واکنشهای کورکورانه نسبت به افراد و محیط، آگاهانه عمل کنید و به آرامش واقعی درونی برسید. انسان برای حضور موثر در اجتماع و مصون ماندن از آسیبهای اجتماعی و داشتن آرامش در کنار آسایش، به کسب مهارت خودآگاهی نیاز دارد و برای روبهرو شدن با حقیقت وجودیمان یعنی خود آگاهی، داشتن صداقت و شجاعت ۲ شرط اساسی است. روزنامه اطلاعات
رقیه مردانی، روان شناس ـ گرگان
