سوگیریهای شناختی: ادراک گزینشی (Selective perception)
ادراک گزینشی (Selective perception) نوعی سوگیری شناختی است که ذهن هر آنچه را درست میپندارد دریافت میکند و هر چه را مخالف پندارد نادیده میگیرد. در این فرایند فرد اطلاعات را گزینشی دریافت میکند. به زبان ساده فرد تصویر را آن طور که دوست دارد میبیند نه آن گونه که واقعاً هست.
ادراک گزینشی (Selective perception) نوعی سوگیری شناختی است که ذهن هر آنچه را درست میپندارد دریافت میکند و هر چه را مخالف پندارد نادیده میگیرد. در این فرایند فرد اطلاعات را گزینشی دریافت میکند. به زبان ساده فرد تصویر را آن طور که دوست دارد میبیند نه آن گونه که واقعاً هست.
معلمی را در نظر بگیرید که بین شاگردانش استثنا قائل میشود. وی ممکن است به راحتی از خطای دانشآموز محبوبش چشمپوشی کند در حالی که اگر همان خطا از دانشآموز دیگری سر زند واکنش نشان دهد. یا برعکس پیشرفت دانشآموزی را که به او علاقه ندارد نادیده بگیرد در حالی که برای کوچکترین پیشرفت دانشآموز محبوبش پاداش در نظر گیرد.
اثر ادراک گزینشی در موقعیتهای مختلفی در زندگی واقعی خود را نشان میدهد. با چهار مثال فرضی مسئله را مرور کنیم.
مثال یک: صادق برای خرید چند قلم میوه به بازار میرود. او همیشه میوههایی را انتخاب میکند که به زعمش مزه خوبی دارند. او در حالی چنین تصمیمی میگیرد که هیچگاه میوههای دیگر را امتحان نکرده تا ببیند آیا از طعمشان خوشش میآید یا خیر؟
مثال دو: شاهین طرفدار پر و پا قرص یک حزب سیاسی است. وی در هر شرایطی به آن حزب رأی میدهد زیرا گمان میبرد آن حزب باورهایش را نمایندگی میکند صرف نظر از این که آیا آن حزب واقعاً به پیشرفت جامعهاش کمکی میکند یا خیر؟
مثال سه: هما مطالعات فراوانی درباره ضرر و زیان سیگار کشیدن داشته است. او هر گاه فرد جدیدی را ملاقات میکند بر اساس اینکه آیا طرف سیگار میکشد یا خیر تصمیم میگیرد با او ارتباط برقرار کند یا نه.
مثال چهار: سمیه طرفدار پر و پا قرص تیم فوتبال بنفش است. هر زمان که بازی تیم محبوبش را میبیند به خطاهای بازیکنان حریف واکنش نشان میدهد اما به خطاهای تیم محبوبش بیاعتنا است.
یک تحقیق کلاسیک درباره ادراک گزینشی در دهه پنجاه میلادی نشان داد که افراد هر آنچه را بخواهند میبینند و برعکس. در این پژوهش از تعدادی از دانشجویان دانشگاه پرینستون و کالج دارتموث خواسته شد فیلم یک مسابقه فوتبال نسبتاً خشن بین این دو دانشگاه را تماشا کنند، سپس تعداد تقریبی خطاهای هر تیم را تخمین بزنند. یافتههای تحقیق نشان داد که هر گروه تعداد خطاهای تیم مقابل را تقریباً دو برابر واقعیت گزارش کرد که حکایت از ادراک گزینشی شرکتکنندگان داشت.
یکی از مهمترین دلایل ادراک گزینشی این است که افراد هر روز با دادههای بسیار زیادی مواجه میشوند و در نتیجه نمیتوانند به همه آنان توجه یکسانی نشان دهند؛ ذهن انتخاب میکند که به چه چیزی واکنش نشان دهد.
ادراک گزینشی در طراحی تبلیغات تجاری نیز نقش دارد. مصرفکنندگان ممکن است از یک تبلیغ بیشتر خوششان بیاید یا کمتر فقط بر اساس اینکه درباره فلان شرکت یا محصول چه عقیدهای دارند.
ادراک گزینشی میتواند باعث از دست رفتن فرصتهای زیادی شود و در روند تصمیمگیری اخلال وارد کند. در مسائل مهم باید مراقب بود تحت تاثیر ادراک گزینشی قرار نگیریم.
- بهمن شهری
- شغل,دانشگاه اهایو
- bbc
