منیژه اسدی
دوستی از فرنگ برگشته بود و کتابی در دست داشت که پس از تورق و دیدن عکسهای آن،پی بردم کتاب تاریخ سوم راهنمایی ایتالیا است؛چون هر دوی ما ایتالیایی نمیدانستیم،بیشتر به شکل و شمایل کتاب پرداختیم؛البته همکار فرهنگی ما،اطلاعات مبسوطی در مود کتاب و شیوهی تدریس آن به دست آورده بود که در اینجا به ذکر خلاصهی آن،اکتفا میکنیم.
این کتاب،شامل ۲۵۰ صفحهی رنگی است.در ابتدا،این تعداد صفحه، کمی غیرمعمول به نظر میرسید یک دانشآموز ۱۳ ساله،چگونه میتوانست این تعداد صفحه را بخواند و به حافظه بسپارد؟
همکار ما-که خود از دبیران تاریخ و جغرافیاست-گفت:ماجرا بدین صورت نیست.دانشآموزان،تمام کتاب ۲۵۰ صفحهای را میخوانند،ولی چیزی از آن را حفظ نمیکنند.معلم یا دبیر تاریخ،علل ظهور یا سقوط یک سلسله را به تفصیل توضیح میدهد؛سپس دانشآموزان از طریق نقشهی جغرافیایی،مسیر نفوذ و گسترش کشور مهاجب(مثلا آلمان)را پیگیری میکنند.در انتهای درس،به دانشآموزان فرصت داده میشود تا سؤالات یا ابهامات خود را،مطرح سازند.
نکتهی بسیار مهم در درس تاریخ،ارتباط آن با درس جغرافیا است؛چه بسا،کشورهایی بودند که صرفا،به موجب شریط جغرافیایی خاص خود، قرنها از هجوم داشمنان،در امان بودند.مسئلهی جغرافیا،در کتابهای تاریخ،به صورتی جدی دنبال میشود.
نکتهی قابل توجه در کتابهای تاریخ
در پایان هر درس،یک برگ پرفراژ شده،قرار دارد.(پرفراژ یعنی کاغذ نقطهچین سوراخدار که به سادگی بریده و جدا میشود).پس از پایان درس،دانشآموزان علل اتفاقات تاریخی راذبنا به دلایلی که از متن درس دریافتهاند-در آن مینویسند؛سپس آن را از محل پرفراژ،جدا کرده و به معلم خود تحویل میدهند.این کار در واقع،به منزلهی امتحان یا آزمون تاریخ،به شمار میآید.معلم دلایل دانشآموز را میخواند؛در صورت درست بودن،نظر او پذیرفته میشود؛در غیر این صورت،دانشآموز باید یکبار دیگر درس را بخواند تا علل ظهور و سقوط سلسلهها را به خوبی تشخسص دهد.این روش،در واقع نوعی امتحان گرفتن،به سبک«کتاب باز»است.
کارشناسان تألیف کتابهای درسی ایتالیا معتقدند؛این سبک علاوه بر تشویق بیشتر دانشآموزان به درس تاریخ،میتواند آنها را وادار به درک تحولات و تحلیل آنها بنماید؛از طرف دیگر،هیچ دانشآموزی در درس تاریخ،تجدید نمیشود؛بنابراین دلهرهای در کار نیست.