برگزیده کتاب تادیب النسوان ( النسا ء )

فصل سوم

در گله­ کردن است. زن باید هرگز از مرد گله نکند هرچندناملائم از مرد ببیند. گله، گله می­ آورد. و اصل گله خنک است هرچند کمال­ گرمی در میان باشد. گله باعث کدورت می­شود… کم کم به دعوا می­رسد و عاقبت ندارد و بعضی خانم­ها را ملاحظه که از گله­ های مادر قاسمی مخصوصا خوششان می­ آید متصل گله این هستند که یک اسبابی فراهم بیاورند و گله­ گذاری کنند.

حالا اگر باز به ملایمت حرف بزنند و گله کنند نقلی نیست. صدا را العیاذ بالله مثل صدای خر بلند می­کنند و می­گویند که سبک حرف زدنمان همین است. با آنکه صدای بلند که نمونه­ی صدای خر باشد ابدا خوب نیست. اِنّ انکر الاصواتِ لصوتِ الحمیر … کلمات زشت و رکیک نگوید در مقام مقابلی برنیاید و در وقت تکلّم پهلوانی بخواطرش نرسد و یک دست به مغرب و دستی به مشرق نیندازد گاهی بر کمر و گاهی بر سقف خانه آشنا باشد. اگر مرد بیچاره پهلویش نشسته باشد سر و صورت او را خورد کند. دهان کف کرده چشم­ها از حدقه بیرون آمده، دستها متصل گز و نیم گز۱  می نماید به الفاظ ناخوش بدتر از زهر، از این زانو به آن زانو غلطیده [گردد] بر آسمان هفتم بلند می­کند. بلکه لطافت و خوبی زن آن است که هنگام تکلم، به ملایمت داد نازک و ضعیف که گویا تازه از ناخوشی برخواسته [برخاسته] با ناز تمام، و قشنگی … و به ادب شیرین و نمکین ، سخن محبت انگیز و کلمات شوق آمیز و گاهی دست که به همان حرکت و تکلم چنان دلبری و دلربایی کند که همه را چشم و گوش به سوی او باشد. اگر ساعتی خاموش شود همه شوق تکلم او را نمایند و مرد از جان و دل طالب کلام او باشد و اگر هزار غم و اندوه داشته باشد، کلمات زن، رفع ملالتش بشود…

ای وای بر من، ای وای بر من، عبارتی می­نویسم که ابدا به خرج این خانمها نمی­رود ولی محضِ اسقاطِ تکلیف می­نویسم… (خانم) تصور نکند که خلقت من اینطور است من کج­ خُلقم بد زبانم، صدایم کلفت است، خود را نمی توانم نگاه دارم، خدا این قسم خلقتم کرده است، یکی را بیار که بهتر از من باشد. من همین (که) هستم… من آنچه شرط بلاغ است با تو می­ گویم تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال. این تصورات همه از احمقی و خفّت عقل است و الّا جمیع کار انسان کسبی است، خلقتی نیست.

—————-

۱-گزمعادل ذرع و هر گز ۱۶ گره است .امروزه گز را معادل «متر» اروپاییان گیرند. دهخدا . و در اینجا احتمالا به معنی بالا و پایین آوردن دست باشد.