ضرورت مقابله با بیسوادی
سوادآموزی از نظر کارشناسان و محققان آموزشی از اهمیت خاص و ویژهای برخوردار است. هدف اصلی سوادآموزی بالابردن سطح مهارتهای دانشی و عملی مردم و در نتیجه ارتقای سطح کیفی زندگی آنان است.
یکی از اهداف مهم و اساسی سازمان جهانی یونسکو، همگانیکردن آموزش در جهان است. به صورتی که همه افراد در سطوح مختلف اجتماعی بتوانند از فرصتهای آموزشی استفاده لازم را ببرند. از نظر این سازمان، آموزش و استفاده از فرصتهای یادگیری یکی از حقوق اصلی و حتمی انسانهاست.
تعریف سواد
باتوجه به فرهنگهای مختلف و میزان رشد علوم و فناوری در کشورهای گوناگون، سواد تعاریف و تعابیر مختلفی مییابد. برای مثال، در یک کشور ممکن است خواندن و نوشتن یک متن کوتاه، دلیلی بر باسوادبودن باشد و در جایی دیگر، شخصی را باسواد بدانند که طرز کار با رایانه را بداند. به قول یکی از صاحبنظران، سواد را فقط باتوجه به زمینههای گوناگون میتوان معنی کرد و این معنی با تغییر نیازهای شخص و جامعه تغییر میکند. در هر صورت، سوادآموزی مبحث پایه در آموزش بزرگسالان است. زیرا بدون سواد، آموزش، محقق نخواهد شد.
تعریف باسواد
یونسکوو در تعریف باسواد میگوید: «باسواد کسی است که بتواند یک متن ساده و کوتاه در زمینه زندگی روزمرهاش را بخواند، بنویسد و درک کند.» و از لحاظ عملی باسواد کسی است که بتواند در تمامی فعالیتهایی که برای عملکرد مؤثر گروهی و اجتماعی آن، سواد ضرورت دارد شرکت کند و از خواندن، نوشتن و محاسبه برای پیشرفت خود و اجتماعش استفاده کند.
اهداف سوادآموزی
هدف اصلی در برنامههای سوادآموزی این است که افراد بتوانند پس از کسب مهارتهای خواندن و نوشتن و حسابکردن، عملا این مهارتها را در زندگی روزمره خود به کار ببرند، به طوری که قادر به حل مشکلات خویش باشند. به عبارتی هدف این است که سواد کاربردی داشته باشند و قدرت تجزیه و تحلیل اطلاعات و استفاده از آن را برای بهبود زندگی به دست آورند.
از آنجا که باسواد نگهداشتن نوسوادان مهم است، برنامههای پس از سوادآموزی و آموزش مداوم به همین منظور طراحی میشود، تا با عرضه و در دسترس قراردادن خواندنیهای مناسب برای نوسوادان، سواد را در آنان تثبیت کنند و ارتقاء ببخشند.
ضرورت سوادآموزی
در اهمیت سوادآموزی در دنیای امروز، همین بس که عبور از بیسوادی و ورود به دنیای باسوادی، همچون عبور از مرزی واقعی است. این مرز، مرز آگاهی است که انسان با عبور از آن، شیوه زندگی، تفکر، احساس و فرهنگ غنیتری را به دست میآورد.
باتوجه به این که حدود ۶۰ درصد از جمعیت بیسوادان دنیا را زنان تشکیل میدهند، سوادآموزی آنان از اهمیت خاصی برخوردار است. در واقع میتوان گفت که سوادآموزی زنان، کلید مهمی برای بهبود سلامت، تغذیه و آموزش و پرورش در خانواده و توانمندساختن آنان است تا در تصمیمگیریهای اجتماعی شرکت کنند.از دیدگاه بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران(ره) نیز سواد ابزاری است که به کمک آن نه فقط دیدگاه نوسواد تغییر مییابد و بر آگاهیهای اجتماعی و سیاسی او افزوده میشود، بلکه اصولا عاملی است که فرهنگ وابسته جامعه را تبدیل به فرهنگ مستقل میکند.برای ایجاد تحول در سوادآموزی میتوان برنامهریزی آموزشی را به شیوه فرایند حل مشکل بررسی کرد. فرایندی که طی آن باید به شیوههای مناسبتری از برنامههای آموزشی ویژه مخاطبان برنامه (فراگیران) و مشارکت جدی آنان توجه شود.
وضعیت کنونی سوادآموزی
سیاستها و راهکارهای به کار گرفته شده در کشورهای مختلف جهان در حوزه سوادآموزی یکسان نیست و هر یک شیوه مخصوص به خود را به کار میبندند. اما همکاری نزدیک کشورهای عضو سازمان ملل متحد و جلسات و کنفرانسهای متعدد، اثرات و ثمرات ارزندهای به دنبال دارد و محملی است برای تبادل تجارب و اطلاعات سوادآموزی. نکته حائز اهمیت ویژه، این است که باتوجه به گذر زمان و نیز پیشرفت فناوری، همواره باید درصدد به کارگیری روشهای جدیدتر بود. بعضی از مضامین و چارچوبهای موردعلاقه، توافق و اجماع بینالمللی در امر سوادآموزی عبارتند از:
چالشهای قرن حاضر
در حال حاضر و باتوجه به پیشرفتهای انجام شده در زمینههای مختلف، توجه به مسئله یادگیری امری اجتنابناپذیر است. در این رابطه، نوآوری و خلاقیت و رقابت در میان افراد میتواند نقش بسیار ارزندهای را ایفا نماید. چرا که جامعه در حال یادگیری یک جامعه فعال و پویا به حساب میآید.
میتوان گفت سوادآموزی و توجه به آن باعث میشود تا انسانها از حقوق خود آگاه شوند. از دیگر مواهب این امر، آشنایی افراد جامعه با وظایف خود، نمایانشدن فعالیتها و اهمیت مراکز آموزشی، ریشهکن شدن فقر، از بین رفتن تبعیض میان زن و مرد درخصوص یادگیری و به طور کلی آموزش میباشد.یکی از راهکارهایی که میتواند زمینه دستیابی مردم را به یکی از مهمترین حقوق اساسی خود، یعنی سوادآموزی هموار نماید، ارائه آموزشهای غیررسمی به جوانان ترک تحصیل کرده، توسعه و گسترش مهارت سواد و حساب کردن و توجه به نیازهای گروه مخاطبان است. توجه به فرهنگ و سنتهای افراد خصوصا فرهنگ شفاهی و گفتاری و ارتباط میان آموزش پایه و غیررسمی نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تقویت جایگاه زنان
مجامع عمومی بینالمللی و همچنین آموزههای دینی بر این باورند که در برنامهریزیهای آموزشی از جمله سوادآموزی باید تبعیض جنسیتی را از بین ببریم. نقش و تأثیر زنان را در اجتماع موردبررسی و توجه قرار دهیم و روشها و برنامههای جامعی را درخصوص آموزش آنان به کار ببندیم.
ایجاد دگرگونی در زمینههای کاری
بزرگسالان بیسواد و کمسواد از ظرفیتها و قابلیتهای فراوانی برخوردار هستند. لذا باید در برنامههای آموزشی آنان از جمله سوادآموزی به مسائلی مانند: توسعه اقتصادی، بهبود وضع کشاورزی، رفع مشکل بیکاری، به کارگیری فناوریهای جدید در زمینه توسعه مهارتها و همچنین آموزشهای درآمدزا توجه ویژه مبذول شود.
تأثیر بیسوادی بر جوامع
بیسوادی آثار مخرب فراوانی بر جوامع دارد. افراد بیسواد نمیتوانند مشکلات خود را ریشهیابی و حل کنند. به خرافات متوسل میشوند. به دلیل نداشتن مهارتهای شغلی، درآمد کمی دارند یا به شغلهای کاذب پردرآمد و مضر و مخل برای جامعه روی میآورند. به بهداشت خود و افراد جامعه توجه کافی نشان نمیدهند. در دامن اعتیاد به شکلهای مختلف آن گرفتار میشوند. از آنجا که قادر نیستند مطالعه و مقایسه کنند، به راحتی دچار اشتباه میشوند. لذا نمیتوانند به درستی در فعالیتهای اجتماعی و تصمیمگیریهای جامعه مشارکت نمایند. بر سرنوشت افراد با سواد جامعه نیز تأثیرات منفی و جبرانناپذیری میگذارند.
پس برای نجات خود و کشور اسلامیمان بیایید دست در دست هم بدهیم، مدرسهای به وسعت ایران بسازیم و ریشه بیسوادی را از بن بر کنیم.
