مقاله حاضر به قلم یک آموزش دهنده تحریر شده که در برگیرنده نکات تجربی- کاربردی در مقوله تدریس است و مخاطبان آن آموزش دهندگان هستند.
در این مقاله با به کارگیری روش های نوین تدریس، به روزآمد کردن سوادآموزان با هدف تقویت بنیه علمی آنان، اشاره خواهد شد.
***
کسی که به لذت درس خواندن و درس دادن که از لذّت های معنوی است رسیده باشد آن را با تمام لذّت های دنیایی عوض نمی کند، زیرا می داند هر لذّتی روزی به پایان می رسد جز لذّتِ آموختن. امّا چه چیزی می تواند این لذّت را پایدارتر و میل و رغبت به مطالعه را ملکه ذهن سوادآموز سازد،چیست؟
آموزش دهنده در ایجاد یادگیری علاوه بر دانش و توانایی های بالفعل سوادآموز می تواند، در حکم یک «مُحرک» وارد عمل شود. و از مفاهیمی چون «تو می توانی» بهره بگیرد.
ایجاد انگیزه درسوادآموز همانند رودخانه ای است که جریان طبیعی خود را سپری می کند و از موانع، یکی پس از دیگری می گذرد .
آموزش دهنده برای تقویت بنیه علمی سوادآموز خود می تواند مهارت ها پیشنهادی سه گانه ی زیر را ارایه دهد:
-۱ به سوادآموز خود آموزش دهیم ابتدا نگاه کمی به مطلب بیندازد،تصاویر را بیند، تا بداند به چه چیزهای مهمّ باید دقت کند و تشخیص دهد در این درس به چه مطلب مهمّی باید توجّه کند.
-۲ در هر متنی سازمان هر بند (۳ خط) را تشخیص دهد و مطالب اصلی را در آن تعیین کند. سپس سؤال هایی از محتوای هر بند استخراج کند و به زبان خود به آن ها پاسخ دهد.
-۳ مطلب جدید را با اطلاعاتِ قبلی خود پیوند دهد (صلح جو، ۱۳۷۳: ۴۳). برای یادگیری پایدار، آموزش دهنده باید سعی کند تا سوادآموز «واژگان مخصوصِ به خود پیدا کند و واژگانی کافی و مناسب در اختیار داشته باشد. پس اولین گامِ مهمّ در کسبِ واژگان این است که به واژه های جدیدی که در کتاب درسی یا سخنان معلّم در کلاس، یا در گفتگو با او روبرو می شود، توجّه کند و دومین گام اینکه، واژگان را با کمکِ لغت نامه، معنی دار کند و در مرحله سوم سعی کند به هنگام صحبت، این واژه ها را به کار ببرد» (همان: ۷۱-۷۲). در اینجا آموزش دهنده می تواند با تشویق سوادآموز خود او را به یادگیری بیشتر واژه علاقه مند کند و در مورد واژه هایی که نمی تواند در ذهن خود حفظ کند، او را یاری کند در جای مناسب و در دسترس- در دفترچه یادداشت- با عنوان «واژه هایی که باید یاد بگیرم» یادداشت کند و با تکرار و تمرین کارنیکو کردن از پُر کردن است- به ذهن بسپارد.
نوشتن، رمز موفقیّت است. ضرب المثلی چینی می گوید «کم رنگ ترین جوهرها، پُررنگ از قوی ترین حافظه ها هستند» پس، به سوادآموز خود اصل
یادداشت برداری را آموزش دهیم. او باید فرق «شنیدن» و «گوش سپردن» را بداند و یاد بگیرد در حین «گوش سپردن» یادداشت برداری کند.
اصل یادداشت برداری از نکات درسی، تکمیل کننده ی فرآیند تدریس است و در یادگیری پایدار سهم به سزایی دارد زیرا «فقط کافی است یک روز از زمان برگزاری کلاس بگذرد تا ۸۰ درصد مطالب از ذهن دانش آموزان پاک شود. پس در واقع با گوش سپردن تنها ۲۰ درصد مطالب، ارایه شده هستند» (اُور، ۱۳۷۷: ۴۵ ).
حال که سوادآموز در حین «گوش سپردن» یادداشت برداری
می کند، آموزش دهنده باید روان شناس و سخنران قابلی باشد. «آنچه در کلام معلّم جلب کننده است حرارت وزنده بودن سخن است که در تهیّه
نطق قبل از شروع تدریس به هر وسیله ممکن و به ویژه با نگاه خود، مخاطبان را به خود متوجّه کند». (مظلومی، ۱۳۷۳: ۳۱-۳۲).
سوادآموزی که گوش می سپارد، یادداشت برداری می کند، دایره واژگانی خود را تقویت می کند… امر تعلیم برای او لذت بخش می شود.
حال برای تأثیرگذاری بیشتر، آموزش دهنده بهتر است علاوه بر کتاب از محتوای آموزشی مناسب، مانند، عامیانه ها، لالایی ها، ترانه ها، اشعار زیبا، متن های مناجات گونه و … بهره ببرد. زیرا سوادآموزان با این مضامین، مأنوس اند و حتّی گاه گاهی می توانند با صدای آموزش دهنده خود، همصدایی کنند و موزون بخوانند.
امروزه پیشرفت شگرف دانش و اطلاعات و علوم گوناگون، وظیفه آموزش دهندگان را در مقایسه با گذشته، افزون تر ساخته است و روش های نوین به کمک روش های سنتی گذشته، در بارور کردن استعداد سوادآموزان و ایجاد علاقه آموختن بسیار تأثیرگذار است. و خواندن نوشته های روی جعبه ها، نقشه، بریده جراید، کتابچه های طنز، علائم جاده ها، بازی ها، شعر، داستان کوتاه، و … علاوه بر آشنایی با نوشتارهای گوناگون یادگیری پایدار را حاصل می شود.
با ارایه روش های فوق، خلاقیت ها فردی سوادآموزان نمایان می شود و آموزش دهنده می تواند از فعالیت های فردی و گروهی که شامل تکالیف درسی، تحقیق گروهی، مقاله درسی، تنظیم و تهیّه فلش کارت، را برای بهبود روند تدریس یاری جوید.
منابع:
– مظلومی رجبعلی، ۱۳۸۳، سخنرانی را توانا شویم، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تهران.
– فردای، اُور (۱۳۷۹)، روش های نوین مطالعه .، ترجمه منصور حکیم جوادی، نشر کیانوش، تهران.
– فریل انیس، لیندا (۱۳۸۵)، فن مطالعه، ترجمه علی صلح جو، مرکز نشر دانشگاهی: تهران.
تهیه و تنظیم: اعظم صدیقی (آموزش دهنده نهضت سوادآموزی)
—————
↩️ کانال مقاله ها 👇