اماس به کودکان رسید
تا دیروز اگر بیماری اماس مربوط به سنین بالای ۳۰ سال بود و ریشه در استرس و بحرانهای عصبی زندگی روزمره آدمها داشت، حالا کودکان را نیز درگیر کرده است. اولین گزارش اماس در کودکان مربوط به سالهای ۱۸۴۹-۱۸۲۹ میلادی است؛ گرچه آمار جامع و دقیقی از میزان شیوع بیماری در کودکان و نوجوانان وجود ندارد اما به نظر میرسد حدود ۵ درصد افراد مبتلا، زیر سن ۱۶ سال باشند که فاکتورهای ژنتیکی، جغرافیا و ویروسها احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهند. در همین میان مرکز تحقیقات علوم اعصاب کودکان با ابراز تأسف از اینکه در سالهای اخیر بیماری اماس کودکان در کشور شیوع نگرانکنندهای دارد، از ارائه پروتکل درمانی برای درمان این بیماری خبر داده است. حدود ۲۰ سال پیش یک یا دو دارو برای بیماری اماس وجود داشت اما از سال ۲۰۰۶ تا امروز هفت داروی جدید مورد تأیید مجامع پزشکی جهانی قرار گرفت و امروز درمان اماس از ۳۰ درصد کنترل به ۷۰ درصد رسیده است.
۵ درصد افراد مبتلا به اماس زیر ۱۶ سال هستند
در همین میان محمدمهدی ناصحی در گفتوگو با ایسنا، اماس را یک بیماری مربوط به اختلال در سیستم ایمنی دانسته و گفته است: «در این بیماری سیستم ایمنی فرد دچار اختلال میشود و بههمیندلیل میلین یا غلاف عصب از بین میرود. تخریب غلاف عصب منجر به اختلال در عملکردهای فرد خواهد شد که با تظاهرات و عوارض مختلفی مانند آتاکسی یا ناهماهنگی و بینظمی حرکات عضلات، اختلال در راه رفتن، تشنج، اختلالات حرکتی و حسی و سایر تظاهرات عصبی همراه است.» ناصحی، سن بروز بیماری اماس را در سنین جوانی به بالا دانسته و گفته است: «ولی دو تا پنج درصد موارد مبتلا به این بیماری در سنین کمتر از ۱۶ سالگی در سنین کودکی و نوجوانی مشاهده شده است.» معاون پژوهشی مرکز تحقیقات اعصاب کودکان بیمارستان مفید با ابراز تأسف از اینکه بیماری اماس در کودکان پیشرونده است، ادامه داده: «این بیماری در سنین کودکی و نوجوانی با وضعیت بهبودیابنده یا عودکننده مداوم همراه است که این امر میتواند در کودکان ایجاد ناتوانی کند.» ناصحی با تأکید بر ضرورت تشخیص و درمان زودرس این بیماری در کودکان مبتلا، تشخیص زودهنگام آن را منجر به پیشگیری از ناتوانیهای بعدی دانسته است.
شیوع نگرانکننده اماس در کودکان
به طور معمول اماس در بزرگسالان اتفاق میافتد ولی در شرایط حاضر میزان شیوع این بیماری در کودکان و نوجوانان نیز رشد پیدا کرده است. طبق گزارشهای منتشر شده، در آمریکا از میان ۴۰۰ هزار فرد مبتلا به اماس حدود هشت تا ۱۰ هزار نفر نوجوانان زیر ۱۸ سال هستند. عصبشناسان معتقدند احتمالا تعداد زیادی از کودکان مبتلا به اماس وجود دارند که هنوز شناخته نشدهاند. این علائم اولیه اماس در کودکان متفاوت است. علائم آن ممکن است بعد از یک دوره بیماری عصبی که آماس پیشرفته و حاد مغزی نامیده میشود، شروع شود. اغلب، علائم آن سردرد، آشفتگی روانی، کما، حمله ناگهانی بیماری، خشکی گردن و کمبود انرژی است که بعد از چند هفته از بین میروند اما در برخی از کودکان این علائم ادامهدار هستند تا منجر به بیماری اماس شود. این بیماری در کودکان در مقایسه با بزرگسالان آهستهتر پیشرفت میکند اما افرادی که در سنین کودکی یا نوجوانی به اماس مبتلا میشوند زودتر به ناتوانیهای فیزیکی مبتلا میشوند. ناصحی، با بیان اینکه این بیماری علاوه بر بزرگسالان، کودکان در سنین پایین را نیز مبتلا میکند، گفته است: «متأسفانه شیوع این بیماری در سالهای اخیر در میان کودکان بیشتر شده است.» دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دلیل این امر را نامشخص دانسته و اضافه کرده است: «اینکه آیا عوامل محیطی در بروز این بیماری در کودکان نقش دارد یا سایر عوامل، مشخص نیست ولی بررسیهای ما نشان میدهد که در سالهای اخیر تعداد کودکان مبتلا به بیماری اماس نسبت به سالهای گذشته بیشتر شده و شیوع آن نگرانکننده است.»
افزایش شیوع بیماری اماس در تهران و اصفهان
یکی از عوامل مؤثر در اماس، جغرافیاست، تا جایی که طبق تحقیقات هرچه از خط استوا دورتر شویم، خطر ابتلا به این بیماری بیشتر میشود. درواقع ارتباط بین ویتامین دی که به ویتامین نور خورشید معروف است و اماس میتواند توضیحی برای این عامل باشد. برای اینکه مناطق نزدیکتر به استوا میزان کمتری از ابتلا به اماس را دارند. تحقیقات نشان داده است که ویتامین دی که بدن انسان در پاسخ به نور خورشید تولید میکند میتواند نقش مهمی در محافظت انسان در برابر بیماری اماس داشته باشد؛ البته هنوز مشخص نشده است که آیا استفاده از مکملهای ویتامین دی فایده یکسانی با قرارگرفتن در معرض نور خورشید داشته باشند. در همین میان ناصحی به بیان وضعیت شیوع این بیماری در کشور پرداخته و گفته است: «بر اساس آمارهایی که تاکنون به دست آوردهایم، در شهرهای تهران و اصفهان شیوع این بیماری بیشتر است.» این فوقتخصص اعصاب کودکان از اجرای طرح تحقیقاتی دراینزمینه خبر داده و گفته است: «به منظور بررسی میزان شیوع بیماری اماس در کودکان اجرای طرح ملی دراینزمینه را در دستور کار داریم.» ناصحی اجرای این طرح ملی را از نیمه دوم سال جاری در کشور دانسته و یادآور شده است: «مدت اجرای این طرح سهساله است که با هدف شناسایی کودکان مبتلا به اماس اجرایی خواهد شد.» او با بیان اینکه در این مطالعات جنبههای اپیدمیولوژیکی و بالینی این بیماری مورد بررسی قرار خواهد گرفت، گفته است: «میزان پاسخ به درمانها و علل مؤثر در ایجاد بیماری اماس از دیگر موارد بررسی در این تحقیق ملی است. در همین میان قصد داریم که از نتایج به دست آمده نهتنها در کشور بهرهبرداری کنیم، بلکه به مجامع بینالمللی نیز ارائه دهیم زیرا در دنیا در زمینه اماس کودکان تحقیقات زیادی انجام نشده است.»
ام.آر.آی، مهمترین روش برای تشخیص اماس
برای تشخیص این بیماری هیچ تست صددرصدی وجود ندارد، مگر اینکه از مغز نمونهبرداری صورت گیرد که عملا امکانپذیر نیست. ام.آر.آی درحالحاضر بهترین و مهمترین روش تشخیصی است که حتی پلاکهای بسیار کوچک نیز قابل تشخیص خواهند بود. معاون پژوهشی مرکز تحقیقات اعصاب کودکان بیمارستان مفید تشخیص بالینی و ام.آر.آی را از مهمترین روشهای درمانی این بیماری نام برده و یادآور شده است: «علاوه بر آن روشهای دیگری مانند انجام آزمایشات مایع نخاعی، چشم و گوش ما را برای نزدیکشدن به تشخیص یاری میرساند ولی پایه تشخیصی ما روشهای بالینی و ام.آر.آی است.» او با تأکید بر ضرورت تشخیص زودهنگام این بیماری در کودکان، گفته است: «تشنج، ضعف اندام، اختلال در اندام یا تاری دید از جمله کلیدهای تشخیص بیماری اماس کودکان برای پزشکان است که با انجام ام.آر.آی تأیید میشود.» به گفته این فوقتخصص اعصاب کودکان، هر چه ام.آر.آی کیفیت بالاتری داشته باشد، پزشک میتواند نتیجه بهتری از معاینه بیمار بگیرد و در صورتی که تلفیقی از این دو باشد، کمک بیشتری به تشخیص دقیقتر خواهد کرد.
مهار ۵۰ درصدی اماس با تشخیص زودهنگام
هر چند هیچ درمانی برای اماس وجود ندارد ولی چند راهکار درمانی برای بهبود زندگی کودکان مبتلا به این بیماری کشف شده است. درمان اماس در همه سنین سه هدف را دنبال میکند: درمان حملهها، ممانعت از حملههای بعدی و کاهش علائم. ناصحی با تأکید بر اینکه در دنیا تحقیقات زیادی از لحاظ پژوهشی و درمانی در زمینه این بیماری انجام شده و در ایران نیز در درمان آن پیشرفتهای زیادی صورت گرفته است، ادامه داده است: «زمانی که تشخیص زودهنگامتری نسبت به این بیماری داشته باشیم، میتوانیم روند پیشرونده سریع این بیماری را کنترل کنیم.» به گفته این محقق، با تشخیص زودهنگام میتوان ۴۰ تا ۵۰ درصد بیماری اماس را در کودکان مهار و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. او با ابراز تأسف از اینکه در کشور توجه کمتری نسبت به بیماری اماس در حوزه اطفال صورت میگیرد، گفت: «برایناساس، در بسیاری از موارد تشخیص این بیماری چهار تا پنج سال با تأخیر صورت میگیرد؛ یعنی در زمانی تشخیص داده میشود که این بیماری اثرات خود را روی بیمار بر جای گذاشته است، در این وضعیت پزشک اقدام به درمان بیمار میکند.» ناصحی گفته است: «در چنین وضعیتی تعداد پلاکهای مغزی کودک مبتلا چندین برابر شده است و ما به تازگی متوجه شدیم کودک به اماس مبتلا شده است.» دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه گفته است: «برای جلوگیری از این امر باید نسبت به برگزاری دورههای آموزشی، سمینارها و اطلاعرسانی عمومی اقدام شود تا جامعه پزشکی و مردم بدانند که مراجعه و تشخیص زودهنگام به پزشک کمک شایانی در درمان خواهد بود.» او در ادامه از ارائه پروتکل درمانی برای اماس کودکان خبر داده و گفته است: «این پروتکل درمانی نزدیک به پروتکلهای درمانی بزرگسالان است و داروهایی که برای اماس بزرگسالان تجویز میشود، با اعمال محدودیتهایی برای درمان اماس کودکان استفاده میشود.»
روزنامه وقایع اتفاقیه