دکتر علی شریفی متخصص اعصاب و روان
شاید شما هم بـا ایـن صـحنه برخورد کرده باشید:در محفلی که هیچ‌چیز ناراحت‌کننده‌ای وجود ندارد(مثلا در یک جشن عروسی)بی‌مقدمه و بـه‌ناگهان،یکی از حضار حالش بد می‌شود؛یعنی رنگش می‌پرد،در قلبش احساس سوزش یا درد و تـیرکشیدگی می‌کند،احساس نگرانی مـفرط دارد،دچـار سرگیجه و لرزش می‌شود و می‌گوید:«دارم می‌میرم».ولی بعد از رساندن او به اورژانس و گرفتن نوار قلب و فشار خون و انجام آزمایش،پزشک اعلام می‌کند که او خوشبختانه بیماری قلبی ندارد و خطری تهدیدش نمی‌کند و مشکل، «مشکل عصبی»اسـت.همه تعجب می‌کنند که در آن موقعیت که همه شاد بودند،چه مشکل عصبی ممکن بود بروز کند؟
تعجب شما بجاست؛چون در بیماری(یا دقیق‌تر بگویم اختلال) پانیک یا هراس،اساسا حمله‌ی اضطرابی،بـی‌مقدمه و در جـای نامناسب بروز می‌کند و علت خاصی در آن لحظه ندارد.
احتمال بروز این بیماری در طول عمر افراد،در حدود ۵/۱ تا ۵ درصد است و احتمال ابتلای خانم‌ها ۲ تا ۳ برابر آقایان است. در مورد علت این بیماری،تـئوری‌های مـتفاوتی بیان شده است. به‌طور خلاصه می‌توان آن را مخلوطی دانست از آمادگی ژنتیکی و وراثتی همراه با حوادث استرس‌آور زندگی و عدم توانایی در تجزیه و تحلیل مناسب و نقص مکانیسم‌های دفاعی.
حملاتی نظیر آنچه فوقا تـوصیف شـد،«حمله‌ی هراس یا پانیک»نام دارد و اگر واجد ضوابط زیر باشد،«بیماری هراس» نام می‌گیرد.
۱-حملات مکرر به مدت ده دقیقه یا بیشتر.
۲-ایجاد نگرانی مداوم به مدت یک ماه یـا بـیش‌تر در مـورد وقوع مجدد یک حمله.
۳-نـگرانی مـداوم در مـورد تبعات حمله(نظیر«دیوانه نشوم»، «سکته‌ی قلبی نکنم»…)
۴-تغییر واضح در رفتار به دلیل وقوع این حملات.
۵-علت‌های پزشکی دیگر که مـی‌تواند عـلائم مـشابهی ایجاد کند(پرکاری تیروئید،مواد شیمیایی مخرب روان نـظیر اکـستازی،…)
بعضی مواقع حمله‌ی هراس با علامت دیگری به نام گذر هراسی( Agoraphobia )همراه است؛یعنی بیمار از قرار گرفتن در مکان‌ها یـا مـوقعیت‌هایی کـه ممکن است خروج از آن سخت باشد،می‌ترسد،با این‌که می‌ترسد در مـوقعیتی قرار گیرد که در صورت بروز حمله‌ی پانیک،نتواند از دیگران کمک بخواهد(مثلا در ازدحام یا بازار یا خیابان).
ایـن بـیماری مـعمولا در اواخر نوجوانی و ابتدای جوانی بروز می‌کند و در بسیاری از بیماران ممکن است بـا عـلائم افسردگی نیز همراه باشد.بسیاری از مبتلایان به این بیماری به‌جای درمان مناسب پزشکی،ممکن است بـه مـواد مـخدر یا الکل روی آورند و مشکلشان تشدید شود.
درمان:خوشبختانه اکثر این بیماران بـه‌خوبی بـه درمـان پاسخ می‌دهند.عمده‌ترین درمان‌ها عبارت‌اند از:
الف-درمان دارویی:گروه‌های متعدد دارویی،خصوصا داروهای مؤثر بـر سـیستم سـروتونین در مغز،به‌خوبی بر بیماری پانیک اثر می‌کنند،بدون این‌که عوارض جدی نظیر خواب‌آوری، وابـستگی یـا افزایش وزن داشته باشند.
ب:درمان شناختی-رفتاری:که در آن اولا بی‌خطری حملات پانیک(از نظر سکته‌ی قـلبی یـا دیـوانه شدن!)به بیمار تفهیم می‌شود.ثانیا با آموزش نحوه‌ی تنفس در صورت بروز حمله هـراس و تـمرینات ریلاکس شدن(تن آرامی)و نیز آموزش خود هیپنوتیزم،به بهبود بیمار کمک مـی‌شود.
ایـن درمـان‌ها هیچ‌یک با دیگری تضادی ندارند و مجموع درمان دارویی و روان‌درمانی‌های فوق الذکر،بهترین نتیجه را می‌دهد.
