در سالهای اخیر برنامهء درسی تربیت معلم،به عنوان عامل مؤثر در بازدهء آموزشی،مورد توجه بوده است و آموزش قبل از خدمت و ضمن خدمت مرتبط و هماهنگ شده و به صورت مداوم دنبال شده است.به رغم تصور سنتی دربارهء معلم و اینکه معلم را همواره با گچ و تخته یادآوری میکنند، نقشهای پیچیده و انتظارات حرفهای فراوان برای معلمین در نظر گرفته شده است.در فرآیند تربیت معلم ایران،معلمان پس از استخدام روانهء کلاس درس شدهاند و کمتر به صلاحیتهای حرفهای مورد نیاز معلمین توجه شده است و همچنین آموزشهای کوتاهمدت،براساس تغییر بعضی از برنامههای درسی،اجرا شده است.بسیاری از معلمان سالهاست که به شیوههای سنتی به تدریس مشغولاند و از آموزشهای حین خدمت بیبهره ماندهاند.
بررسی تطبیقی برنامهء تربیت معلم ایران و چند کشور جهان
زهرا شعبانی*
چکیده
در سالهای اخیر برنامهء درسی تربیت معلم،به عنوان عامل مؤثر در بازدهء آموزشی،مورد توجه بوده است و آموزش قبل از خدمت و ضمن خدمت مرتبط و هماهنگ شده و به صورت مداوم دنبال شده است.به رغم تصور سنتی دربارهء معلم و اینکه معلم را همواره با گچ و تخته یادآوری میکنند، نقشهای پیچیده و انتظارات حرفهای فراوان برای معلمین در نظر گرفته شده است.در فرآیند تربیت معلم ایران،معلمان پس از استخدام روانهء کلاس درس شدهاند و کمتر به صلاحیتهای حرفهای مورد نیاز معلمین توجه شده است و همچنین آموزشهای کوتاهمدت،براساس تغییر بعضی از برنامههای درسی،اجرا شده است.بسیاری از معلمان سالهاست که به شیوههای سنتی به تدریس مشغولاند و از آموزشهای حین خدمت بیبهره ماندهاند.از آنجا که تربیت معلم کشور همواره با فرازونشیبهای پیدرپی روبهرو بوده و گاهی دچار پسرویها و پیشرویهای موضعی *عضو هیئت علمی پژوهشکدهء تعلیم و تربیت
شده،در این مقاله با مقایسه عناصر برنامههای تربیت معلم ایران و چند کشور جهان به دنبال چشماندازهایی برای تربیت معلم ایران،به صورت الگویی منسجم و یکپارچه در آموزش پیش از خدمت و حین خدمت،ترسیم میکنیم.
برنامهء تربیت معلم کشورهای مورد مطالعه(آلمان،ژاپن،انگلستان و کانادا)براساس ویژگیهایی از قبیل تربیت معلم به عنوان محور اصلاحات تعلیم و تربیت و آموزش معلمان به صورت فرایند خودرهبری،خوداندیشی،خودارزیابی ایفای نقش کرده و آموزش پیش از خدمت و حین خدمت با الگوی منسجم و هماهنگ دنبال شده است.
در این بررسی شرایط جذب داوطلبان معلمی،آموزش حرفهای معلمان،آموزش عملی معلمان و سالهای تحصیل در تربیت معلم ایران و چند کشور جهان مقایسه شده است.در بیشتر کشورهای منتخب برنامهای برای فعالیت دانشجو-معلمها پیشبینی شده تا بیاموزند که چگونه یاد بگیرند و چگونه یادگیری خود را سازماندهی کنند.در برنامهء تربیت معلم کانادا دروس اختیاری و حضوری در سمینارها و گردهماییها و سخنرانی به صورت خودکارآموزی،خوداندیشی و خودارزیابی دنبال شده،ولی در تربیت معلم ایران بیشتر در جهت حجیم کردن محتوای درسی دورههای تربیت معلم کوشش شده است.در فرآیند ارزشیابی صلاحیت حرفهای معلمان از آزمونهای عملکردی گوناگون از قبیل ارائه مقالهء پژوهشی،آزمون شفاهی و کتبی از مجموعهء دروس تربیتی مبتنی بر قابلیت حرفهای معلمان و…استفاده شده است.
بعضی از راهکارهای این مطالعه به شرح زیرا است:
برای پذیرش داوطلبان حرفهء معلمی قابلیتها،انگیزهها،ویژگیهای شخصیتی، اشتیاق به معلمی،همکاری یا همکاران،به صورت مصاحبه،مشاهده و خودارزیابی، مورد توجه قرار گیرد.
برای جذب نخبگان به حرفهء معلمی با بازنرگی در شرایط داوطلبان حرفهء معلمی مزایای مادی و معنوی ویژه پیشبینی شود.
روشهای آموزش در برنامهء تربیت معلم باید مبتنی بر مهارتهای خودآموزی، هماندیشی و رویارویی با اندیشههای صاحبنظران گوناگون و حضور در سمینارها و میزگردهایی با بینش انتقادی پیشبینی شود.
بهبود تعلیم و تربیت هر کشور مبتنی بر بهبد کیفیت تربیت معلم آن کشور است، پس لازم است برنامههای تربیت معلم پیش از خدمت و ضمن خدمت براساس فرآیند آموزش مداوم دنبال شود.
مقدمه
در جهان امروز،معلمی میتواند در عرصهء عمل به خوبی ایفای نقش کند که بداند به چهکسی میآموزد،چه میآموزد و چگونه باید بیاموزد.اوست که باید با تلاش خود،راه و رسم چگونه آموختن،چگونه اندیشیدن و در نتیجه تغییر کردن و متحول شدن را به یاد گیرنده بیاموزد.اکنون دیگر معلم در نقش ناقل برنامه درسی از پیش تعیین شده کارایی کمتری دارد.
کیفیت تربیت معلم و کیفیت تدریس به میزان بسیار به منابع آموزشی،به ویژه برنامهء درسی بستگی دارد.در سالهای اخیر پژوهشگران آموزشی به اهمیت برنامهء درسی در حکم متغیری موجود میان نظامهای آموزشی کشورها و همچنین عامل بازدههای آموزشی توجه کردهاند(روبیتال و دیگران ۱۹۹۳)و برای بازسازی و اصلاح نظام آموزشی کشورها بر اصلاح برنامه درسی و روشهای تدریس تأکید شده است.
در قرن بیست و یکم اصلاح برنامههای تربیت معلم و ایجادانگیزه برای معلمان به صورت یک اولویت مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است (یونسکو ۱۹۹۶).این مسائل عمومی در همهء کشورها مطرح است که معلمان چه صلاحیتها را یاد میگیرند،چگونه یاد میگیرند و به یادگیری چه قابلیتهایی نیاز دارند،و همچنین ورود نوآوریهای آموزشی در حوزهء برنامهء درسی باعث شده که معلم به یادگیری صلاحیتهایی فراخوانده شوند و از قبیل اینکه چگونه باید برای بهرهگیری صحیح از فناوری جدید و و رو به توسعه آماده شوند.از سوی دیگر در طبقهبندی استاندارد بینالمللی آموزش و پرورش۱ تصریح شده است که آموزش قبل از خدمت و ضمن خدمت باید باهم مرتبط و هماهنگ شود و آموزش معلمان بهطور مداوم گسترش یابد تا صلاحیتهای (۱)- International Standard Classification for Education.(ISCED)
حرفهء معلمی تحقق یابد.حال مسئله این است که چگونه تداوم آموزش معلمان در ایران تحقق خواهد یافت.
بیان مسئله
به رغم تصور سنتی دربارهء معلم و اینکه معلم را همواره با گچ و تخته یادآوری میکنند،نقشهای دیگری برای معلم وجود دارد که عبارت است از:
همیار یاد گیرنده۱،یاد گیرنده نمونه۲،تفسیرکننده۳،پرسشگر۴،فراهم کنندهء منابع اطلاعاتی۵،مشاور۶،مدیر پروژه۷،نمایش دهنده۸و مدرس۹٫(لاولس ۲۰۰۱)
انتظارات حرفهای از معلمان را بیشتر سیاستگذاران،صاحبنظران،مدیران، معلمان و والدین دانشآموزان مشخص کردهاند.بعضی از این انتظارات براساس هنجارهای جامعهء معلمی است،اما بسیاری دیگر مبین اعتقادات،باورها، ترجیحات و نگرشهای گوناگون به تعلیم و تربیت است.
گاهی انتظارات حرفهای گوناگون و تعارض در نقشهای متفاوت مشاهده میشود و این انتظارات به صورت دستور عملها،شرح وظایف و راهنمای معلم،یا در حکم مرام و فکر مشترک برای گروه معلمان ظاهر میشود.از سوی دیگر پیچیدگی نقش معلم و انتظارات متعدد از معلم در شرایط جدید جهانی به فعالیتهایی فراتر از گذشته مانند کارآموزی،بازآموزی و ارتقای (۱)- Co-lcarncr
(۲)- model learner
(۳)- explicator
(۴)- questioner
(۵)- resource provider
(۶)- consultant
(۷)- project manager
(۸)- demonstrator
(۹)- instructor
دورههای آموزش نیاز دارد.آموزش مداوم این امکان را به وجود میآورد که شکلهای حرفهای یادگیری همراه با امکان تمرین و کارورزی کاملا گستردهتر و متنوع ایجاد شود و به آنها عمق بیشتر میبخشد(یونسکو ۱۹۹۶).
در تاریخ آموزش و پرورش ایران،معلمان پس از استخدام،به رغم تمامی کاستیهای نظام استخدام،روانهء کلاس درس شدهاند و کمتر صلاحیتهای آنان از ابعاد حرفهای و تخصصی و روابط انسانی سنجیده شده است و فقط آموزشهای کوتاهمدت موردی براساس تغییر محتوای برخی کتب یا آموزشهای درازمدت ضمن خدمت با محتوای حجیم آموزشی و معمولا فاقد کارایی و نامتناسب با نیازهای دانشآموزان،به آنان ارائه شده و براساس دانش و آموختهها و یادگیریهای اولیه و ناکار آمد شده،همهء سالها با روشها و شیوههای تکراری به تدریس ادامه دادهاند و میدهند(اهم برنامهء تفصیلی آموزش و پرورش ۱۳۸۰).
از سوی دیگر فرهنگیان به شیوههای ارزشیابی معلمان در آموزش و پرورش اعتراض و انتقاد کردهاند.جامعهء معلمان معتقد است که این ارزشیابیها فاقد اعتبار علمی است و تقریبا تأثیری درانگیزش معلمان به رشد حرفهای و توسعهء مهارتهای شغلی و احساس تعلق به محیط کار و شغل ندارند و موجب اتلاف سرمایههای مالی و انسانی شده است(اهم برنامهء تفصیلی آموزش و پرورش ۱۳۸۰).
نارسایی در انتخاب معلم
در سالهای اخیر با انتخاب نامناسب دانشجوی تربیت معلم و تربیت دبیر از طریق کنکور ورودی فقط با تستهای چهار جوابی و با تأیید گزینش اخلاقی جذب مراکز تربیت معلم شدهاند.اکثر کسانی که جذب مراکز تربیت معلم کشور شدهاند اصولا صلاحیت و توانایی لازم را برای احراز شغل معلمی ندارند.پذیرفته شدگان تربیت معلم در دوره متوسطه با معدل پایین بوده و یا
افرادی که با سالهای بازنشستگی چنان فاصلهای ندارند و در دوره تربیت دبیری و مراکز تربیت معلم وارد شدهاند.
مشکلات معیشتی معلمان سبب شده است که آنها به شغل دوم و سوم روی آورند و منزلت و توانایی حرفهای آنان کاهش یابد.
کاهش سطح تخصصی و حرفهای معلمان
تحقیق سنجش صلاحیتهای پایه (ABC) نشان داده است که سطح سواد ۴۳/۴۶ درصد معلمان مورد بررسی پایینتر از فوق دیپلم بوده و بیشترین تدریس آنان عموما بر محور کتابهای درسی متکی است و معلمان یاد سپردن فرمولها و روشها را در یادگیر درسهای ریاضی و علوم مؤثر دانستهاند (کیامنش ۱۳۷۹).
نارسایی آموزشی و برنامههای درسی مراکز تربیت معلم
دانشجو-معلمان در انتخاب درسهای مرتبط با تعلیم و تربیت قدرت انتخاب ندارند.۷۵ درصد از آموزشهای تربیت معلم به اطلاعات عمومی و نظری مربوط است و تنها ۲۵ درصد به چگونه یاد دادن اختصاص یافته و زمان کمتری برای آموزش مهارتها و تواناییهای حرفهای درنظر گرفته شده است.
نظام برنامهء درسی متمرکز و انعطافناپذیر و بیتوجه به تفاوتهای فردی و فرهنگی،مقاوم در برابر مشارکت معلمان در طراحی و اجرای برنامهء درسی و آموزش معلمان پیش از خدمت و ضمن خدمت مشاهده شده است.
آموزشهای ضمن خدمت در راستای آموزشهای تربیت دبیری نبوده است و تنها ده درصد فارغ التحصیلان رشتههای تربیت معلم و دبیری آموزش ضمن خدمت دیدهاند.
از آنجا که تربیت معلم کشور همواره بافرازونشیبهای پیدرپی روبهرو بوده و گاهی دچار پسرویهای موضعی شده است،سعی کرده ایم در این بررسی تربیت معلم ایران را با چند کشور جهان مقایسه و باتوجه
به مؤلّفههای تربیت معلم چشماندازهایی برای تربیت معلم ایران مشخص کنیم و راهکارهای عملی پیش روی برنامهریزان تربیت معلم ایران قرار دهیم.
اهداف مطالعه
۱٫مقایسهء شرایط جذب و انتخاب داوطلبان معلمی در ایران و چند کشور جهان
۲٫توصیف برنامهء آموزش حرفهای معلمان۱در تربیت معلم پیش از خدمت در ایران و چند کشور جهان
۳٫مقایسهء آموزش عملی معلمان۲در تربیت معلم پیش از خدمت در ایران و چند کشور جهان
۴٫مقایسهء سالهای تحصیل در تربیت معلم دورهء ابتدایی پیش از خدمت در ایران و چند کشور جهان
۵٫ارائهء راهکارهای عملی برای تربیت معلم ایران
اساس انتخاب کشورها برای مقایسه
۱٫برنامهء تربیت معلم در حکم محور اصلاحات تعلیم و تربیت
۲٫موفقیت معلمان براساس مطالعه ویدئویی فرآیند یاددهی-یادگیری در عملکرد تحصیلی ریاضی در سال ۱۹۹۹٫
۳٫موفقیت در پروژهء تیمز و پرلز(توانایی خواندن و درک مطلب)در زمینهء نقش معلمان در فرآیند یاددهی-یادگیری.
(۱)-تعاریف مفهومی:کلیهء تجارب و فرصتهای یادگیری که تحت نظارت و با مسؤولیت نظام تربیت معلم برای ایجاد تغییر مطلوب در دانشها،مهارتها و نگرشها در حوزهء دروس عمومی،اختصاصی، تربیتی،اختیاری و دروس مربوط به تخصص در دورههای گوناگون در اختیار معلمان قرار میگیرد.
(۲)-کلیهء تجارب و فرصتهای یادگیری در حوزهء مهارتهای عملی نظام تربیت معلم از قبیل تمرین دبیری،تدریس دانشجوی،تجربهء عملی(مربوط به رشته)و تجربهء ناشی از حضور در مدرسه و کارورزی
۴٫آموزش معلم به صورت جریانی مداوم و حضور معلمان در حکم یادگیرندگان در فرایند خوداندیشی،خودرهبری و خودارزیابی.
۵٫داشتن الگوی منسجم و یکپارچه در آموزش پیش از خدمت و ضمن خدمت.
۱٫مقایسهء شرایط جذب و انتخاب داوطلبان حرفهء معلمی در ایران و چند کشور جهان
شرایط پذیرفتهشدگان تربیت معلم کانادا
در اکثر دانشگاههای علوم تربیتی کانادا معیارهایی برای انتخاب داوطلبان حرفهء معلمی،برمبنای ترکیبی از عوامل تحصیلی و شخصیتی مانند علاقه به کودکان، اظهارات شخص داوطلب و مصاحبه،مطرحشده است.علت استفاده از مصاحبه برای انتخاب افراد این است که عوامل مانندانگیزه،مهارتهای ارتباطی،سرعت عمل،میزان مهارتهای تعاملی و شخصیتی،خلاقیت،اراده، اشتیاق،بالندگی و قدرت رهبری داوطلبان را ارزیابی میکنند.دانشگاه اوتاوا برای گزینش داوطلبان،ارزیابی سه معلم را دربارهء اظهارات آنان ملاک قرار میدهد(دفتر همکاری ۱۳۷۸).
در دانشگاه مالاسپینای کانادا،داوطلبان تربیت معلم برای اخذ گواهینامهء تدریس در رشتههای علوم پایه و علومانسانی در دورهء کارشناسی باید شرایط زیر را داشته باشند:
۱٫مهارت در زمینهء ارتباطات کلامی و نوشتاری،مهارتهای میان فردی،محاسبات و کاربرد رایانه.
۲٫مجاز دانستن دانشکدهء تربیت معلم به تحقیق دربارهء عدم سوء پیشینه(سابقهء جنایی) آنان؛بعضی از دانشگاههای تربیت معلم گواهینامهء عدم سوء پیشینه قبل از پذیرش درخواست میکنند.
۳٫در فرم اطلاعات شخصی،داوطلبان توضیح میدهند که چرا میخواهند معلم شوند و تجارب مرتبط با آن را ارائه میکنند.اگر دو نفر ارزیابان(از سه ارزیاب)به این
اطلاعات کمتر از ۶۰% امتیاز بدهند،فرد در دورهء تربیت معلم پذیرفته نخواهد شد، اطلاعات شخصی و نگرشی بخش مهم تقاضاست.این اطلاعات به میزان ۴۰ درصد در پذیرش افراد تأثیر میگذارد.
۴٫شاخصهای آمادگی حرفهای معلمی
الف)دیدگاه و بینش دانشآموز محوری
معلم باید دیدگاهها و تواناییهای یادگیرندگان را درک کند و دانش و مهارت و اعتماد به نفس لازم را برای تطبیق و توسعهء برنامههای آموزشی متناسب با نیازهای خاص یادگیرندگان داشته باشد.
ب)همکاری و روابط میان همکاران
هیئت علمی ارزش زیادی برای ارتباط همکاران و توسعهء همکاری میان اعضای این هیئت،دانشجویان و کارمندان و مدرسان همکار قائل است.تأکید بر مسئولیتهای حرفهای،قانونی و اخلاقی معلم است.
ج)شیوهء کار متفکرانه
هیئت علمی عقیده دارد که معلمان باید فعالانه در کارهای متفکرانه شرکت کنند تا درک جدیدی از مهارت در تدریس به دست آورند.شیوهء کار متفکرانه همراه با روش یادگیری خود راهبری و ارزیابی از خود اساس تداوم رشد در حرفهء معلمی است.
۵٫تجربهء موفقیتآمیز در مدارس:
تدریس دانشجویان و بحث گفتگو در سمینارها و آموزشهای ضمن خدمت از فعالیتهای عمدهء کسب صلاحیت در حرفهء معلمی تلقی میشود.(تورنتو، ۲۰۰۱)
شرایط پذیرفتهشدگان تربیت معلم ژاپن
شورای آموزش و پرورش سالی یکبار آزمون استخدام برگزار میکند که مواد آن شامل سؤالات کتبی دربارهء موضوعهای عمومی و تخصصی است و مصاحبه هم دارد.آزمون رشتههای ورزش و هنر و کارهای عملی و فنی به صورت عملی و کارگاهی هم انجام میشود و در انتخاب داوطلبان تجارب مربوط به انجمنها و خدمات اجتماعی و کار عملی در زمینهء تدریس هم مورد توجه قرار میگیرد.
افزون بر امتحانات گوناگون،نمرات دانشگاهی داوطلب هم در استخدام وی در حوزههای مختلف مؤثر است.
امتحان کتبی،تشریحی:شامل مواد درسی نظریههای آموزشی،روانشناسی تربیتی،روشهای تدریس و واحدهای درسی است که دانشجو پس از اتمام تحصیلات به تدریس آن اشتغال خواهد ورزد.
آزمون تدریس عملی:در زمینهء دروس و موضوعاتی که معلم در آنها تخصص دارد ارزیابی ویژه انجام میشود.
آزمون در زمینهء موضوعهایی چون مدیریت آموزشگاهی،جامعهشناسی آموزش و پرورش،قوانین و مقررات آموزشی،حقوق شهروندی و آموزش و پرورش.
دانشجویانی که از عهدهء این امتحانات برآیند گواهینامهء معلمی کسب میکنند و گواهینامهء معلمی در حکم صلاحیت و اعتبار اشتغال به حرفهء معلمی است.
استخدام معلمان:داوطلبان پس از سپری کردن دورههای دو سالهء کارآموزی و گذراندن آزمونهای تأیید صلاحیت و دریافت گواهینامهء معلمی میتوانند تقاضای استخدام خویش را به آموزش و پرورش ارسال دارند،دروهء آزمایشی معلمان جدید از یک تا ۵ سال طول میکشد و در طی این مدت قابلیتهای شغلی و حرفهای معلمان را،راهنمایان،مدیران مدارس و همکاران پر تجربه
بررسی میکنند و چنانچه از عهدهء انتظارات بر آمده باشند به استخدام دائمی وزارت آموزش و پرورش در میآیند.(شوتا کاکورا،۱۹۹۸)
شرایط جذب و انتخاب داوطلبان برای اشتغال به حرفهء معلمی در انگلستان
۱٫داوطلبان باید گواهینامهء معلمی دریافت کنند.
۲٫نظام تربیت معلم نظام باز و آزادی است،یعنی فارغ التحصیلان دانشگاهی سایر رشتههای تحصیلی درصورتیکه بخواهند در حرفهء معلمی به کار اشتغال ورزند میتوانند با گذراندن یک دورهء یکساله و فراگیری برخی از دروس نظری در زمینهء آموزش و پرورش و روشهای تدریس و مهارتیابی در امر تدریس،پس از گذراندن امتحان،خود را برای اشتغال به کار معلمی آماده کنند(آقازاده ۱۳۸۰).
۳٫طی سالهای اخیر دانشگاهها و دانشکدههای علوم تربیتی انگلستان وظیفهء تربیت معلم را برای دورههای گوناگون تحصیلی به عهده گرفتهاند.آموزش در این مؤسسات در سطح کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکتری است.دانشگاهها به فارغ التحصیلان گروههای آموزش و پرورش گواهینامهء معلمی اعطا میکنند.
شرایط تربیت معلم در آلمان
معلمان در آلمان موقعیت اجتماعی و اقتصادی شایستهای دارند و انتظارات حرفهای از آنان زیاد است.توجه به شأن اجتماعی بالای معلم در این کشور، حرفهء معلمی را در ردیف نخستین اولویتهای حرفهای قرار داده و جذب نخبگان جامعه را برای این حرفه امکانپذیر ساخته است.
داوطلبان شغل معلمی پس از ۲۳ سال تحصیل که شامل ۱۳ سال تحصیلات عمومی و متوسطه،۷ سال تحصیلات دانشگاهی و دو سال کارآموزی و حداقل یک سال دورهء آزمایشی است به کار مشغول میشوند.پس دورهء تحصیل در تربیت معلم آلمان ۱+۲+۷ سال است.
میزان حقوق و تسهیلات رفاهی معلمان آلمان بیش از سایر کشورهای پیشرفته صنعتی از جمله فرانسه،انگلستان و ژاپن است.
آمادهسازی معلمان با آموزش مهارتهای گوناگون آغاز میشود.این مهارتها از راههای گوناگون از جمله برنامهء تربیت معلم و به طرق زیر به معلمان آموخته میشود:
الف)تدریس درسهایی که در دورهء تربیت معلم در مؤسسات تربیت معلم آموختهاند.
ب)مشاهدهء مهارتها به صورت گروهی و فردی،تحت نظارت و به سرپرستی مراکز تربیت معلم.
ج)حضور در سمینارها و نشستهایی دربارهء روش تدریس که در آنها تجربیات دانشجویان تحلیل و بازنگری میشود و به عبارتی اساس توجه به ارزیابی و پالایش مهارتها به صورت جمعی است و شرکت در فعالیتهای تحقیقی در زمینهء فعالیتهای حرفهء معلمی تأکید شده است.
شرایط جذب داوطلبان حرفهء معلمی در ایران
در چند سال اخیر معیارهایی برای جذب جوانان با صلاحیت به شغل معلمی درنظر گرفته شده است:
الف)ادغام آزمون ورودی مراکز تربیت معلم در آزمون ورودی دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی
ب)اخذ تعهد دبیری برای خدمت
ج)دارا بودن صلاحیت اخلاقی برای ورود به شغل معلمی
تفاوت شرایط جذب داوطلبان حرفهء معلمی در ایران و کشورهای گوناگون:
۱٫در جذب داوطلبان حرفهء معلمی در کانادا ویژگیهای شخصیتی داوطلبان از قبیل ارتباط میان فردی،سرعت عمل،انگیزش،اشتیاق،خودشکوفایی و ویژگیهای عاطفی داوطلبان در زمینهء حرفهء معلمی،به عنوان شاخص فعالیتهای حرفهء معلمی در پذیرش داوطلبان مورد توجه قرار میگیرد و در این زمینه شاخصهای علاقهمندی به کار معلمی،تفکر دانشآموز محوری،حس همکاری و روابط مناسب با همکاران
و شیوهء کار متفکرانه همراه با خود راهبری و خودارزیاب،مصاحبه و مشاهدهء تلاش و فعالیتهای علمی در سمینارها ملاک قرار میگیرد.این ویژگیها باعث ارتباط مؤثر با یادگیرندگان و اجرای روشهای فعال تدریس به نحو شایسته میشود.برای شناسایی ویژگیهای حرفهء معلمی از مصاحبه،مشاهده و خودارزیابی استفاده شده است.
۲٫در پذیرش داوطلبان به نحوهء انجام دادن فعالیت حرفهای توجه شده است.برای مثال در ژاپن برای سنجش صلاحیت حرفهای از آزمونهای عملکردی،کارگاهی و موقعیتهای شبیهسازی شده استفاده شده و تجارب خدمات اجتماعی و خدمات مربوط به انجمنها هم در حکم امتیازی برای داوطلبان درنظر گرفته شده است.
۳٫در دورهء آزمایشی حرفهء معلمی در ژاپن،قابلیت مورد انتظار را گروه حرفهای ارزشیابی میکنند و پس از تأیید آنان فرد به استخدام دائمی آموزش و پرورش در میآید.
۴٫برای جذب داوطلبان حرفهء معلمی،امتیازات اجتماعی،اقتصادی و حرفهای بسیاری، به ویژه در آلمان،درنظر گرفته شده تا افراد شایسته و نخبگان جذب حرفهء معلمی شوند.میزان حقوق و تسهیلات رفاهی معلمان آلمان در مقایسه با سایر ممالک پیشرفتهء صنعتی از جمله فرانسه،انگلستان و ژاپن بیشتر است و در کشورهای در حال توسعه از قبیل کشور مصر برای جذب دانشآموزان ممتازانگیزههای مادی ایجاد کرده و به هرکدام از داوطلبان که ۷۰ درصد از نمرهء کل را کسب کنند معادل ۸۰ پوند اختصاص دادهاند.همچنین برای تشویق ۳۰ نفر اول رشتهء علوم و ۱۰ نفر اول رشتهء ادبیات برای انتخاب حرفهء معلمی،به شرط اخذ معدل خیلی خوب،سالانه معادل ۱۲۰ پوند،به غیر از مقرری سالانه اختصاص دادهاند.
۵٫برای پذیرش داوطلبان حرفهء معلمی در بسیاری از کشورها(همچون آلمان،ژاپن)به مسئلهء یاددهی-یادگیری صلاحیت حرفهای معلمی به صورت فرایند توجه شده ولی در ایران این مسئله به صورت اداری و با تصویب مقررات ویژه دنبال شده است.
برای مثال با اخذ مجوز از شورای گسترش دانشگاهها،مسئله ادغام آزمون ورودی مراکز تربیت معلم در دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی و غیره است.
۶٫در کانادا و ایران به اخذ صلاحیت اخلاقی توجه شده است.در کانادا محور توجه، اخلاق حرفهای و شاخص آمادگی برای حرفهء معلمی است که با ابزار مشاهده، مصاحبه و خودارزیابی سنجیده میشود.در ایران مبنای صلاحیت اخلاقی بیشتر ارزشهای اسلامی و رفتارهای دینی است.
شباهتهای شرایط جذب داوطلبان حرفهء معلمی در ایران و چند کشور جهان
۱٫نظام تربیت معلم در ژاپن و انگلستان نظام باز و آزادی است،یعنی فارغ التحصیلان سایر رشتههای دانشگاهی درصورتیکه بخواهند حرفهء معلمی را انتخاب کنند،با طی یک دورهء یکسالهء مهارتآموزی میتوانند آمادهء معلمی شوند.
۲٫مسؤولیت تربیت معلم در ژاپن و انگلستان بر عهدهء دانشگاهها و مدارس عال است.
۳٫اخذ تعهد خدمت دبیری هنگام پذیرش داوطلبان در ایران و ژاپن متداول است.
۴٫به حکم قانون ۱۹۹۴،مسؤولیت تربیت معلم دورهء متوسطه در انگلستان به وزارت آموزش و پرورش منتقل شده و در ایران تربیت معلم دورههای ابتدایی و راهنمایی بر عهدهء آموزش و پرورش است و در سالهای اخیر آموزش و پرورش و آموزشعالی همزمان برای تربیت معلم دورهء متوسطه کوشش میکنند.
۵٫برای پذیرش داوطلبان حرفهء معلمی در ایران و چند کشور جهان به عوامل تحصیلی توجه شده است.در ایران،ژاپن،انگلستان و کانادا داوطلبان حرفهء معلمی را از طریق آزمون ورودی دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی میپذیرند.در کشور ژاپن افزون بر امتحانات گوناگون،نتایج نمرات دانشگاهی هم در استخدام در مؤثر است.
۲٫مقایسه برنامهء آموزش حرفهای پیش از خدمت معلمان در چند کشور جهان برنامهء درسی تربیت معلم کانادا
برنامهء پیش از خدمت تربیت معلم در کانادا در دانشگاه تورنتو شامل سه تخصص ابتدایی،اول متوسطه و دوم متوسطه است.
محتوای برنامهء درسی کسب صلاحیت معلمی دورهء لیسانس بدین قرار است:
الف)برنامهریزی درسی و آموزشی
ب)سمینار آموزش معلمان(حداقل ۷۲ ساعت پیوسته)
ج)مبانی روانشناسی رشد و تربیتی(حداقل ۳۶ ساعت پیوسته)
د)مدرسه و اجتماعی(حداقل ۳۶ ساعت پیوسته)
ه)مطالعات وابسته(حداقل ۳۶ ساعت پیوسته)،که اختیاری است و داوطلبان براساس علائق فردی دانش و مهارتهای خود را افزایش خواهند داد.
و)کارورزی
ز)دورهء آزمایشی(انترنی)
(به تصویر صفحه مراجعه شود)
(به تصویر صفحه مراجعه شود) برای کسب صلاحیت معلمی در حوزههای مختلف در دورههای گوناگون دروسی پیشبینی کردهاند که به صورت فهرست دروس اختیاری(جدول ۱) در برنامهء تربیت معلم آمده است.فهرست دروس اختیاری،هم مورد استفادهء دانشجویان تربیت معلم در دورههای پیش از خدمت قرار میگیرد و هم در راهنمای آموزش حین خدمت معلمان پیشبینی شده است.در این برنامهها به جنبههای گوناگون برنامههای درسی و براساس تأمین نیازهای محلی،منطقهای، ملی و بینالمللی توجه شده است.درسهای اختیاری به صورت ۵/۰ واحد یا ۲۵/۰ واحد ارائه میشود.
باتوجه به فهرست دروس اختیاری برنامههای تربیت معلم در نظام آموزشی کانادا،به نظر میرسد که یکی از مؤلفههای عمدهء استاندارد جهانی در برنامهریزی درسی«متغیرهای فرهنگی»است که در نظام تربیت معلم کانادا متجلی شده،توجه به متغیرهای فرهنگی در برنامههای تربیت معلم به افزایش عملکرد نظام آموزش و پرورش منجر شده است(دونالد چاکر،ترجمه مرندی ۱۳۷۷).
متغیرهای فرهنگی در برنامهء درسی تربیت معلم عبارت است از مطالعات آموزش ضدنژاد پرستی،برابری جنسی در کلاسهای درسی و مدارس،حرفهء معلمی،کلاس درس،مشاغل و فرهنگها و تغییرات و آموزش و پرورش و جوامع فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.
مؤلفهء اخلاق حرفهای در برنامههای درسی تربیت معلم عبارت است از: اخلاق حرفهای(۱)و(۲)،تعارض و کشمکشهای کلاس و مدرسه و فناوری در برنامههای درسی تربیت معلم عبارت است از مهارتهای پرسشگری، طراحی و ارتباط در تکنولوژی و مهارتهای رایانهای آموزشی در پذیرش داوطلبان حرفهء معلمی در کانادا توجه شده است.
برنامهء آموزش حرفهای معلمان آلمان
دانشجویان تربیت معلم میتوانند در دوگرایش تحصیلی با دو موضوع درسی کسب تخصص کنند،برای مثال کسانی که قصد دارند در مقاطع ابتدایی و دوره اول متوسطه تدریس کنند،در مجموع باید ۱۶۰ واحد درسی را بگذرانند.
۱٫دروس عمومی تعلیم و تربیت،۲۰ واحد
۲٫دروس اختصاصی در زمینهء روشهای تدریس،۲۰ واحد.
۳٫دروس مربوط به تعلیمات ابتدایی یا تخصصی ویژه،۴۰ واحد.
افرادی که مایل به کسب تخصص در دو رشته یا دو موضوع هستند،باید ۸۰ واحد درسی را بگذرانند.
۴٫دوره کارآموزی در کلیهء دورههای تربیت معلم دو سال طول میکشد که شامل آموزشهای عملی در مراکز وابسته به وزارت آموزش و پرورش و فرهنگ ایالتی است.پس از آموختن دروس نظری،چهار روز در هفته صرف کارآموزی عملی در مدارس و ۸ ساعت هم شامل تدریس میشود و علاوه بر آن یک روز در هفته برای شرکت در سمینارهای تخصصی اختصاص مییابد که مراکز تربیت معلم برای کارآموزان برگزار میکند.
۵٫شرکت در سمینارهای تخصصی که به قصد هماندیشی در حوزهء مهارتهای معلمی برگزار میشود.
2 دیدگاه
قالب وردپرس
سلام سایت خوب پرمحتویی دارید سپاس از شما
م. ح
سلام و درود
نیاز دارم با جنابعالی تعاملی در مورد بحث کارورزی داشته باشم.
اگر لطف کنید و جواب دهید.