روزنامه همدلی – محمدرضا نیک‌نژادـ از ۲۴ تا ۳۰ مهر در تقویم رسمی، به‌عنوان روز پیوند اولیا و مربیان نام‌گذاری شده و در واقع 
سالروز راه‌اندازی نهادی به نام انجمن اولیا و مربیان در سال ۱۳۵۹ است. اما این انجمن در آموزش و پرورش ایران دیرپاتر از این‌هاست.
در سال ۱۳۲۶، شورای عالی فرهنگ، دستور راه‌اندازی انجمن «خانه و مدرسه» را صادر کرده و در همان سال اساس‌نامه آن به‌تصویب رسید. از آن سال تا به امروز، در پی دگرگونی‌های فرهنگی و آموزشی، ساختار و نقش این نهاد نیز دچارِ دگرگونی‌هایی شده است. این انجمن، آمیخته‌ای از نمایندگان اولیای دانش آموزان، مدیر مدرسه، یکی از معاونان، مربی پرورشی، نماینده معلمان و بنا به موضوع بحث جلسه، نماینده شورای دانش‌آموزی است. برپایه قانون، انجمن دارای اختیارات بسیار گسترده‌ای در مدرسه است که از پایش کادر آموزشی و اجرایی مدرسه آغاز و تا زمینه‌سازی برای هم‌یاری فکری، فرهنگی، عاطفی و آموزشی خانواده‌ها و حتی ورود آنها در چگونگی به‌کارگیری منابع مالی مدرسه، تحت عنوان شورای مالی که ترکیبی از مدیر، رئیس انجمن و نماینده معلمان ادامه می‌یابد.
در جهان کنونی، این نهاد یکی از تشکل‌های مردم نهاد (NGO) توانا در گستره آموزش و پرورش است. در کشورهای پیشرفته مانند انگلیس این انجمن که آمیخته‌ای از پدر و مادرها، معلمان و بازرگانان محلی‌ست، به شکل فراگیری، اداره مدرسه را برعهده دارد. در این کشور، ۸۰ درصد مدارس دولتی به‌صورت خودگردان و با مدیریت این انجمن اداره می‌شوند. به‌جز فراهم کردن بودجه و هدف‌های کلان آموزشی، دولت هیچ نقش دیگری در مدارس ندارد.
اما این نهادِ فراگیر و موثر، در ساختار آموزشی ایران، در کجا ایستاده و چه نقشی در پیشبرد هدف‌های آموزشی برعهده دارد؟
در همین زمینه، خانم ایمانی، معاون انجمن یکی از دبیرستان‌های تهران که بیش از ۱۴ سال عضو انجمن آموزشگاه های فرزندان خویش بوده است، می‌گوید:این انجمن در ساختار آموزشی کشور می‌تواند بسیار کارآمد باشد. اما دست‌اندازهای گوناگونی جلوی این کارآمدی را گرفته است. ازجمله ساختار متمرکز آموزش و پرورش که اجازه هیچ‌گونه دخالتی را از سوی انجمن در برنامه‌ریزی‌های مدرسه نمی‌دهد. این انجمن تنها می‌تواند نقش مشاوره‌ای را در کنار مدیر داشته باشد و در پایان نیز مدیر با پشتیبانی همان ساختار متمرکز، توانایی وتوی مصوبات انجمن را داراست. ناگفته نماند که فرادستان نیز مدیر را مسئول همه رویدادهای مدرسه می‌دانند. پس مدیر نیز حق دارد به مسائل مدرسه حساسیت داشته و شخصی عمل کند.
خانم حمیدی، مادر یکی از دانش‌آموزان دبستانی، بر این باور است که اکنون نقش انجمن تنها گردآوری پول از خانواده‌هاست. این یعنی فروکاستن اعضای انجمن به پادوهای مدیر، برای تامین بودجه مدرسه. بیشتر مدیران این نهاد را، تنها به این دلیل می‌پذیرند و تحمل می‌کنند که می‌تواند پول بیشتری برای هزینه‌های مدرسه جمع‌آوری کند. البته پیش‌تر، انجمن برای پدر و مادرها، کلاس‌های مشاوره خوبی برگزار می‌کرد که شوربختانه در چند سال گذشته و بیشتر شدن دشواری‌های مالی مدرسه‌ها، این مشاوره‌ها هم تعطیل شده‌اند.
داودی، نماینده معلمان یکی از مدرسه‌های تهران می‌گوید: تنها ساختارِ آموزشی، سبب ناکارآمدی انجمن نشده است. من هم‌زمان در آموزشگاه‌های مرکز شهر و شمال تهران کار می‌کنم. به‌روشنی می‌توان تفاوت در کارآیی انجمن‌ها در امور آموزشگاه را در دو منطقه دید. (ناگفته پیداست که این تفاوت عمومیت ندارد. شاید میزان کمک‌های مالی، بر قدرت انجمن در مدرسه اثرگذار باشد). عامل‌هایی همچون فرهنگ خانوادگی، سطح علمی، موقعیت اجتماعی و… خانواده‌ها در پیگیری مسائل آموزشی فرزندان اثرگذار است. بنابراین تنها ابزاری که با آن می‌توان بر روندِ آموزشِ فرزندان موثر بود، شرکت در انجمن و حضور قدرتمند در آن است. او می‌افزاید: در مدارسی که پدر و مادرها از سطح فرهنگی کمی برخوردارند، انجمن را جایی برای رویارویی با معلمان می‌دانند. این دست از پدر و مادرها در گردهمایی‌های انجمن با پیش کشیدن ضعف‌های احتمالی معلمان، همه مشکلات فرزندشان را، آموزگاران می‌دانند و در برخی شرایط رای‌هایشان به زیان معلمان است. او می‌گوید در نارضایتی‌های صنفیِ فرهنگیان، انجمن‌ها به‌عنوان نهادهایی غیردولتی می‌توانند با بیانیه‌هایی، پشتیبانی خویش از فرهنگیان را اعلام کنند، چراکه رضایت‌مندی معلمان، درنهایت به سود دانش‌آموزان خواهد بود. چنین موضع‌گیری‌هایی می‌تواند شکاف ژرف میان پدر- مادرها و انجمن از یک سو و معلمان از سوی دیگر را، کاهش دهد.
روح‌بخشان، رئیس انجمن یکی از دبیرستان‌های کامیاب است، او می‌گوید: حضور من در انجمن سبب آرامش شده است. زیرا به‌خوبی دشواری‌های معلمی را درک می‌کنم و آن را بخشی از مشکلات جامعه می‌دانم. شرایط اقتصادی حاکم بر معلمان باعث کاهش بازده آموزشی آنها شده است. معلم دوشغله و سه‌شغله تمرکز درخور در فرآیند آموزش ندارد. تا هنگامی که دشواری‌های اقتصادی معلم دیده نشود، کارآیی انجمن، گردآوری پول و در بهترین حالت، مدیریتِ برگزاری مراسم و اردوهاست. او می‌افزاید: یکی دیگر از دشواری‌های انجمن (به‌ویژه در مدارس پسرانه) حضور پررنگ‌تر مادران در آن است -که ریشه آن می‌تواند درگیری بیش از اندازه پدران با مسائل مالی باشد. خانم‌ها به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی‌شان نمی‌توانند در انجمن، کارآیی درخور را داشته باشند. حتی اگر جلسه‌های ما -انجمن- به درازا بکشد، بیشتر آنها به‌دلیل کارهای روزمره خانواده نمی‌توانند در کارها، ما را همراهی کنند؛ و این سبب ناکارآمدی بیشتر انجمن شده است.
در پایان هم پرسش‌های فراوانی بی‌پاسخ می‌ماند. ازجمله این‌که، چه چیزهایی باعث شده است که این نهاد انتخابی و غیردولتی، شصت و پنج سال پس از پایه‌گذاری، باز هم در گام‌های نخستین خود در جا بزند؟ ساختار به‌شدت تمرکزگرای سامانه‌های آموزشی تا چه اندازه توانسته است بر این نهاد مشارکتی و دموکراتیک موثر باشد؟ کمبود بودجه میلیاردی و دست و پنجه نرم کردن مدیران با پرداخت قبض برق و آب و …تا چه اندازه در جلوگیری از رشد، پویایی و انجام وظایف قانونی این نهاد موثر بوده است؟ و… .
_______________
↩️ کانال مقاله ها 👇
