فهیمه طباطبایی ـ خبرنگار
«فرزندمان را مدرسه دولتی ثبت‌نام کنیم یا مدرسه غیردولتی؟» این سؤال یکی از دغدغه‌های اصلی والدین در سال‌های اخیر است. آنها نمی‌دانند که باید تن به سلیقه عمومی جامعه که این روزها ناخودآگاه مدرسه غیردولتی را می‌پسندد، بدهند و هر سال چندین میلیون خرج تحصیل فرزندشان کنند یا مدرسه دولتی نزدیک خانه را انتخاب کنند و ادامه تحصیل فرزندشان را در شرایط معمول این مدارس تضمین کنند؟
این موضوع طی سال‌های اخیر آنقدر اهمیت پیدا کرده که به چالش اصلی همه والدین به‌خصوص در شهرهای بزرگ تبدیل شده و تقریبا هیچ خانواده‌ای نیست که در معرض این دو‌راهی قرار نگیرد. تبلیغات فراوان برای مدارس غیردولتی، تزریق به عمد این تفکر در جامعه که مدارس دولتی از کیفیت پایینی برخوردارند، عدم‌حمایت دولت از آموزش رایگان، دست‌های پنهان در مدیریت آموزش و پرورش که آرام و بی‌صدا آموزش را به بخش خصوصی واگذار می‌کند و در یک کلام، تضعیف مدارس دولتی طی سال‌های اخیر باعث شده که ترجیح اول اغلب خانواده‌ها ثبت‌نام فرزندشان در مدارس غیردولتی باشد. اما در فضای پر از ابهام مدارس، همچنان والدینی هستند که دائم می‌پرسند که راه درست کدام است؟ ثبت‌نام در مدرسه دولتی یا تحصیل در مدرسه غیردولتی؟
تعداد مدارس دولتی در برخی مناطق کم است
مهدی بهلولی، کارشناس مسائل آموزشی در این‌باره می‌گوید: «چند مشکل بر سر راه انتخاب مدرسه پیش روی والدین است؛ اول اینکه در برخی مناطق تهران، به‌خصوص در مناطق یک تا ۵ تعداد مدارس دولتی به‌شدت کاهش پیدا کرده و برعکس تعداد مدارس غیردولتی افزایش یافته است. به‌طور مثال، بررسی‌ها در منطقه۵ تهران نشان می‌دهد که از کل مدارس این منطقه فقط ۲۰درصد دولتی هستند و حتی اگر خانواده‌ای بخواهد فرزندش را در مدرسه دولتی ثبت‌نام کند، به‌سختی می‌تواند مدرسه پیدا کند.»
مدارس غیردولتی و ایزوله‌کردن دانش‌آموزان
بهلولی معتقد است که فضای مدرسه دولتی برای تربیت و رشد شخصیتی دانش‌آموزان بهتر است چون بچه‌ها از قشرهای مختلف و در وضعیت‌های متفاوت مالی در این مدارس حضور دارند و کسی بر دیگری ارجحیت ندارد. »طبق روش‌های آموزشی استاندارد در جهان، دانش‌آموزان متعلق به هر فرهنگ و در هر سطح مالی باید در کنار یکدیگر آموزش ببینند. سیاه در کنار سفید، ثروتمند در کنار فقیر، زاغه‌نشین در کنار ویلانشین و به‌طور کلی نباید محیط آموزشی براساس سطح مالی خانواده‌ها و رنگ پوست و… تفکیک شود؛ چراکه این افراد به‌زودی وارد جامعه می‌شوند و باید در کنار دیگران کار و زندگی کنند. از این جهت مدارس دولتی نسبت به مدارس ایزوله‌شده غیردولتی که در فرایند انتخاب دانش‌آموزان پروتکل‌های خاصی دارند، مناسب‌تر است.» اما بهلولی یک استثنا هم در این‌باره قائل است؛ «به شرطی که دولت به مدارس دولتی توجه کند تا شاهد کلاس‌های شلوغ، کمبود مشاور و معاون تربیتی در آن نباشیم.»
تضعیف پنهان اما هدفمند مدارس دولتی
کیفیت مدارس غیردولتی سومین مسئله‌ای است که بهلولی به آن اشاره می‌کند؛ «تنها فرق اساسی مدارس دولتی با غیردولتی در بحث آمادگی برای کنکور است. مدیران مدارس غیردولتی تلاش می‌کنند که در ارائه روش‌های آموزشی برای قبولی در کنکور خوب عمل کنند. به‌عبارتی دیگر، کیفیت در این مدارس فقط به این بخش منتهی می‌شود و نمی‌توان ادعا کرد که در مدارس غیردولتی، شهروندانی قانونمدار تربیت می‌شوند که به حقوق بشر آشنا هستند و آزاد‌اندیشی را فرا‌گرفته‌اند. نه اصلا اینطور نیست و موضوع فقط در رقابت کنکور خلاصه خواهد شد.» او به صراحت می‌گوید که هدف دولت‌ها در ایران این است که با تضعیف آموزش رایگان، خانواده‌ها را به سمت مدارس غیردولتی سوق دهند تا شانه از زیر بار هزینه‌های آموزش و پرورش خالی کنند و در این راه هم موفق شده‌اند. «مواردی در مدرسه غیردولتی می‌بینیم که بسیار عجیب است. مثلا دانش‌آموزی داشتیم که پدرش در بازار کارگر بود ولی سالی چند میلیون هزینه برای مدرسه فرزندش پرداخت می‌کرد؛ صرفا چون شنیده‌اند مدرسه دولتی خوب نیست.»
بهترین روش برای انتخاب مدرسه
اما بهلولی می‌گوید که بهترین روش برای ثبت‌نام دانش‌آموزان این است که خانواده‌ها اول به‌دنبال مدرسه دولتی مناسب در منطقه خود باشند و اگر پیدا نکردند، فرزندشان را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام کنند. مدارس دولتی این روزها حال خوبی ندارند. تفکر قالبی درخصوص این مدارس از یک‌سو و بی‌توجهی آموزش و پرورش از سوی دیگر باعث شده که روزبه‌روز از اعتبار آنها کاسته شود و بر رونق مدارس غیردولتی بیفزاید؛ تفکری که باعث شده پدر و مادران زیادی از نان شبشان بزنند تا فرزندشان را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام کنند به امید آینده بهتر و روشن‌تر. سمیه برزگر، کارشناس ارشد مدیریت آموزشی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «آموزش و پرورش باید توجه و نگاه دولت و سایر بخش‌های حکومتی را به مدارس دولتی بیشتر کند. رویه‌ای که اکنون وزارتخانه در پیش گرفته، همه در تضعیف این مدارس است و آسیب جدی به آموزش رایگان می‌زند.»
مدارس غیردولتی اسباب فخرفروشی والدین
این کارشناس مدیریت آموزشی سخنان خود را اینطور ادامه داد: «گسترش مدارس غیردولتی عین بی‌عدالتی آموزشی است. در عین حال به اسباب فخرفروشی در خانواده‌ها هم تبدیل شده است. شما گفت‌وگوی والدین درباره مدارس فرزندانشان را در حاشیه مهمانی‌ها و دورهمی‌ها گوش بدهید. اغلب سخنان حاکی از تفاخر و چشم‌و‌هم‌چشمی است که به کودکان و نوجوانان هم منتقل شده؛ یک نوع رقابت پنهان که اگر کسی از آن عقب بیفتد، انگار بی‌سواد است و در سطح فرهنگی پایینی رشد پیدا کرده. این پدیده هم‌اکنون دامن شهرهای کوچک را هم گرفته و بسیاری از خانواده‌ها صرفا به‌خاطر نام مدرسه غیردولتی آن را ترجیح می‌دهند.»
برزگر می‌گوید که ارزیابی‌های وزارت آموزش و پرورش نشان داده که تنها تعداد اندکی از مدارس غیردولتی موفق عمل کرده‌اند و معدل دانش‌آموزان در سایر مدارس این بخش مناسب نیست. این آماری است که عبدالرسول عمادی، رئیس سابق مرکز سنجش وزارتخانه ارائه داده و حاکی از آن است که کیفیت آموزشی در همه مدارس غیردولتی برخلاف تفکر قالبی که درباره آنها وجود دارد، بالا نیست.
اعتیاد، آزار جنسی و مدارس غیردولتی
موضوع بعدی که برزگر به آن اشاره می‌کند، مسئله کیفیت روش‌های تربیتی و اخلاقی دانش‌آموزان است. او می‌گوید که در این بخش مدارس غیردولتی بهتر عمل کرده‌اند و به همین دلیل است که برخی از خانواده‌ها آن را ترجیح می‌دهند؛ «یکی از موضوعاتی که این روزها خانواده‌ها نگران آن هستند، محیط مدرسه، معلمان و همکلاسی‌های فرزندانشان هستند. اعتیاد، بی‌بند‌و‌باری، آزار و… که بخشی از آن از گروه‌های دوستی و در مدرسه نشأت می‌گیرد، والدین به همین دلیل تلاش می‌کنند که با ثبت‌نام فرزندشان در مدارس غیردولتی، محیط را تا حدی ایزوله و پاکسازی کنند. البته اتفاقاتی که در برخی مدارس غیردولتی همچون مدرسه غرب تهران افتاد، نشان داد که این انتخاب خیلی درست هم نیست و اگر محیط جامعه و خانواده‌ها خطرناک باشد، به همه مدارس ولو دولتی و غیردولتی منتقل می‌شود.» این کارشناس ارشد مدیریت آموزشی تصریح کرد: «البته با تمام این اتفاقات، مدارس غیردولتی توانسته‌اند تا حدودی روش‌های تربیتی استاندارد را مطابق میل خانواده‌ها پیاده کنند و همین مورد به رونق کار این مدارس افزوده است.»
حمایت معنوی از مدارس دولتی بهترین راهکار
او می‌گوید که اگر خانواده‌ها و آموزش و پرورش مدارس دولتی را حمایت کنند و از کنار آن بی‌تفاوت نگذرند، قطعا آنجا محیط بهتری برای رشد کودکان و نوجوانان خواهد بود. «پیشنهاد من به والدین دانش‌آموزان این است که با حمایت مادی و معنوی خود از مدارس دولتی، به کیفیت‌بخشی این مدارس کمک کنند و اجازه ندهند ریشه آموزش رایگان در کشور به‌طور کلی خشک شود. اگر خانواده‌هایی که بین ۵ تا ۳۰میلیون به مدرسه غیردولتی می‌دهند، فقط یک میلیون تومان به مدرسه دولتی کمک کنند، وضعیت این مدارس بهتر خواهد شد و آنها می‌توانند با استخدام نیروی مشاوره و تربیتی، تجهیز آزمایشگاه و کتابخانه به استانداردهای آموزشی و تربیتی برسند.»
بهترین روش برای ثبت‌نام دانش‌آموزان این است که خانواده‌ها اول به‌دنبال مدرسه دولتی مناسب در منطقه خود باشند و اگر پیدا نکردند، فرزندشان را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام کنند
اگر خانواده‌هایی که بین ۵ تا ۳۰میلیون به مدرسه غیردولتی می‌دهند، فقط یک میلیون تومان به مدرسه دولتی کمک کنند، وضعیت این مدارس بهتر خواهد شد
