مطالعه و به ویژه کتابخوانی یکی از شاخص‌های رشد فرهنگ در هر کشور و جامعه است و مردمی که در بین آنها 
فرهنگ کتابخوانی نهادینه شده و به یک عادت روزانه تبدیل شده است، از آرامش روحی و روانی و ارتباطات مطلوب‌تری برخوردار هستند؛ چراکه چنین افرادی به دلیل آگاهی و اطلاعات از حوزه‌های مختلف و کسب مهارت لازم در مواجهه با مسائل روزانه، زندگی با کیفیتی را دارا هستند.
در این میان، برای فرهنگ سازی و ایجاد رویه قابل توجه کتابخوانی در بین افراد جامعه، دانش‌آموزان ،محور و مهم‌ترین گروه هستند و بنا بر اهمیت پرداختن به این موضوع، میزگردی با حضور علی رمضانی، مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش و شهرام شفیعی، نویسنده و طنزپرداز در خبرگزاری فارس برگزار شد.
شهرام شفیعی در این نشست تخصصی در خصوص «دلایل عدم مطالعه دانش‌آموزان»، اظهار داشت: جایگاه کتاب در کشور لغزان است و به طور میانگین، حرکت همه ما در این مملکت در خصوص مطبوعات و کتاب برای قشر دانش‌آموزان باعث عقب‌گرد شده است؛ چراکه زمانی که اولین کتاب بنده در سال ۶۷ منتشر شد، به عنوان یک نویسنده گمنام ۱۱ هزار تیراژ داشت، اما امروز تیراژ کتاب در کشور بعد از ۳۰ سال به طور میانگین هزار جلد است.
وی ادامه داد: متولیان گذشته کتاب نیز همواره گفته‌اند ما بخشی از صالحین حوزه کتاب را در تدوین برنامه‌ها در این خصوص گرد آورده‌ایم و به ما مشورت داده‌اند، اما با نگاه به آمار نتیجه کار این است که تیراژ کتاب و سطح مطالعه را به یک دوازدهم رسانده‌ایم.
این نویسنده و طنز پرداز افزود: به نظرم امروز تمام قرائن نشان می‌دهد عزم آموزش و پرورش جزم شده است تا در مدارس کتابخانه مؤثر و پرتیراژ داشته باشیم.
شفیعی یادآور شد: ترجمه کتابهای خارجی برای کودکان و نوجوانان بسیار بی‌رویه اتفاق می‌افتد؛ در حال حاضر قدرت شبکه‌سازی بخش‌های خصوصی در نشر کتاب خیلی بالاست؛ آنها خانواده‌ها را آموزش داده و سلیقه جامعه را شکل می‌دهند.
وی بیان داشت: برای اینکه ما بتوانیم سلیقه جامعه را شکل دهیم، باید سلیقه خوبی در نوشتن داشته باشیم؛ بنده نویسنده قرآنی نیز هستم، اما در این کشور هیچ کسی به خاطر نوشتن کتب قرآنی به من نگفته است «حالت چطور است؟»
شفیعی افزود: در آموزش و پرورش ابتدا باید تجدید نظری در ژانرهای کتاب‌ها انجام دهیم و باید اول از سلیقه خودمان آگاهی پیدا کنیم؛ البته این نگاه به فعالیت آموزش و پرورش در طول ۴۰ سال گذشته است و باید بازبینی کنیم کجا می‌توانیم رقابت سالم بین بخش خصوصی و دولتی داشته باشیم و تعامل ایجاد کنیم.
این نویسنده و طنز پرداز متذکر شد: یکی از نقدهای بنده، ترجمه بی‌رویه هر نوع کتاب برای کودکان و نوجوانان است؛ در حالی که وزارت ارشاد هم به آنها مجوز می‌دهد؛ این درشرایطی است که توانایی ما خیلی زیادتر است و باید ما در کتاب نوشتن، ستاره‌های نویسنده خود را داشته باشیم و ایرادی ندارد در این مسیر نویسندگانی شناخته شده و برجسته شوند.
کیفیت نامناسب کتاب ها
وی در خصوص اینکه «چرا دانش‌آموزان کتاب نمی‌خوانند؟»، گفت: به دلیل اینکه در دوره‌های مختلف مجوزهای نابجا به افرادی داده شده که صلاحیت نشر ندارند و کتابهای آنها به لحاظ متن، تصویر و کتاب‌سازی، انتخاب نویسنده و ویرایش نمره قبولی ندارد؛ در نتیجه برای اینکه کودکان و نوجوانان کتاب بیشتری بخوانند، باید کیفیت کتاب‌ها را بالا ببریم.
شفیعی اضافه کرد: بنده می‌توانم بگویم باید در کیفیت‌سنجی کتاب‌ها برای دانش‌آموزان تجدیدنظر کنیم و نه اینکه فقط به ارزش‌سنجی توجه داشته باشیم؛ چراکه هرگاه کیفیت کتاب پایین باشد، به ارزش‌سنجی نیز لطمه می‌زنیم .
این نویسنده و طنز پرداز خاطرنشان کرد: برخی از کتاب‌هایی که تأیید و تصویب می‌کنیم، فاقد کیفیت لازم هستند و در مقابل، برخی کتب را که تصویب نمی‌کنیم، کیفیت دارند. در چنین شرایطی مطبوعات کودک و نوجوان ما جوان‌مرگ می‌شوند و تیراژ آنها به حداقل رسیده است؛ حال باید پرسید چرا در آن جایی که کیفیت را افزایش داده، کودکان را مورد توجه قرار دادیم و توانستیم پاسخ کیفی به آنها بدهیم، مانده‌ایم؟
وی در خصوص «راهکار کتابخوان کردن دانش‌آموزان»، گفت: مطالعه دو سهم دارد؛ یکی سهم مشخص مطالعه‌کننده و یکی متن مطالعه شونده؛ ضمن اینکه متن باید از کیفیت لازم برخوردار باشد، اما در حال حاضر بیشتر از اینکه روی مخاطب کار کنیم و او را تشویق به کتابخوانی کنیم، کم‌کم جنبه‌های شعاری موضوع غلبه پیدا می‌کند.
نبود محتوایی برای کودکان و نوجوانان
این نویسنده و طنز پرداز عنوان کرد: همه منابع مجله‌ای یا خواندنی‌هایی که برای یک کودک و نوجوان فارسی‌زبان است، کمتر از ۵۰ درصد نیازهای او را طبقه‌بندی کرده است؛ ضمن اینکه هیچ نهادی هنوز استاندارد کیفی کتاب را تعریف نکرده‌است.
علی رمضانی، مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش هم در این میزگرد با بیان اینکه اعلام کرده‌ایم کتب بازاری به هیچ وجه حق ورود به مدارس را ندارند، گفت: هر کتابی که چاپ می‌شود برای دانشآموز مناسب نیست.
وی اظهار داشت: به این نتیجه رسیدیم در نوع و انتخاب کتاب برای دانش‌آموزان یک پالایش جدی صورت گیرد.
وی ادامه داد: اگر نوع و جنس کتاب را بر اساس سن، فرهنگ، قومیت و مذهب او لحاظ کنیم، دانشآموز بیشتر علاقه‌مند مطالعه کتاب خواهد شد؛ در نتیجه امسال کارگروهی از بهترین نویسندگان در حوزه مختلف انتخاب کردیم.
مسابقات کتابخوانی
مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش یادآور شد: امسال کارگروه اشاره شده، کتاب را انتخاب می‌کند؛ ضمن اینکه در سال گذشته ۳۰۰ هزار دانشآموز در مسابقات کتابخوانی شرکت کردند، اما امسال تا حال حاضر بیش از ۶۰۰ هزار دانشآموز شرکت کردند.
رمضانی افزود: احساس کردیم کتابهای بعضی از نویسندگان خاص، در مدارس وجود دارد؛ در نتیجه مسئولیت انتخاب را بر عهده گروهی قرار دادیم و ما فقط نظارت می‌کنیم و برای کتاب‌ها شاخص گذاشتیم تا همه دانش‌آموزان را در بر گیرد.
وی با اشاره به شاخص‌های کتب، تصریح کرد: منطق زندگی، هنر و زیبا شناختی، نظم و نشاط و مسائل عبادی از جمله شاخص‌هاست و مسائلی مانند اخلاق خانوادگی، تمدن یا مسئله زیست محیطی مورد تأکید جدی ماست؛ در مجموع همه شاخص‌ها را تعیین کرده‌ایم، ضمن اینکه کتابهای انتخاب شده باید کتاب سال باشند .
رمضانی گفت: اعلام کرده‌ایم کتب بازاری به هیچ وجه حق ورود به مدرسه را ندارند، به ویژه در مقطع ابتدایی؛ کتاب‌هایی را دیدیم که در زمینه امام معصوم است اما در نهایت و نتیجه‌گیری، ضد امام است؛ در نتیجه کتابهای انتخابی دانش‌آموزان به دقت مطالعه می‌شود و کتب سلیس را انتخاب می‌کنیم.
مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش ابراز داشت: امسال ناشران را به نوشتن در حوزه آموزش و پرورش تشویق می‌کنیم؛ کتابهای انتخاب شده را به استان‌ها اعلام می‌کنیم و نام آنها را در سایت می‌گذاریم تا آنها خود انتخاب کنند.
وی با اشاره به بحث برگزاری ۵۰ هزار نمایشگاه کتاب، عنوان کرد: به این نتیجه رسیدیم روش انتخاب افراد از استان‌ها درست نیست، یعنی عده‌ای به جای خانواده، والدین و دانشآموز فکر می‌کنند؛ البته آن را حذف نکردیم، اما از سال ۹۷ سایتی راه‌اندازی می‌کنیم و تمام مدارس، اولیا، مدیران و مربیان کتاب خود را انتخاب می‌کنند و به این شکل کتاب وارد مدرسه می‌شود.
رمضانی با بیان اینکه امسال کتاب را با ۴۰ تا ۵۰ درصد تخفیف به دانش‌آموزان عرضه کردیم، یادآور شد: تا حال حاضر در زمینه کتابخوانی دانش‌آموزان ۱۲۰ درصد رشد داشته‌ایم؛ البته باید بدانیم در خصوص افزایش میزان مطالعه، خانواده، صدا و سیما و مطبوعات نقش دارند. وقتی دانشآموز معیارش کتاب درسی نیست و به دنبال آگاهی و دانش است، قطعاً به سراغ کتاب می‌رود؛ ضمن اینکه هر کتابی که چاپ می‌شود برای دانشآموز مناسب نیست.
نمایشگاه کتاب در مدارس
مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش افزود: امسال ۳۲۰ ناشر در ۵۰ هزار نمایشگاه کتاب مشارکت کردند که باتوجه به نوع کتاب ارسالی به ۲۶۰ ناشر اجازه شرکت در نمایشگاه کتاب مدارس داده شد؛ ضمن اینکه سامانه‌ای را که در حال ایجاد آن هستیم به صورت همیشگی است، یعنی هر موقع مدرسه تشخیص داد که نمایشگاه کتابی برگزار کند، می‌تواند کتاب مورد نظر خود را انتخاب کند .
وی تصریح کرد: ۲۷ فروردین ماه، روز «نمایش» است و من آن را هفته تئاتر نام گذاشته‌ام و نویسندگان و نمایشنامه‌نویس‌ها را دعوت کردم تا نمایشنامه ارائه دهند و ما در مدارس اجرا کنیم.
رمضانی با بیان اینکه باید خیرین را برای ترویج کتابخوانی مشارکت دهیم، عنوان کرد: در حال حاضر یکی از دغدغه‌های ما وجین کردن کتاب هاست؛ نیازمند هستیم تا خانواده‌ها را به امر مطالعه و کتابخوانی ورود دهیم و از وزارت ارشاد انتظار داریم بیشترین دغدغه‌اش مدارس باشد و باید بزرگترین دغدغه ما نیز دوره ابتدایی باشد.
وی اضافه کرد: سال گذشته ۶۰۰ میلیون تومان کتاب برای مسابقات کتابخوانی خریداری کردیم و در حال حاضر به بیش از ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسیده است.
وی با تأکید بر توجه به ناشران و نویسندگان، بیان داشت: وقتی ناشر ورشکسته می‌شود و نویسنده نمی‌نویسد، ناشر محتوا ندارد، نتیجه مطلوبی را نداریم؛ البته باید با نویسندگان حوزه کتاب جلساتی برگزار کنیم و در سال ۹۷ چنین جلساتی خواهیم داشت.
فرهنگ مظلوم مطالعه کتاب
مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش و پرورش گفت: در خصوص فضای مجازی باید گفت این موضوع روزی به زمین خواهد خورد، اما کتاب این طور نمی‌شود؛ البته باید گفت فرهنگ مطالعاتی کتاب الان در مظلوم‌ترین زمان خود به سر میبرد.
