بررسی نگرش والدین، مربیان و دانشجویان در مورد ضرورت آموزش پیش از دبستان

بررسی نگرش والدین،مربیان و دانشجویان در مورد ضرورت آموزش پیش از دبستان

معرفی مقاله

نوشتهء:دکتر فرخنده مفیدی

آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان در ساختار آموزشی‏ بسیاری از جوامع و کشورها جایگاه بسیار ارزشمند و حساسی دارد. یافته‏های پژوهشی بسیار نشان‏دهنده اهمیت و ضرورت این دوره از آموزشه‏ها در شکل‏دهی موفقیت‏های تحصیلی کودکان در دوره‏های‏ بالاتر و نیز ارتقای کارآیی درونی سیستم‏های آموزشی است.در این‏ راستا باورها و عقاید و نگرش‏های دست‏اندرکاران و برنامه‏ریزان و افراد مرتبط با کودکان در توسعه و اشاعه برنامریزی‏ها و سرمایه‏گذاری برای پذیرش وافزایش ورود کودکان به این دوره از آموزش‏ها سهم به سزایی داشته است.

در کشور ما به‏ویژه تا قبل از رویداد تغییر نظام آموزشی کشور و مصوبات سال ۱۳۷۳ در مورد آموزش‏های پیش از دبستان، تردیدها و بدفهمی‏هایی وجود داشته است که به نوعی بر سرنوشت‏ برنامه‏ریزی و پذیرش این دوره از آموزش‏ها ردر ساختار رسمی‏ آموزشی کشور تأثیر گذاشته و موانعی را ایجاد کرده است.مطلب یاد شده که انگیزهء اصلی اانجام این پژوهش بوده است،نگارنده را بر آن داشت تا با دید علمی و منطقی‏تر به بررسی نگرش‏های والدین،

مربیان و دانشجویان بپردازد،امید این‏که بتواند ضمن مستندسازی‏ دیدگاه‏ها،برای برنامه‏ریزی‏های غنی‏تر و استحکام جایگاه این دوره‏ از آموزش‏ها نگاه مسؤولانه‏تر و مثبت‏تری را موجب گردد.

این پژوهش براساس نگرش‏سنج پاتریشیا وارد در سال ۱۹۸۲ صورت گرفته و نتایج نیز با یافته‏های پژوهش یاد شده مقایسه و تحلیل گردیده است.نگارنده براساس تجربیات و مطالعات فراوان‏ خود در پایان،بخش رهیافت و راهبردهای عملی،پیشنهادهایی را به منظور فراهم آوردن شرایظ مناسب و شکل‏دهی سیمای مطلوب‏ در برنامه‏ریزی‏های این دوره و به‏ویژه مستحکم کردن جایگاه این‏ دوره از آموزش‏ها و در ارتباط با ساختار آموزش رسمی ابتدایی ارائه‏ داده است.

این مقاله را خانم دکتر فرخنده مفیدی عضو هیأت علمی دانشگاه‏ علامه طباطبایی تهیه و در اختیار فصلنامه قرار داده‏اند که به این وسیله‏ از ایشان تشکر می‏شود.

«فصلنامه»

مقدمه

“خودپنداری‏”یا مفهوم از خود از هنگام تولد آغاز می‏شود و در دوران رشد و مراحل‏ آن شکل می‏گیرد.این‏که کودک سرانجام چگونه احساسی درباره خود پیدا می‏کند،نتیجه‏ تماس‏ها و تجربه‏های مختلف او با افراد دیگر و محیط است.اگر بیشتر این تماس‏ها و تجربه‏ها مطلوب باشند،کودک احساس خوبی درباره خود پیدا می‏کند.اگر کودک مورد محبت قرار گیرد و از او مراقبت به عمل آید و محیطی محرک و برانگیزاننده برایش‏ تدارک دیده شود و نیز اگر مورد غفلت قرار نگیرد و یا بیش از حد تنها گذاشته نشود، سرزنش نشود و با خشونت و سختی محدود نگردد،بی‏تردید شروع به رشد می‏کند اگر چنانچه،مجموعه‏ای از پاسخ‏های منفی را از دیگران و محیطش در خود ذخیره نماید،به‏ این باور خواهد رسید که اشکالی در او وجود دارد و ممکن است تصویری نادرست و ناپایدار از خود پیدا کند و به قابلیت‏ها واستعدادهای خود به دیده تردید بنگرد.

با این مقدمه می‏توان نگرش‏ها و باورهایی درست و نادرست را در مورد یک نظام، یک ویژگی و یک عملکرد به وجود آورد.واقعیتی مستند است که آموزش و پرورش پیش‏ از دبستان در جامعه ما از زمان رویش ودر طول دوره حیاتش تصویری مخدوش و مظلوم‏ از خود پیدا کرده است و متأسفانه هنوز به جایگاه و منزلت واقعی خود-به رغم کارآیی‏ بسیار خوب این دوره از آموزشها-دست نیافته است.اولویت ندادن به آموزش‏های پایه و استفاده نکردن از عملکرد و قابلیت‏های این سطح از آموزش‏ها به‏عنوان درون‏دادی‏ حساس در پردازش اطلاعات نتایج عملکرد دوره دبستانی و سطوح بالاتر،تصویری‏ مبهم وناپایدار از موقعیت و جایگاه آن در جامعه آموزشی و نیز خانواده‏ها پدید آورده‏ است.

امروز بر بسیاری از صاحبنظران روشن است که آموزش و پرورش پیش از دبستان،با توجه به جذابیت و پذیرش و نیز ضرورت و اهمیت آن دورهء طولانی طفولیت،دورهء کودکی و دورهء کوتاه نوجوانی را در بسیاری از کشورها پشت سر گذاشته است.این دورهء آموزش‏ها-با نگاه تطبیقی و مقایسه‏ای در بسیاری از کشورها-اکنون به مرحلهء بلوغ و پختگی رسیده است.(مل هویش،ادوارد و پیتر ماس،۱۹۹۱)

ما هرگز تا قبل از این دوره در تاریخ آموزش و پرورش،به اندازه زمان حال،درباره‏ فرآیند یادگیری و چگونگی رشد وتحول و اکتساب دانش درباره کودکان اطلاع کسب‏ نکرده‏ایم.

اکنون آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان نه لزوما به دلیل یک واقعه یا رویدادی خاص،بلکه به علت واقع‏گرایی،بینش و بصیرت وتلاش و کار بسیاری از افراد در

آستانهء پختگی است.اگر باتوجه به منابع معتبر،از افلاطون‏۱(۳۴۷-۴۲۷ قبل از میلاد مسیح)وارسطو۲(۳۲۲-۳۹۴ قبل میلاد مسیح)که آغاز و نقطه شکفتن آموزش‏های‏ اولیه را از هنگام تولد دانسته‏اند غافل نمانیم(سیفلد و باربور،۱۹۸۶)،باید بپذیریم که جان‏ آموس کمنیوس‏۳،ژان ژاک روسو۴،پستالوزی‏۵،فروبل‏۶،ماریا مونته سوری‏۷،پیاژه‏۸و محققان کنونی جوامع مختلف و نیز جامعه علمی و فرهنگی ما به برکت اندیشه‏ها و اعتقادهای خردمندانهء خود و از همه مهم‏تر بدون شتابزدگی به هویت واقعی این دوره از آموزش‏ها و نتایج اثربخش آن بر سرنوشت تربیتی کودکان کمک کرده‏اند(مفید، ۱۳۷۲).

از اوایل سال‏های ۱۹۰۰-یعنی در حدود ۹۵ سال-آموزش و پرورش پیش از دبستان‏ بخشی از زندگی و ساختار عمومی و اساسی آموزش و پرورش بسیاری از کشورهاست‏ (سیفلدر و باداور،ص ۱۱،کاترون و آلن‏۱۹۹۳).

در حالی‏که باتوجه به ابهام‏ها،تضادها تفاوت سلیقه‏های بسیار در بعضی کشورها از جمله جامعه آموزشی خوب ما،این دوره از آموزش‏ها هنوز وابستگی کودکی خود را حفظ کرده و به دیگران وابسته است و هنوز در جست‏وجو و تکاپوی خود-آگاهی است‏۹. این گرایش حتی در دانشگاه‏های ما نیز شکل گرفته ولی هنوز به‏عنوان رویکردی هماهنگ‏ و یا برنامه‏ای منسجم و مدون برای مراقبت و آموزش‏و پرورش کودکان تدارک دیده نشده‏ است.هنوز هم آموزش و پرورش در این سطح به مفهومی از خود و پنداره‏ای صحیح و مثبت و دست نیافته است و به‏عنوان رشته و حوزه‏ای تخصصی که به کودکان از هنگام تولد تا هشت و نه سالی خدمت می‏کند-به علت سطحی‏نگری‏ها و جایگزینی‏های نادرست شغلی‏ و نیز به دلیل کمبود اطلاعات و پیامدهای برگرفته از این دوره-در کارآیی دوره‏های‏ بعدی،احساس هویت و شایستگی نمی‏کند.۱۰

سؤال این است که نگاه ما به این دوره از آموزش‏ها و فرآیند تربیت در این دوره چگونه‏ است؟

-آیا آن دوره‏گذرا-چه باشد و چه نباشد-و یا حتی لزوم آن را برای همه از کودکان محروم و دوزبانه گرفته تا کودکان مرفه جامعه،یکسان می‏دانیم؟

-آیا این دوره را پیش‏نیاز و اساس تربیت‏های بعدی می‏دانیم؟

-آیا آن را به صورت پلکان اوّل و پایدارترین پله در نردبان ترقی و پیشرفت‏های بعدی‏ می‏دانیم؟

-آیا آن را دوره‏ای حساس و سرنوشت‏ساز از زندگی یک انسان می‏دانیم؟

-آیا به تأخیرها و غفلت‏ها در مورد آموزش‏های این دوره،با نگاه‏ مسؤولانه‏ای می‏نگریم؟

-آیا معتقدیم که اگر برای این دوره از آموزش‏ها برنامه‏ریزی نکنیم،برای رفع‏ کمبودهای ناشی از نداشتن برنامه‏ریزی صحیح به انرژی زیادتری نیاز پیدا می‏کنیم؟

-و سرانجام آیا تدارک محیطهای تربیتی در این زمان را برای کودکان لازم،همگانی و اهدافش را در ارتباط و در جهت هدف‏های تربیتی بعدی و دبستانی و نه منفک از آن می‏دانیم؟

اکنون آموزش وپرورش در دوران اوّلیه کودکی‏۱۱دارای هویت ودستخوش تحول‏ شده است و در مجامع علمی و بین‏المللی از وجهه و منزلت برخوردار شده است و به وسیله‏ انجمن‏های بین‏المللی و ملی به‏عنوان حوزه و رشته‏ای جدا ومشخص و گاه قابل تفکیک از آموزش و پرورش ابتدایی شناخته شده است.از نظر مقصود و اهداف از وضوح کامل‏ برخوردار شده و تعریف بسیارروشنی از خود دارد و به‏عنوان‏”خدماتی که برای کودکان‏ از هنگام تولد تا سن هشت و گاه نه سالگی در برنامه‏های نیمه‏وقت و تمام‏وقت در مراکز تربیتی،مؤسسات،کودکستان‏ها و مدارس مقدماتی‏۱۲و غیره اختصاص دارد”،تعریف شده‏ است( n,a.e y.c.1982 ).

براساس آمارهای بین‏المللی از سال ۱۹۹۱ در بعضی کشورها تقریبا همه کودکان قبل از ورود به مدارس ابتدایی،در این مراکز تربیتی حضور می‏یابند.حضور ۷۲%از پنج ساله‏ها در کودکستان‏ها۱۳و ۴۶%از چهار ساله‏ها همراه با متجاوز ار ۲۷%از سه ساله‏ها در مهدهای کودک‏۱۴،نمونه بارز نگرش ارزشمند نسبت به این دوره در سرنوشت تربیتی‏ کودکان این جوامع است.در کشور ژاپن،کودکان قبل از ورود به مدارس ابتدایی،در کلاس‏های آمادگی و یا کودکستان‏ها حضور می‏یابند و در حال حاضر ۹۰%کودکان ۵ ساله‏ دراین‏گونه مراکز تربیتی که ۶۰% آن توسط بخش خصوصی اداره می‏شود،از ثمرات‏ کوتاه و درازمدت و پرداوم آموزش‏های این دوره بهره‏مند هستند(آقازده،۱۳۷۳). همچنین براساس آمار در نوزده کشور آمریکای لاتین،سهم کودکان یک تا پنج سالهء ثبت‏نام‏ شده در برنامه‏های پیش‏دبستانی ا ز سال ۱۹۸۰ میلادی تا سال ۱۹۸۹ از ۱۸%به ۲۴% افزایش یافته است که به‏طور دقیق این رقم گسترش ۸۳% را نشان می‏دهد.براساس‏ اطلاعات موجود،۹۵%از کودکان سه تا شش‏ساله آلمانی و ۹۵%کودکان دو ونیم تا شش‏ ساله بلژیکی،۹۵%کودکان زیر شش سال دانمارکی و ۹۲% کودکان پنج تاششم ساله‏ آمریکایی در انواع مختلف مراکز پیش‏دبستانی شرکت دارند.تحقیقات مقایسه‏ای در مورد افرادی که از آموزش‏های پیش‏دبستانی برخوردار شده‏اند،با کودکانی که از این خدمات‏ بهره نگرفته‏اند،در همه‏حال به سود گروه آموزش‏دیده بوده است.از جمله این‏که‏”هزینه‏ها و خدمات بعدی موردنیاز برای گروه آموزش‏ندیده از نظر افت تحصیلی و نیاز به

کلاس‏های حمایتی و تقویتی،حدود هفت برابر گروه آموزش دیده بوده است‏”(کاترون و آلن،ص ۲۵۸).

یافته‏های پایان‏نامه‏های کارشناسی ارشد به راهنمایی نگارنده(نوروززاده،رضا ۱۳۷۳ و محمدنژاد،آتیه ۱۳۷۴)نیز،مؤید اثرات ارزنده آموزش‏های دوره پیش از دبستان در موفقیت‏های تحصیلی کلاس‏های سوم،چهارم و پنجم دروس اساسی و پایه مانند فارسی، علوم و ریاضی دانش‏آموزان کشورمان بوده است.

بایدها و نبایدها در ساختار کلی نظام آموزش و پرورش پیش از دبستان از جهت‏ هدف‏ها،روش،محتوا،نیروی انسانی و ارزشیابی موردنظر قرار گرفته است.

بررسی بدفهمی‏ها درباره آموزش و پرورش پیش از دبستان و قابلیت‏های کودکان،چه‏ هست و چه نیست؟و این‏که،آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان چه هست و چه نیست؟ در جدول شماره ۱ آمده است.

جدول شمار ه ۱-بررسی بدفهمی‏های آموزش و پرورش پیش از دبستان و قابلیت‏های‏ کودکان در این دوره

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

ادامهء جدول شمارهء ۱

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

ازجدول شمارهء ۱

(به تصویر صفحه مراجعه شود) به‏هرحال حساسیت،ضرورت و اهمیت موضوع نگارنده را بر آن داشت،تا به منظور دریافت پیامدهای اثربخش این دوره از آموزش‏ها و دلایل شکل‏گیری این مراکز،تحقیقی‏ انجام دهد که ابتدا به پیشینهء این پژوهش خواهیم پرداخت.

پیشینهء پژوهش

درسال ۱۹۸۲،پاتریشیا وارد۱۵،نگرش سه گروه از افرادی را که با کودکان‏ پیش‏دبستانی(زیر پنج سال)کار می‏کردند و به نوعی با آنها ارتباط داشتند به‏وسیلهء پرسشنامهء ۱۲ سؤالی بررسی کرد،این سه گروه عبارت بودند از:والدین کودکان،معلمان و افراد کمکی و نظارت‏کنندگان بازی‏های کودکان.سؤال‏های این پرسشنامه در مجموع دو دیدگاه را شکل می‏دادند:دیدگاه اوّل مراکز پیش‏دبستانی را برای کودکان و دیدگاه دوم آن‏ مراکز را برای والدین مفید می‏دانستند.هر فرد برای پاسخگویی حق انتخاب دو گزینه از دوازده گزینه پرسشنامه را داشت تا به آن وسیله مقصود و هدف و نیز اثربخشی آموزش‏های

پیش‏دبستانی را مشخص کند.سؤال‏های شماره ۴،۶،۸،۱۰،۱۱،۱۲ که آموزش‏های پیش‏ از دبستان رابرای کودکان مفید توصیف کرده‏اند،در یافته‏های تحقیقی او بیشترین فراوانی‏ را دارا بودند.آزمودنی‏ها بالاترین انتخاب را به سؤال شمارهء ۴ داده بودند.در نتیجه‏ بالاترین درصدها به سؤال شمارهء ۴ که آموزش‏های پیش‏دبستانی را جهت آمادگی‏های‏ مدرسه‏ای و موفقیت‏های تحصیلی در سنین بالاتر،بیان کرده بود،تعلق داشت.در این میان، تنها ۱۰ درصد از والدین آموزش‏های پیش از دبستان را جهت آزادی مادر برای رفتن به‏ سرکار و انجام کارهای شخصی معرفی کرده بودند.

(جدول شمارهء ۲ یافته‏های پاتریشیا وارد را نشان می‏دهد).

جدول شمارهء ۲-توزیع فراوانی پاسخهای پرسشنامه پاتریشیا وارد

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

ادامهء تجدول شمارهء ۲

(به تصویر صفحه مراجعه شود) اقتباس از کتاب بازی،پژوهش و یادگیری،جان هات،استفان تیلر،کورین هات و هلن کریستوفر سون، ۱۹۸۹،ص ۴۲.

در دو تحقیق دیگر که به‏وسیله نیوسان ونیوسان‏۲۳در سال ۱۹۶۸ و تیزارد در سال‏ ۲۴۱۹۷۸در این رابطه صورت گرفته بود در بحث والدین شاغل نیز به همین نتیجه رسیده‏ بودند که آموزش‏های پیش از دبستان،کودکان را برای مدرسه آماده می‏کند و اثربخشی آن‏ به‏طور مشخص در آمادگی‏های رسمی مدرسه‏ای انعکاس پیدا می‏کند.

برای این‏که نگرش افراد مرتبط با کودکان ایرانی در سنین پیش از دبستان نیز مورد مطالعه قرار گیرد،چهار گروه را به شرح زیر به‏عنوان آزمودنی در تحقیق خود انتخاب‏ نمودم.آزمودنی‏ها عبارت بودند از:۱۱۰ نفر از دانشجویان دوره‏های کارشناسی شامل‏ گرایش‏های پیش از دبستان و دبستان،مدیریت و برنامه‏ریزی و مشاوره،۳۵ نفر از دانشجویان دوره کاردانی تربیت مربی و ۳۰ نفر از مربیان مراکز پیش از دبستان که به‏طور متوسط بین ۵ تا ۲۴ سال سابقه خدمت داشتند ونیز ۴۰ نفر از والدین که دارای مشاغل‏ آزاد،معلم و یا خانه‏دار و غیره بودند.آزمودنی‏ها به‏طور تصادفی و از هردو جنس انتخاب‏ شدند.چهار گره فوق به نوعی در ارتباط مستمر با کودکان و آموزش‏های آنان در این‏ دوره بودند.آزمودنی‏ها به‏وسیلهء نگرش‏سنج پاتریشیا وارد مورد بررسی قرار گرفت تا نگرش افراد مختلف و درگیر آموزش‏های پیش از دبستان را در تهران نیز تعیین نماید. تفاوتی که در اجرای این پژوهش با پژوهش خانم پاتریشیا وارد وجود دارد این ست که‏ پاسخگویان،مخالفت یا موافقت خود را با هریک از سؤال‏های دوازده‏گانه،با گذاشتن‏ علامت(-)برای موافقت و علامت(-)برای مخالفت مشخص کرده‏اند و کلیه پاسخ‏های‏ داده شده استخراج و درصد آنها با یکدیگر مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است‏ که جدول شماره ۳ این مقایسه را نشان می‏دهد.

جدول شمارهء ۳-توزیع فراوانی پاسخ‏های چهار گروه والدین،مربیان،دانشجویان‏ کارشناسی،دانشجویان کاردانی

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

ارامهء جدول شمارهء ۳

(به تصویر صفحه مراجعه شود) (*) fi به معنی فراوانی مطلق و pi به معنی درصد مطلق است.

نتایج پژوهش

-پاسخ به سؤال شماره ۱ که‏”مراکز پیش از دبستان را برای آزادی اشتغال مادران و رسیدن به کارهای شخصی خود مفید می‏داند”،۳۲% از مردان کارشناس،۳۸% از زنان‏ کارشناس،۲۶%از زنان کاردان،۲۳%از زنان مربی و ۵۷%از پدران و ۲۹% از مادران‏ پاسخ مثبت داده‏اند در حالی‏که در پژوهش خانم وارد،تنها ۱۰% پاسخ مثبت داده بودند.به‏ این معنی که در پژوهش حاضر،اگرچه مادران به فرستادن کودکان خود به مرکز پیش از دبستان،به منظور به دست آوردن فرصت‏های شغلی نیاز جدی دارند،اما از اهمیت و فایده‏ آن نیز برای فرزندانشان ناآگاه نبوده‏اند.

-پاسخ به سؤال شمارهء ۴ که‏”آموزش‏های پیش‏دبستانی را برای آمادگی و موفقیت‏های مدرسه‏ای مفید می‏داند”،از دیدگاه این نگرش‏سنج بسیار جالب است.به این‏ معنی که هر چهار گروه پاسخگو،با درصدهای بالاتر از ۸۰ معتقدند که آموزش‏های این‏ دوره برای آمادگی‏های مدرسه‏ای مفید است،به عبارت بهتر ۸۳% از مردان کارشناس، ۹۲% از زنان کارشناس،۱۰۰% از زنان کاردان و ۹۰% زنان مربی،۸۵% از پدران و ۱۰۰% از مادران به این سؤال پاسخ مثبت داده‏اند.درصدهای فوق نشان‏دهندهء این واقعیت‏ است که مردم ما به ضرورت واقعی آموزش‏های پیش از دبستان واقف‏اند،اگرچه ممکن‏ است اهداف اقتصادی یا رفاهی دیگری را که زیانی نیز به هدف اصلی وارد نمی‏سازد،دنبال‏ کنند.ساده‏تر این‏که،مادران با علم به فواید آموزش‏های این دوره و نه به دلیل آزادی برای‏ اشتغال،مراکز تربیتی را برای کودکان خود در این سنین اختیار کرده‏اند.

-پاسخ به سؤال‏های شمارهء ۶،۸،۱۰،۱۱،۱۲ که نشان‏دهندهء اثربخشی این دوره از آموزش‏ها بر شکوفایی ذهنی،استقلال کودکان و رشد کلامی و سخنگویی آنان است،با درصدهای بالاتر از ۸۰%و غالبا ۱۰۰% مورد تأیید پاسخ‏دهندگان قرار گرفته است.

شواهد موجود دربارهء پایین بودن کارآیی درونی نظام آموزش و پرورش لزوم‏ آماده‏سازی کودکان را برای یک شروع مناسب و به منظور بالا بردن کارآیی درونی آن‏ الزامی می‏سازد.توسعهء جمعیت دانش‏آموزی از تعداد ۰۰۰/۹۹۴/۵ درسال تحصیلی‏ ۶۳-۶۲ به ۰۰۰/۷۴۵/۹ نفر در سال تحصیلی ۷۴-۷۳ رسیده است،یعنی درفاصله یازده‏ سال با رشد ۵۲/۴ درصد افزایش یافته است.گفتنی است آموزش ابتدایی از سال ۱۳۷۲ به‏ بعد به علت کاهش جمعیت در سن تحصیلی با کاهش دانش‏آموز روبه رو بوده است و اگرچه‏ از اواخر دهه ۱۳۶۰ دوره‏های یک‏ساله پیش از دبستان در مدارس دولتی تعطیل شده است‏ اما تشکیل دوره‏های آمادگی در مناطق دوزبانه که از سال ۱۳۶۹ در آموزش و پرورش به

اجرا درآمد،توانسته تعداد ۳۳۸ هزار نفر کودک را در سال ۱۳۷۵ تحت پوشش قرار دهد و افزایش قابل‏ملاحظه‏ای از این به بعد در پذیرش کودکان به دوره ابتدایی را به وجود آورد.از طرفی نیز،میزان علاقه‏مندی و مشارکت والدین در سرمایه‏گذاری و تأمین‏ هزینه‏های فرزندانشان در این دوره بیشتر از دوره‏های دیگر بوده است.

براساس یافته‏های این پژوهش،توقعات و نیازها تغییر کرده است و ما باید بتوانیم‏ پاسخگوی مناسبی باشیم.زیرا کارآیی درونی آموزش و پرورش در کل با حضور کودکان‏ در این مراکز افزایش خواهد یافت.بنابراین یکی از شاخص‏های بالا بردن کارآیی درونی‏ نظام،توجه به آموزش‏های پیش از دبستان و نیازهای کودکان این سنین است.

از طرفی،در حال حاضر،توازن و تعادلی بین نیاز برای آماده‏سازی کودکان در این‏ دوره و رشد جمعیت دانش‏آموزی در دورهء ابتدایی نیست و این سیمای نگران‏کننده‏ای برای‏ تعلیم و تربیت کشوراست.نگرانی رفع نمی‏شود مگر این‏که شکاف بین آنچه هست و آنچه‏ باید باشد با پل‏های ارتباطی صحیح و پیوند این آموزش‏ها و اهداف آن با دوره‏های بالاتر بسته و برقرار گردد.توجه مسؤولانه به هدف‏های این دوره و جدی گرفتن آماده‏سازی‏ کودکان برای ورود به دبستان،در نهایت به کارآیی بیشتر آموزش‏های بعدی کمک شایانی‏ خواهدکرد.

پیشنهادها و رهیافت عملی

-لازم است که ابتدا در مورد تغییرنگرش دست‏اندرکاران و برنامه‏ریزان نسبت به‏ قابلیت‏های این دوره از آموزش‏های کودکان،نگاه مسؤولانه‏تری به عمل آید،تا از سطحی‏ انگاشتن و کم‏اهمیت جلوه دادن آموزش‏های این دوره اجتناب شود.آموزش‏های فرهنگی‏ از طریق رسانه‏های مختلف،امید موفقیت در این‏باره را بالا می‏برد زیرا نخستین گام‏ برانگیختن اعتماد و اطمینان خانواده‏ها و افراد از طریق حمایت‏های مسؤولان است.

-به وجود آوردن ضمانت‏های قانونی و حقوقی جهت حمایت و تقویت استفاده همه‏ همکاران به‏ویژه کودکان محروم،دوزبانه،کودکان استثنایی و نیازمند و تأمین آنها در بهره‏مندی از خدمات آموزشی و پرورشی مراکز پیش از دبستان،به منظور تحقق هدف‏های‏ فرهنگی و در راستای نقش محرومیت‏زدایی مراکز پیش از دبستان.

-ارتباط دادن و در تداوم نگهداشتن هدف‏های این دوره با دوره‏های آموزشی‏ دبستانی و بالاتر.گفتنی است،هم‏اکنون در جامعهء ما برخلاف جوامع و نظام‏های آموزشی‏ دیگر کشورها،هیچ پیوندی بین هدف‏های این دوره و آموزش‏های رسمی دبستانی و سطوح بالاتر وجود ندارد و همین بی‏ارتباطی نقطه کور و مبهمی در شکل‏گیری بدفهمی‏ها

به عمکرد این دوره است.

-تأسیس دفتر آموزش‏های پیش ز دبستان،آموزش‏هایم قدماتی یا اساسی در کنار دیرگ دفاتر آموزش پرور ش اتدای د رهر منطقه آموزشس و نیز ادارات کل به منظور تعیین خطی مشی و استمرار هدف‏های این دوره با هدف‏های دوره‏های بعد ونیز نظارت در امر برنامه‏ریزی،ارزشیابی و اشعه دانش در تأمین نیروی انسانی کارآًّد و نسز تدارک‏ محتوا و برنامهای غن یبرای این دوره به وی‏ش ه در راستای هدف‏های مصوب و موجود تغییر نظام آموزشی کشور در دوره پیش از دبستان.

-به رسمیت شناختن این دور از آموزش‏ها به‏عنوان دوره‏ای لازم و مفید،برای‏ جلوگیری از افت تحصیلی،نوسان نمرات مشکلات آموزشی و غیرآموزشی‏ دانش‏آموزان در سال‏های بعد.(در بسیاری ازکشورها سنین ۶-۳ سالگی و نیز یک یا دو سال پیش از دبستان آموزش همگانی،اجباری است و از اعتبا رو رسمیت برخوردار است).

-لزوم امر برنامه‏ریزی در این دوره،تدوین و منسجم نمودن محتوای آموزش‏ها به‏ویژه از سن ۶-۳ سالگی.در نهایت انی‏که،لازمهء محیطهای آموزشی و تربیتی ک در آن‏ زندگی،نشاط و یادگیری باهم رخ نی‏دهد،ارتباط انسانی خوب با کودکان است.سیمایث‏ واقعی و مطلوب این مراکز با کیفیت اعداف،بها دادن به ارزش‏ها وفرهنگ جامع۹ه و نیازهای کودکان و وجود مربیان آگاه ارتباط حتمی دارد.

پی‏نوشت‏ها

(۱).( plato(421-347 b.c

(۲).( aristotle(394-322 b.c

(۳). john amos comenius

(۴). john jacques rousseau

(۵). johann pesta lozzi

(۶). friedrick froebel

(۷). maria montessori

(۸). john piaget

(۹). self-awareness

(۱۰)-نتایج نظرسنجی از دانشجویان گرایش‏های کارشناسی رشته پیش از دبستان و دبستان در سال‏های ۷۳- ۱۳۶۹،دانشکده روان‏شناسی و علوم تربیتی،دانشگاه علامه طباطبایی،انجام شده به‏وسیله نگارنده‏ مقاله،به‏عنوان مدیر گروه آموزش و پرورش و نیز نتایج بحث‏های سمینارهای بررسی عملکردهای‏ رشته‏های علوم تربیتی در تابستان ۱۳۷۳،مشهد و غیره.

(۱۱). early childhood education

(۱۲). primary schools

(۱۳). kondergarten

(۱۴). nursety schools

(۱۵). ward,patricia,1982

(۱۶). teacher-oriented

(۱۷). child-oriented

(۱۸). syllabus-bound

(۱۹). primary

(۲۰). self-control

(۲۱). examination-oriented

(۲۲). process-oriented

(۲۳). new-son,j.1968

(۲۴). tizard,b.1978

منابع

۱.آقازداه،احمد.آموزش ابتدایی در ژاپن،پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت،دوره جدید،شماره‏۳،بهار ۱۳۷۳.

۲.نوروززداه،رضا.بررسی تأثیر تجربه آموزش و پرورش پیش‏دبستانی بر کارآمدی تحصیلی‏ دانش‏آموزان پایه اول تا سوم دبستان‏های شهر بجنورد در سال تحصیلی ۷۳-۷۲(پایان‏نامه‏ کارشناسی ارشد به استاد راهنمایی دکتر فرخنده مفیدی و مشاورهء دکتر عبد الرضا گودرزی،دانشگاه‏ علامه طباطبایی)

۳.مفیدی،فرخنده،شناخت آموزش و پرورش پیش از دبستان و اثرات آن بر دنیای کودکان امروز، پژوهش در مسائل تعلیم وتربیت،شماره ۱ و ۲،۱۳۷۲و

۴.مفیدی،فرخنده،برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان،(ترجمه)،انتشارات سازمان‏ “سمت‏”۱۳۷۴.

۵.محمدنژاد،آتیه.بررسی تأثیر آموزش پیش‏دبستانی در پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان سال سوم و چهارم و پنجم ابتدایی مدارس رشت،۱۳۷۴.

(پایان‏نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر فرخنده مفیدی و مشاوره دکتر محمد حسن پروند،دانشگاه آزاد اسلامی)

۶.. catron,carol e,jan allen.early childhood curriculum,merrill,1993

۷.. hutt,john,setephen.tyler and others,play,exploration and learning,routledge,1986

۸.. melhuish edward c.and peter moss,day care for young children,routledges,1991

۹. national association for the education of young children,early chidhood teacher . education guidelines.washington d.c,1982

۱۰.. newson,j,and newson,e.four years old an urban community.london.1968

۱۱.. seefeldt carol and nita barbour,early childhood education,merrill,1986.p 4

۱۲.. tizard,b.carry on communicating times educational supplement,1978

۱۳. ward,patricia,pre-school provision involvement,university of keele,1982,

پایان مقاله