مدرسه رفتن و درس خواندن هم در ایران گران شد
آفتاب یزد- گروه گزارش: درس خواندن و مدرسه رفتن در ایران این روزها گرانتر از همیشه شده و خانوادهها با مشکلات سخت و فزاینده ای برای ثبت نام فرزندان شان در مدارس مواجه هستند.
تحصیل و آموزش رایگان در ایران در قانون اساسی مورد تصریح واضح قرار گرفته است اما حق تحصیل مجانی در همه کشورها جزو اساسی ترین قوانین است که کمتر دولتی از آن تخطی می کند.
تحصیل رایگان برای کودکی با والدین غنی یا فقیر ، سیاه یا سفید یک حق اساسی است که در همه جای جهان به رسمیت شناخته شده و هر کسی فارغ از میزان ثروت، طبقه اجتماعی و جایگاه در هر کشوری حق تحصیل رایگان را دارد .
لایحه «آموزش و پرورش اجباری و رایگان و یکسان در ایران» ششم مرداد ماه سال ۱۳۳۲ به تصویب رسید. قانونی که دولت را مکلف کرد در مدت ۱۰ سال آموزش و پرورش ابتدایی را در تمام کشور به تدریج عمومی و اجباری کند. در ماده سوم این قانون آمده است که آموزش و پرورش در دبستانهای دولتی در تمام کشور مجانی است و به هیچ عنوان نباید از دانشآموزان وجهی مطالبه شود و به دانشآموزان بیبضاعت کتاب درسی مجانی ارائه میشود.
اکنون ۶۶ سال از تصویب این قانون در ایران می گذرد و به نظر می رسد اجرای این قانون با کاستیهایی روبرو شده است.
> پول محوری مدرسهها
مدارس پولی این روزها به معضلی در ایران تبدیل شده در حالیکه سطح اقتصادی خانوادهها طی چند سال اخیر روند نزولی داشته شهریه مدارس غیردولتی از افزایشی سرسام آور برخوردار شده است.
در این میان خودداری کردن برخی مدارس دولتی از ثبت نام دانش آموزان یا دریافت وجه نقد تحت عنوان کمک و حتی سوق دادن والدین به ثبت نامدر مدارس غیرانتفاعی از جمله مواردی است که این روزها زیاد مشاهده شده است. چندی قبل رسانهها خبر دادند که امسال ثبت نام دانش آموزان در مدارس با معضلات بزرگتری روبرو شده است. صفهای طویل والدین که با چشمانی هراسان منتظرند تا نوبت شان برسد و مدارک را برای ثبت نام
فرزندشان ارائه دهند صحنه آزاردهنده ای ایجاد کرده است.
در هر لحظه ممکن است متصدی ثبت نام با وارد کردن ایرادی جدید یا درخواست واریز مبلغی مشخص ثبت نام را موکول یا متوقف کند.
> جا نداریم
برای بچههایی که قرار است کلاس اول بروند وضع نگران کننده تر است؛ چرا که ظرفیت ثبت نام مدارس محدود شده و شانس اینکه والدین به سمت مدارس غیرانتفاعی سوق داده شوند بسیار زیاد است.
ظاهرا عبارت « ظرفیت تکمیل» اسم رمز پر دادن دانش آموزان و والدین شانبه مدارس غیردولتی و به عبارتی شل کردن سرکیسه است.
…بر اساس یک ارزیابی ، علت اصلی تکمیل ظرفیت این مدارس این است که مدارس مذکور افراد سفارش شده را از مناطق دیگر ثبت نام می کنند و در نتیجه دانش آموزی که در محدوده منطقه است مجبور می شود در غیرانتفاعی ثبت نام کند.
> هفت خوان پشت هفت خوان
حال اگر از مصیبت افرادی که موفق به ثبت نام در مدارس دولتینمی شوند بگذریم با معضل دیگری روبرو می شویم که به نوبه خود تحصیل رایگان طبق قانون را زیر سوال می برد و آن پرداخت پول یا وجه یا خرید کالاهای خاص برای مدرسه است. اگر کسی موفق شود از چند خوان رستم ثبت نام در مدارس دولتی عبور کند تازه با گرفتاری دیگری بنام« شل کردن سر کیسه» تحت عنوان همیاری روبرو می شود .
…و فرد مسئول در پاسخ اعتراض می گوید: این مبالغ در واقع شهریه نیست بلکه کمکهای مردمی و یا همان مشارکتهای مردمی است که البته داوطلبانه است!
> کمکهای مردمی از کجا آمد؟
واقعیت این است که تحصیل مطابق قانون امری رایگان است اماسوء مدیریت عامل مهمی در اتفاقات رخ داده چند سال اخیر است که به نوعی تضاد هم به بار آورده است.
محبوبه موسوی کارشناس ارشد حقوق در گفتگو با آفتاب یزد
می گوید: دریافت کمکهای مردمی از والدین دانش آموزان امری داوطلبانه تلقی شده اما اساسا گنجاندن این بحث به عنوان یک اقدام قانونی خود به صورت غیرقانونی رخ داده و باعث ایجاد مشکلات در طول سالیان دراز شده است.
وی تصریح کرد: ما قانون تحصیل رایگان بدون قید و شرط را داریم که عبارت رایگان آن مشخص و واضح است اما در سال ۷۲ قانونی تحت عنوان شوراهای آموزش و پرورش تصویب شد که در ماده ۸ آن بهرهگیری از کمکهای داوطلبانه مردمی به لحاظ قانونی مجاز شمرده شده است، این در حالی است که این ماده به طور غیر مستقیم در مغایرت با اصل تحصیل رایگان قرار میگیرد، به طوریکه دریافت کمکهای مالی از والدین با تحت فشار قرار دادن آنها و دانشآموزان یا قرار دادن آنها برای پرداخت وجه مصداق بارز کمک اجباری در عمل است این در حالی است که قانون عام تاکید دارد که ثبت نام و تحصیل در مدارس یک امر واجب است و حتی اگر والدینی فرزند خود را به مدرسه نفرستند مرتکب تخلف شده اند اما این تضاد قانونی در عمل مشکلات زیادی را برای ثبت نام و تحصیل دانش آموزان طی سالهای اخیر ایجاد کرده است.
علیرغم این اظهارات اما برخی مدیران آموزش و پرورش هم اذعان دارند که دریافت غیرقانونی وجه هنگام ثبت نام قدغن است و باید با چنین مواردی برخورد شود.
بر اساس این اظهارات، این مسئولان پیشتر گفته اند پول گرفتن از اولیاء به شکل اجباری در مدارس دولتی به ویژه در زمان ثبت نام و یا هنگام ارائه کارنامه به دانش آموزان «ممنوع» است،در نتیجه وزارت آموزش و پرورش با موارد تخلف به جدیت برخورد میکند.
با این حال همین مدیران می گویند مدارس می توانند برای ارائه خدمات بهتر از کمکهای داوطلبانه استفاده کنند و این کار خلاف قانون نیست.
> مدرسه دولتی بهتر است یا غیرانتفاعی؟
در کنار همه این موارد یک مشکل دیگر هم وجود دارد و آن این است که اقداماتی به صورت تعمدی صورت گرفته تا کیفیت آموزشی مدارس دولتی را تا حدی تنزل دهند که خانوادهها دریابند برای سعادت و پیشرفت فرزندانشان راهی جز فرستادن آنها به مدارس غیر انتفاعی وجود ندارد.
اما گویا این تنها روایت برخی افرادی است که بیش از حد به تحصیل فرزندان خود حساس هستند. ذهنیت این خانوادهها بر این مبنا حرکت می کند که به هر قیمتی شده فرزندان خود را در مدارس غیرانتفاعی ثبت نام کنند. حتی مواردی مشاهده شده که برخی خانوادهها با اجاره دادن خانه شخصی خود و رفتن به خانه پدربزرگ و مادربزرگها از زیر سنگ هم که شده هزینه تحصیل در مدارس غیرانتفاعی را جور می کنند.
اما برخی برداشتهای دیگر از تحصیل در مدارس دولتی وجود دارد که چندان هم بیراه نیست. بر این اساس گفته می شود مدارس غیر انتفاعی بیشتر در تهران و چند شهر بزرگ «پر سر و صدا» هستند ولی در شهرستانها و شهرهای کوچکتر مدارس دولتی بیشتر مورد اقبال مردم قرار دارند و بسیاری از برگزیدگان دانشگاهی و المپیادها نیز از دل این مدارس برمیخیزند ضمن آنکه تا همین چند سال قبل که کیفیت آموزش در مدارس دولتی کاهش نیافته بود بسیاری از نفرات برتر کنکور دانشگاههای دولتی از دل مدارس محروم دولتی در مراکز استانها یا شهرهای کوچک بیرون آمده بودند.
با این حال اگر خانواده ای هم با مدارس دولتی مشکل نداشته باشد ، باید زیر ساخت و ظرفیت پذیرش آن در جامعه مهیا باشد تا کسی بتواند در آنها به راحتی تحصیل کند.
> لطفا بروید غیرانتفاعی، ما جا نداریم!
منیره یزدان شناس کارشناس آموزشی درباره علت افزایش مدارسغیر انتفاعی می گوید: بررسیهایی که ما انجام دادیم نشان داده که بیشتر معلمان در آستانه بازنشستگی خود مجوز مدرسه غیر انتفاعی گرفته اند که این افراد با مدارسی که در آنجا تدریس می کردند بعضا هماهنگ می کنند که دانش آموزان و والدین شان را به بهانه پر شدن ظرفیت به مدارس
غیر انتفاعی آنها سوق دهند.
وی می گوید: مثل ظرفیت ثبت نام خودرو یا وام است که به محض
باز شدن سامانه اعلان تکمیل ظرفیت می دهد، در واقع ظرفیتها برای افراد خاص رزرو می شود و بخش زیادی از والدین و دانش آموزان به سمت مدارس شهریهای هدایت می شوند.
این کارشناس می گوید: متاسفانه بین برخی والدین هم این موضوع به اشتباه جا افتاده که کیفیت تدریس در مدارس دولتی پایین است و در مدارس خصوصی بیشتر به تحصیل دانش آموزان بها می دهند. همین امر موجب شده خیلیها داوطلبانه مدارس غیرانتفاعی را انتخاب کنند که به نظر می رسد این افزایش تقاضا تا حدی در بالا رفتن شهریه این مدارس نقش داشته است.
یزدان شناس در ادامه می گوید: مواردی بوده که به خود من مراجعه کردند و گفته اند حتی بعد از پرداخت شهریه سنگین در مدارس غیرانتفاعی باز هم اضافه دریافتهای خورده ریز از دانش آموزان بابت مسائل مختلف داشته اند در نتیجه دانش آموزان مدارس غیر دولتی نیز مجبورند گاه تا چند برابر شهریه تعیین شده مبالغ اضافه پرداخت کنند.
این کارشناس امور آموزشی افزود: پس از آغاز سال تحصیلی بسیاری از مدارس غیر دولتی برای استفاده دانش آموزان از کلاسهای فوق العاده زبانهای خارجی، ورزشی، تفریحی، گردشی و آزمایشگاهی علاوه بر شهریه متداول، مبالغ اضافه از خانوادهها دریافت می کنند این در حالی است که برخی از این مراکز از همان ابتدا به والدین نمی گویند که شما در طول دوره تحصیل ممکن است متحمل هزینههای اضافه تری شوید.
وی می گوید: بخش مهمی از مشکل این است که اکنون ظرفیت مدارس دولتی را کاهش داده اند و مدارس را خودگردان کرده یا همه غیرانتفاعی شده اند ، این در حالی است که اگر نظام آموزشی کشور تقویت مدارس دولتی با کیفیت را در دستور کار خود قرار دهد نتیجه قابل قبولتری به دست می آید.
> یک حساب سر انگشتی
در حال حاضر به عنوان مثال برای پایههای نهم و دهم شهریههای گزافی در مدارس غیردولتی اخذ می شود .مثلا برای یک دختر دبیرستانی شهریه ۱۳ میلیون و نهصد هزار تومانی در نظر گرفته شده که این به غیر از مبالغی است که در طول تحصیل باید به مدرسه بدهند.
در پایه دوازدهم نیز برای یک دانش آموز پسر، هزینه تحصیل در یک مدرسه غیر انتفاعی ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان آب می خورد.
> 2800 میلیارد تومان فقط در یک ماه
در حالیکه بسیاری معتقدند مدارس غیرانتفاعی پولهای منطقی از والدین موقع ثبت نام می گیرند که صرف توسعه و بهبود امور آموزشی می شود، انتقادها کار را به جایی رساند که ۵ سال قبل قرار شد ابتدا کل مبالغی که از دانش آموزان در مدارس دولتی تحت عنوان همیاری و مشارکت دریافت شده احصاء شود تا مشخص شود چه میزان درآمد از فعالیت این مدارس به دست آمده و چه میزان از آن صرف امور مدرسه شده است و حتی اگر لازم بود از آن به عنوان یک سامانه حساب یکپارچه برای کمک به این مدارس و حذف اخذ شهریه و کمک استفاده شود.
این بررسی در نهایت نشان داد براساس گزارشهای جمع آوری شده تنها در یک ماه مبلغ، ۲۸۰۰ میلیارد تومان از محل کمکهای مردمی در ۱۸ هزار مدرسه احصاء شده است. فعالیت این سامانه برای اخذ درآمد ناشی از این موضوع همچنان ادامه داشت که در نهایت با فشار برخی مدیران مدارس این طرح متوقف شد.
به گفته مسئولان آموزش و پرورش، ایجاد این حساب زمینهساز خداحافظی مدارس با کمکهای نقدی اولیاء بود . با وجود فعالیت چندماهه سامانه حساب یکپارچه، در شهریور ۹۶ معاون سابق توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که طرح حساب یکپارچه متوقف شده است.
جسته و گریخته از گوشه و کنار شنیده می شد علت توقف این طرح فشار برخی افراد ذینفوذ بوده است . به گفته منصور مجاوری، مشاور اقتصادی وقت وزیر آموزش و پرورش، به علت برخی نفوذها این حساب متوقف شد اما از سوی دیگر، دیوان محاسبات هم در همین راستا اعلام کرد که حساب یکپارچه غیرقانونی است و حسابهای دولتی نباید پشتیبان داشته باشد؛ ضمن آنکه این بخشنامه اختیارات مدارس را محدود میکند. لذا به همه استانها نامه زده شد و اختیار اجرا یا عدم اجرا به استان و مدرسه واگذار شد. بر همین اساس عدم رعایت عدالت آموزشی موجب شد که نتایج به دست آمده از شهریههای جمع آوری شده مدارس دولتی در قالب کمک بسیار تبعیض آمیزتر از آنچه تصور می شد جلوه کند. در همین راستا در حالی که میزان پول واریزی مردم به آموزش و پرورش در قالب کمکهای مردمی و داوطلبانه ۱۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده بود، صدای مسئولان این وزارتخانه درآمد که چرا باید بابت پرداخت آب و برق مدارس از سازمان برنامه التماس و خواهش کنیم؟ این در حالی است که یا یک مدیر در مدرسهای باید با چند میلیارد تومان پول سروکار داشته باشد و یک مدرسهای در سیستان و بلوچستان با صدهزار تومان!
> هشدار !
در حالی که افراد جامعه به خاطر مضیقه اقتصادی دشواریهایی را تحمل می کنند دریافت شهریه در مدارس نگرانیهایی را ایجاد کرده است که برای رفع آن نیاز است اقدامات لازم صورت بگیرد. بر همین اساس با توجه به کاهش نرخ جمعیت کشور نسبت به دهههای ۶۰ و ۷۰ طبعا باید ظرفیت لازم برای احقاق ظرفیت مدارس دولتی بیشتر باشد نه اینکه کمتر!
اما به نظر می رسد با توجه به افزایش بی سابقه میزان مدارس غیردولتی از یک سو و بی میلی بیشتر خانوادهها به استفاده از این مدارس از سوی دیگر، مدارس دولتی باید در گرفتن پول برای ثبت نام با توجه به قانون با احتیاط بیشتری عمل کنند. به این نکته نیز باید توجه داشت که والدین دانشآموزانی که در طبقه فرودست اجتماعی قرار دارند تلاش میکنند برای فرزندانشان امکانات تحصیلی بهتری فراهم کنند که یا از توان آنها خارج است که در نهایت به سرخوردگی و طردشدگی بیشتر آنها از اجتماع میشود و یا باید بار هزینه تحصیلات فرزندانشان را با کاهش از هزینههای خورد و خوراک و تفریح و حتی سلامت جبران کنند.
«کالایی شدن تحصیل» روندی است که طبقات اجتماعی متوسط را با توجه به کاهش درآمدهای خانوار دچار مشکلات جدی کرده است.
این امر در حالی است که در کشورهای اروپایی پیشرفته میزان مدارس و کالجهای رایگان تحصیل رو به افزایش بوده و حتی در مدارس رایگان ، مبلغی نیز ماهیانه به عنوان کمک هزینه زندگی به دانش آموزان و دانشجویان پرداخت می شود. در حالیکه تحصیل در دانشگاهها در ایران به شدت به سمت پولی شدن می رود تحصیل رایگان در اروپا برای تمام شهروندان اتحادیه اروپا امکان پذیر می باشد و متقاضیان خارج از اتحادیه اروپا نیز می توانند در برخی دانشگاههای کشورهای تراز اول دنیا به صورت رایگان و یا هزینه بسیار اندک تحصیل نمایند.
کشورهایی نظیر آلمان تحصیل رایگان را برای دانشجویان بین المللی بدون توجه به ملیت آنها امکان پذیر ساخته است. سایر کشورهای اتحادیه اروپا نظیر اتریش، فنلاند، فرانسه، نروژ، دانمارک، ایسلند، اسپانیا، ایتالیا، جمهوری چک و مجارستان، لهستان، اسلونی نیز این امکان را فراهم نموده اند تا دانشجویان بین المللی خارج از اتحادیه اروپا با حداقل هزینه بتوانند از بالاترین کیفیت آموزش بهره مند شوند.
تحصیل در مدارس تا قبل از دانشگاه نیز در اروپا، کانادا و آمریکا رایگان است و به ندرت مدارسی خاص با هزینههای متعارف برای تحصیل وجود دارند ، این در حالی است که گسترش روز افزون مدارس غیر انتفاعی و شهریه محور در ایران موجب شده نظام آموزشی از کارآمدی لازم برخوردار نباشد که نمونه بارز آن بیکاری بخش اعظم فارغ التحصیلان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است.
اخیرا مرکز آمار کشور سهم فارغ التحصیلان دانشگاهی از کل بیکاران کشور را ۴۰.۵ درصد اعلام کرد که با توجه به هزینه تحصیل بالا در همه مقاطع تحصیل فاقد صرفه و توجیه اقتصادی لازم است.
کانال مقاله ها 🌺 @eduarticle