هنگام مطالعه و تورق دایره المعارف یهودیت (The New Encyclopedia of Judaism Geoffery Wigoder ) به قسمتی مریوط به چشم بد یا چشم زخم برخورد کردم ،که اشاره به یکی از طلسم های یهودیان مرزاحی ، دستی با انگشتان باز ( تصویر ) داشت که بسیار شبیه پنجه ای است که در آیین های عاشورایی به عنوان سمبل آل عبا یا ابا الفضل عباس استفاده می گردد ، که این احتمال را افزایش می دهد که بر گرفته از سمبلهای یهودیت باشد. در ادامه ترجمه قسمتی از متن مربوط را می آورم . در ضمن باید از ترجمه روان و شیوای خانم بهرامی و آفای چرخ زرین کمال تشکر را داشته باشم .
چشم بد :عقیده رایجی است که بر طبق آن برخی افراد دارای نیرویی در چشمان خود هستند که با نگاه خیره به دیگران به آن ها آسیب می رسانند.
بر اساس این پیش پنداشت دیرینه و باستانی ، هر شخصی که چشم بد (شور) دارد ممکن است مسبب بدشانسی ،بیماری،یا مرگ شود وبنابراین قربانی احتمالی می بایست تدابیری برای حفاظت از خود یا اموالش در برابر نگاه بدخواه بیاندیشد.
خرافاتی از این قبیل ریشه در هراس طاغوتی از خشم خدایان یا ریشه در وسوسه شدن حاسدان برای طلسم کردن اشخاص ناآگاه دارد (به اهریمن و اهریمن شناسی ، جادوگری رجوع کنید)
سحر و جادو کاربردی توسط ساکنان باستانی کنعان برای خنثی کردن اثرات شرارت انسانی یا اهریمنی مورد استفاده قرار گرفت: بطور مثال درتل جزر باستان شناسان بر این امراعتبار بخشیده اند.
چشم بد در تفسیر مجدد آگادا* یا در روایت کتاب مقدس در حالاتی چون طلسم شدن یعقوب و یوسف ، مشوق پرستش گوساله طلایی سامری که منجر به شکسته شدن مهمترین الواح موسوی شد و مسیول مرگ ۹۹ نفر از ۱۰۰ نفر، به تصویر کشیده می شود.
علی رغم اینکه برخی حکیمان –بخصوص شمعون بار یوحای می توانستند از اثرات مثبت چشم بد استفاده کنند ،مهمترین دغدغه ایشان این بود که چشم بد را خنثی کنند و هنرمندانه آیات کتاب مقدس را به گونه ای تفسیر کنند تا نشان دهنده این امر باشد که یهودی ها اصولا تحت تاثیر چشم بد قرار نمی گرفتند.
گرچه باوجود این اطمینان پیشگیری هایی برای در امان ماندن از چشم بد تجویز می شد.
چشم بد ممکن است با پیشگیرهایی چون پنهان کردن زیبایی زن ، به رخ نکشیدن سلامتی یک فرد ، و نام دیگری بر نوزاد نهادن، دفع گردد.
هنگام استفاده از رنگ های آبی یا قرمز و آینه ها، دعا و طلسم های حفاظتی باید استفاده شود تا نگاه بدخواه دفع گردد.
بکرات در منابع {یهودیت} خاخامی متقدم ، از تعویذ نام برده شده است.
گرچه این موارد توسط موسی بن میمون و سایر هم مسلکان وی بشدت رد شد ، اما باورهای رایج در این قبیل خرافات هرگز متزلزل نشدند.
حتا امروزه میان جوامع یهودی در سرزمین های اسلامی یا مسیحی، مراسم مختلفی که همچنان بجا آورده می شوند نشانگر هراس نهفته ای از چشم بد است.
در همین رابطه بعنوان مثال ، شکستن یک لیوان در مراسم عروسی همچنان اجرا می شود و یا قانونی که بموجب آن یک پدر و پسر یا دو برادر پی در پی برای مراسم صبحگاهی دعا فراخوانده نمی شوند.
آداب و رسومی که به طور گسترده توسط یهودیان سفاردی* و مزراحی* بجا آورده می شود شامل این موارد می شود: استفاده از رنگ آبی در چهارچوب ، نمایش تعویذهایی که روی آن ها متون کتاب مقدس یا کابالایی حک شده است ،آغشتن دستان عروس با حنای قهوه ای مایل به قرمز در مراسم حنابندان که قبل از مراسم عروسی برگزار می شود.
طلسم های یهودیان مزراحی اغلب دستی با انگشتان باز را نشان می دهد که اشعه ساتع شده از چشم بد را می گیرد یا منحرف می کند.
گره زدن روبان قرمز یا نوار فلانلی به نوزاد ونام عبری پدر در قید حیات را بر روی پسر نگذاشتن از جمله آداب و رسوم همسوی یهودیان اشکنازی است.
یهودیان اشکنازی اغلب از اصطلاح ییدیش «کین اینهورا»
(که اختصاری آن کیناهورا و به معنای «از چشم بد دور باد» است) استفاده می کنند که نشان دهنده آروزی تداوم یک موقعیت خوب است.
——————————————-
پانویس :
آگادا یا اَگَده یا روایت آن بخش از ادبیات یهود است که مشتمل بر هلاخا نیست. این بخش از سنت شفاهی شامل روایات مربوط به تنخ، تاریخ و اخلاق است. بخشی از تلمود، دربردارنده اگادا است.(منبع ویکی پدیا فارسی)
یهودیان سفاردی : سفاردیها یا سپاردیها (به عبری: סְפָרַדִּי) به یهودیانی گفته میشود که نسل آنها به جامعه یهودی بومی شبهجزیره ایبری در ابتدای هزاره دوم میلادی میرسد. آنها با شروع انکیزاسیون اسپانیا از این منطقه تبعید شدند. خود واژهٔ سفارد در زبان عبری امروزی معنای اسپانیارا میدهد، اگرچه در تورات نام مکانیاست مجهول. (منبع ویکی پدیا فارسی)
میزراحی یا مِزراحی یا بِن میزراح -به معنی مشرقیون یا فرزندان مشرق- به یهودیانی گفته میشود که از تبار جوامع یهودی مقیم خاورمیانه هستند. اصطلاحِ میزراحی در اسرائیل بیشتر برای اشاره به گروهی از یهودیان استفاده میشود که از کشورهای با اکثریتِ مسلمان به اسرائیل آمدهاند.(منبع ویکی پدیا فارسی)
منبع The New Encyclopedia Of Judaim Geoffery Wigoder ۱۹۸۹-۲۰۰۲