بیش فعالی، بدون دارو قابل درمان است؟

دکتر علی شریفی متخصص اعصاب و روان

بین ۳ الی‌ ۵ درصد‌ کـودکان‌ زیـر ۱۲ سـال مشکل #بیش_فعالی-نقص توجه* (ADHD) دارند ولی اغلب خانواده‌ها از این‌ موضوع بی‌اطلاعند!و افت تحصیلی را که از ایـن بیماری ناشی می‌شود به پای‌ تنبلی و کم‌هوشی و بازیگوشی کودک‌ می‌گذارند‌ در حالیکه کودک در ایـن باب تقصیری ندارد.در واقـع یـکی از ظلم‌هایی که به کودکان ما می‌شود محرومیت آنان از درمان مناسب بیماری‌های عصبی است.

ابتدا با نکات مهم در‌ مورد این بیماری آشنا شده و سپس به درمان آن بپردازیم:

این بیماری دلیل شناخته شـده‌ی خاصی خصوصا از نوع تربیتی ندارد و در مورد بروز آن هیچ‌کس شایسته‌ی سرزنش نیست.سوالاتی از‌ قبیل‌«ما چکار کرده‌ایم که فرزند ما بیش فعال شده است؟»را فراموش محیطی ناشناخته نظیر عفونت‌های دوران بارداری،سموم محیطی،حـوادث عـلت بیماریها کافی نیست جز در مورد بیماریهای عفونی که‌ بیشترین‌ پیشرفت در آن زمینه بوده است(تنها بیماری ریشه‌کن شده توسط انسان،آبله است)

دو علت عمده‌ی این بیماری یعنی نقص توجه و بیش فـعالی،مـساوی نیستند و به نسبت‌های مختلف‌ در‌ فرد وجود دارند و معمولا یکی از آنها بارزتر از دیگری است.این مشکل به نسبت ۳ به ۱ الی ۵ به ۱ در پسران(خصوصا در پسر اول)شایعتر است.

این کودکان مکررا‌ وسایل‌ ضـروریشان‌ را گـم می‌کنند و به فراموشکاری‌ مشهور‌ می‌شوند‌.نقصان توجه و دقت کودک و فعالیت بیهوده و بیش از حد وی معمولا در اولین سال مدرسه و توسط معلم تشخیص داده می‌شود که‌ می‌بیند‌ کودک‌ در دیکته، کلمات را جا می‌اندازد(یـعنی نـمی‌شنود‌) یـا‌ دائما در کلاس راه می‌رود و نشستن بـرایش سـخت اسـت و نمی‌تواند توجه خود را به گفتار معلم جلب کند و گاهی‌ حتی‌ کلاس‌ را به هم می‌ریزد لذا معلم مجبور به احضار والدین‌ می‌شود.

در مـواقعی کـه نـقص توجه بارزتر است کودک حتی در اثنای جالبترین کـارتونها کـه معمولا کودکان را‌ میخکوب‌ می‌کنند‌،نمی‌تواند تا آخر کارتون بنشیند و حواسش به اطراف پرت می‌شود.این‌ کودکان‌ معمولا در حال تکان دادن دسـت و پا و اصـطلاحا«ور رفـتن» به چیزهای مختلف و اذیت کردن کودکان‌ دیگر‌ هستند‌.در مواقعی کـه بیش فعالی بارزتر است معمولا کارهای خطرناک(نظیر استادن‌ لبه‌ پنجره‌،بازی با کبریت و فندک و چاقو، شوخی‌های خـطرناک بـا بـچه‌های دیگر)نیز مشاهده می‌شود.

درمان‌

مؤثرترین‌ درمان‌ این بیماری درمان دارویـی اسـت و در اکثریت قریب به اتفاق،بدون بجای گذاشتن هیچ‌ اثر‌ سوئی باعث بهبود عملکرد تحصیلی و رفتاری شـخص در خـانه و مـدرسه می‌شود.متأسفانه بدلیل‌ فقر‌ فرهنگی‌ و گسترش اعتقادات غلط در مورد داروهای روان‌پزشکی(کـه در مـجموع کـم عارضه‌ترین داروهای پزشکی‌اند‌ ولی‌ بدلیل تجویز نشدن درست توسط ما پزشکان،باورهای غلط در مـورد آنـها در‌ اذهـان‌ مردم‌ وجود دارد)بسیاری از کودکان مبتلا به«بیش فعالی-نقص توجه»هیچ درمانی دریافت نـمی‌کنند‌.

ایـن‌ بیماری تا قبل از ۱۲ سالگی خودبخود رفع نمی‌شود ولی حدود ۸۰‌ درصد‌ بیماران‌ بین ۱۲ تا ۲۰ سـالگی بـدون درمـان هم بهبود می‌یابند(اما افت تحصیلی و ترک تحصیل‌ در‌ بیماران‌ درمان نشده بسیار شایع اسـت و ایـن فاجعه‌ای است که مستقیما از ناآگاهی‌ خانواده‌ها‌ نشأت می‌گیرد(نمی‌خواهم بچه‌ام قرصی شود!)

رشد معلم » اسفند ۱۳۸۵ – شماره ۲۰۷ (صفحه ۱۷)
رایـج‌ترین داروی مـورد اسـتفاده در این بیماری(متیل فنیدیت-ریتالین‌-استیمدیت‌ همه یک چیز هستند)نه مخدر است،نه بـاعث تـأخیر رشد کودک‌ می‌شود‌(قبلا چنین شکی وجود داشت که از‌ سال‌ ۲۰۰۱‌ به بـعد رفـع شـد)و نه عارضه مهمی‌ دارد‌)در درصد کمی از بیماران ممکن است سردرد، بی‌اشتهایی،تپش قلب،…دیده شود‌ کـه‌ مـعمولا بـا کاهش مقدار دارو‌ رفع‌ می‌شود)،داروهای‌ دیگری‌ هم‌ برای بیماران مقاوم به داروی رایـج‌ وجـود‌ دارد و در واقع بیش فعالی لاعلاج نداریم.

چون داروی ریتالین بدلیل اثر‌ ضد‌ خواب و نشاط آوری،قابل سوءاستفاده توسط‌ بـزرگسالان اسـت با ضوابطی‌ در‌ اختیار بیمار قرار می‌گیرد.بدلیل‌ وارداتی‌ و کمیاب بودن مدتها تـوسط «ادارهـ‌ی داروهای مخدر»معاونت درمان دانشگاه‌ها توزیع مـی‌شد و لذا‌ ایـن‌ تـصور برای بعضی خانواده‌ها ایجاد‌ شده‌ که‌ ایـن دارو،مـخدر‌ است‌ که البته صحت نداشت‌ و هم‌اکنون‌ با شرایط آسان‌تری در بسیاری از داروخانه‌ها با تـجویز مـتخصص کودکان یا روان‌پزشک تهیه‌ مـی‌شود‌.

در پانـزده الی بیست درصـد بـیماران‌،بـیماری‌ تا سن‌ بزرگسالی‌ ادامه‌ می‌یابد کـه اصـطلاحا بیش‌ فعالی بزرگسالان نامیده می‌شود و درمان دارویی آن شبیه درمان در کودکان است.

سـایر درمـان‌ها شامل‌:دادن‌ آگاهی به کودک در مـورد بیماری‌ و نیاز‌ به‌ درمـان‌ دارویـی‌ برای موفقیت در‌ تحصیل‌،رفع تـصور غـلط در کودک(«بچه‌ها می‌گویند من چون دیوانه هستم قرص می‌خورم!»)،آموزش به والدین‌ در‌ مـورد‌ پذیـرش اساس بیماری و رفتار مناسب بـا بـیمار‌ و درعـین‌حال‌ جلوگیری‌ از‌ «لوس‌»شـدن‌ کـودک و لذا معاف شدن بی‌جهت از تـکالیف و مـسئولیت‌ها و نیز،گروه درمانی است.

(*) Attention Deficit Hyperactivity Disorder

———————————-

↩️ کانال مقاله ها 👇
https://t.me/joinchat/AAAAAD5oqnmeI058AeE3WA