همه در قبال معضل بی سوادی مسئولند

معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران، با تاکید بر اینکه بی‌سوادی یک معضل اجتماعی است و کل جامعه باید با مشارکت عمومی در ریشه‌کنی آن ایفای نقش کند، گفت: یک جنبش اجتماعی و کمپین اجتماعی باید شکل بگیرد و تمام مردم باید خودشان را مقابل معضل بی‌سوادی مسئول بدانند.
سعید شهریاری در گفتگو با روزنامه اطلاعات افزود: در بسیاری از کشورهای دنیا به معضل بی سوادی به شکل یک مساله فردی نگریسته نمی شود درست مانند نگاهی که به یک فرد معلول وجود دارد و مشکل او را متعلق به کل جامعه می دانند. درصورتی که در کشور ما فرد معلول فقط متعلق به خانواده اش و مخصوصاً مادر خانواده است.
وی با اشاره به اینکه علیرغم همه اطلاع‌رسانی‌هایی که در ارتباط با معضل بی سوادی انجام گرفته است، هنوز وقتی با بعضی از مسئولین و افراد جامعه صحبت می‌کنیم، می‌پرسند مگر بی‌سواد وجود دارد؟، تصریح کرد: در اصطلاح گفته می شود افراد بی‌سواد بزرگسال آسیب دیده‌، آسیب‌‌پذیر و آسیب‌رسان هستند. آسیب‌دیدگی این افراد به این دلیل است که در زمان خودش، آموزش‌های لازم را برای یادگیری سواد دریافت نکرده‌اند.
شهریاری تاکید کرد: متاسفانه بسیاری از خانواده‌های افرادبی سواد درک درستی از سواد ندارند. این افراد به درستی فکر نمی‌کنند که با استفاده از سواد می‌توانند بخشی از مشکلات‌شان را حل کنند و به سواد به عنوان «نیاز» نمی‌نگرند. من زندانیان زیادی را دیده‌ام که به دلیل بی‌سوادی در زندان‌ها هستند.
وی با بیان اینکه ناهنجاری‌های اجتماعی در زندگی افراد بی‌سواد بیشتر است، ادامه داد: بسیارند کسانی که با سوء استفاده از بی‌سوادی افراد، سرشان را کلاه می‌گذارند و پای بی‌سوادان را به محاکم قضایی باز می‌کنند. موارد زیادی وجود دارد که از این افراد حتی برای جابجایی قاچاق مواد مخدر استفاده شده بدون اینکه متهم بی‌سواد از تبعات قضایی که متوجه او و جرم اوست، اطلاعی داشته باشد به همین دلیل متأسفانه ما در موارد زیادی می‌بینیم که زندانیان به دلیل بی‌سوادی و عدم شناخت از تبعات جرم در زندان‌ها به سر می‌برند.
شهریاری با اشاره به اقدامات معاونت سوادآموزی در راستای آموزش سواد به زندانیان گفت: علاوه بر اینکه همواره اعلام آمادگی کرده ایم تا در زندان ها و مراکز بازپروری سواد خواندن و نوشتن را به زندانیان می آموزیم،
مهارت‌هایی نیز علاوه بر خواندن و نوشتن به سوادآموزان آموزش داده می شود. در برخی از مراکز بازپروری کلاس‌های هنرستان‌های کار و دانش هم دایر شده تا علاوه بر خواندن و نوشتن پایه، بی سوادان این مراکز با یادگیری هر مهارتی که خودشان به آن علاقه دارند، در مقابل آسیب های احتمالی بعد از رهایی از زندان واکسینه شوند.
وی گفت: بارها از سازمان‌های ذی‌ربط درخواست کرده ایم تا اطلاعاتی را درباره بیشترین نوع جرایم و بزه رخ داده در شهرستان‌های استان تهران به ما ارائه کنند تا اطلاعات لازم را برای پیشگیری و مقابله با آن جرایم به افراد بی‌سواد آموزش دهیم.
این مقام مسئول افزود: به طور مثال در مناطقی که میزان ارتکاب خشونت در آنها بالاست، قطعا افرادی که که تحصیل نکرده‌اند، بیش از افراد تحصیلکرده مرتکب این جرم
می شوند. چون افراد تحصیلکرده معمولا مطالبات شان را از طریق مجاری قانونی پیگیری می‌کنند. از آنجا که بیشتر مخاطبان ما را زنان بی‌سواد تشکیل می دهند، در متن آموزش‌ها، چرایی ارتکاب خشونت، تبعات آن و چگونگی مقابله با آن به زنان آموزش داده می شود تا مراقب فرزندان‌شان باشند. از این رو معاونت سواد آموزی با واحد پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی قوه قضائیه در حال حاضر ارتباط دارد.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران گفت: اگر به ما اعلام شود که در ندامتگاه‌ها افراد بی‌سواد حضور دارند حتما آموزش دهنده‌ها را به این مراکز اعزام می‌کنیم. بعد از گرفتن تست‌ و راستی آزمایی از این افراد، اگر واقعا بی‌سواد باشند، آموزش سوادآموزی را برای زندانیان بی سواد خواهیم داشت، اما در بسیاری مواقع متأسفانه این افراد اطلاعات دقیقی از خودشان در اختیار قوه قضائیه و ما قرار نمی‌دهند.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص کودکان باز مانده از تحصیل و اقدامات سواد آموزی برای شناسایی و تحت پوشش قرار دادن آنان گفت: از دو سال قبل معاونت آموزش ابتدایی طرح انسداد مبادی بی‌سوادی را در دستور کار قرار داد. بر اساس این طرح به آسانی اجازه ترک تحصیل به دانش‌آموزان داده نمی شود. در صورتی که پیش از آن دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده به راحتی به جامعه آماری ما اضافه می‌شدند. در حال حاضر مدیر مدرسه و عوامل اجرایی، ترک تحصیل دانش‌آموز را پیگیری می‌کنند. به دنبال اجرای این طرح از میزان ورودی بچه‌های بازمانده از تحصیل به جامعه هدف ما کاسته شده است.
شهریاری تصریح کرد: فردی که دوره اول سوادآموزی ما را می‌گذراند معادل سوم ابتدایی از ما مدرک دریافت می کند. بنابر این اگر شخصی پیش از اتمام سوم ابتدایی ترک تحصیل کرده باشد، جزء جامعه آماری ما محسوب می شود ولی اگر پس از سوم ابتدایی، دانش آموز ترک تحصیل کند جزء بی‌سوادان محسوب نمی‌شود و کم‌سواد به حساب می‌آید. ما در سال ۹۵ توانستیم تعداد ۲۰۰ نفر از افرادی را که زیر ۲۰ سال سن دارند و بی سوادند، تحت پوشش قرار دهیم ولی تا کنون آماری از تعداد بی سوادان در این گروه سنی در اختیار ما قرار نگرفته است. در حالی که بیشترین آمار ما در گروه سنی بین ۴۹ ـ ۳۰ سال است که ۸۰ درصد مربوط به زنان و ۲۰ درصد مربوط به مردان است.
وی تعدادی از کودکان کار، کودکان معلول و بدسرپرست را که در سن ورود به مدرسه هستند ولی در هیچ مدرسه‌ای ثبت‌نام نکرده‌اند، مربوط به حیطه فعالیت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش دانست و بچه های بالای ۱۰ سال را که سواد ندارند، مربوط به حیطه پوشش دهی معاونت سواد آموزی اعلام کرد.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران با تاکید بر نقش موثر تبلیغات گسترده در تمامی رسانه ها در راستای بیان تبعات بی سوادی گفت: اطلاع رسانی تاثیر گذار در این مورد به تبلیغات گسترده از صداوسیما نیاز دارد. الان سازمان نهضت سوادآموزی در ارتباط با آموزش، با صرف هزینه و انرژی زیاد برنامه تولید می‌کند و از طریق شبکه‌های سیما هم پخش می شود. ولی ما همچنان شاهدیم که مخاطبان ما به این برنامه‌ها توجه لازم را ندارند. حضور هنرپیشه‌ها و چهره‌های شناخته شده در تیزرهای ریشه‌کنی بی‌سوادی قطعاً تأثیرگذاری زیادی دارد. اگر در این تیزرها از مشکلاتی که بی‌سوادان برای خودشان، اطرافیان‌شان و دیگران ممکن است خواسته یا ناخواسته به وجود آورند، صحبت شود، آحاد مردم از تبعات بی‌سوادی مطلع می‌شوند.
وی با تاکید بر اینکه در حوزه تبلیغ و ترویج باید اقداماتی انجام دهیم که مخاطب جذب شود، گفت: از سال ۹۴ طرح خندوانه را به تولیدکنندگان این برنامه دادیم که با تعدادی از سوادآموزان و آموزش‌دهندگان در این برنامه حاضر شویم، معضلات بی‌سوادی را مطرح کنیم و از آنجا جامعه هدف را مخاطب قرار دهیم که متاسفانه تا کنون این طرح اجرا نشده است.
شهریاری خاطر نشان کرد: در طرح دیگری قصد داریم به‌ صورت طنز اجتماعی در قالب نوشتاری یا تصویری پیام‌مان را منتقل کنیم. ساختن یک فیلم سینمایی در ارتباط با معضل بی‌سوادی هم ایده خوبی است که می تواند دستمایه سینماگران قرار گیرد. معتقدم افراد بی‌سواد وقتی به‌صورت غیرمستقیم تأثیرات مخرب بی‌سوادی را بشنوند، برای سواد دارشدن راغب می‌شوند.
وی عمده ترین دلیل بی‌سوادی در مردان را اشتغال آنان در سنین مدرسه دانست و گفت: در مورد زنان، ممانعت از ورود دختران به کلاس‌های درس مهم ترین مانع سوادآموزی این گروه است. متأسفانه الزامات قانونی هم در پیگیری حق زنان برای سوادآموزی وجود ندارد. رویکرد ما نسبت به مقوله بی‌سوادی فقط تشویق است در حالی که در بعضی از کشورهای دنیا، الزامات و محدودیت‌های قانونی وجود دارد تا از طریق آنها بی سوادان جذب شوند.
شهریاری افزود: در سال ۹۳، هیأت دولت مصوبه‌ای داشت که به افراد بی‌سواد گواهینامه داده نشود یا از تمدید آن خودداری شود. چون بخشی از تصادفات جاده‌ای مربوط به افراد بی‌سواد و کم‌سواد است. کمیته امداد و سازمان بهزیستی هم بخشی از حمایت‌های خود را به باسواد بودن منحصر کنند یا حداقل در کمک های آنها به بی سوادان محدودیت هایی ایجاد شود. نمونه این محدودیت‌ها در بسیاری از کشورها اعمال می شود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که زمان اعمال محدودیت‌های اجتماعی در کشور ما هم برای بی سوادان
فرا رسیده است.
وی با اشاره به نرخ سواد گفت: در سال ۹۵ در استان تهران نرخ باسوادی در جمعیت مردان ۷/۹۴ و در زنان ۲/۹۱ درصد بوده است. در استان تهران و در گروه سنی ۴۹ـ۱۰ سال که جامعه هدف ماست، در سال ۹۰، حدود ۳۹۴ هزار نفر بی‌سواد داشتیم. در سرشماری سال ۹۵، اعلام شد حدود ۲۵۶ هزار نفر بی‌سواد داریم. با توجه به نرخ بالای مهاجر پذیری
استان تهران و افزایش جمعیت آن، آمار بی‌سوادی کاهش یافته است. البته بنا بود که آمار دقیقی از بی‌سوادان و آدرس محل سکونت آنان به ما ارائه شود که هنوز این اطلاعات به ما نرسیده است. در این صورت ما از فرمانداران که شورای پشتیبانی سوادآموزی هستند، اعضای شوراهای شهر و روستا، دهیاران، بهورزان و ‌مدیران مدارس کمک می‌گیریم تا معضل بی‌سوادی ریشه‌کن شود.
شهریاری یکی از اقدامات معاونت سوادآموزی در سال جدید را اجرای طرحICDL اعلام کرد و گفت: این طرح متناسب با نیاز امروز سوادآموزان اجرا می شود. در عصر دیجیتال، اکثر سوادآموزان به اطلاعات اولیه کامپیوتری نیاز دارند، بر اساس این طرح، افراد بعد از یاد گرفتن خواندن و نوشتن، مقدمات اولیه کامپیوتر و زبان انگلیسی را آموزش می بینند. طرح ICDLامسال برای ۲۰۰ نفر از سوادآموزان اجر می‌شود.
وی افزود: محدودیت اجرای این طرح به این دلیل است که همه مراکز و مدارس ما به اندازه کافی کامپیوتر ندارند. اگر همه کلاس‌های ما و آموزش دهنده‌های ما امکانات داشتند، به همه سوادآموزان این آموزش ها
ارائه می‌شد. برای اینکه افراد بیشتری تحت پوشش قرار گیرند، اعلام کردیم اگر مدرسه‌ای یا هنرستانی سایت هوشمند دارد، خارج از ساعت کاری با ما همکاری داشته باشند. البته در حالت معمول، ۸۳ درصد کلاس‌های ما در مدارس تشکیل می‌شود و مدیران مدارس و رؤسای ادارات با ما تعامل بسیار خوبی دارند ولی همه مدارس از این امکانات بهره‌مند نیستند.
وی ادامه داد: طرح آموزش با تبلت هم امسال در معاونت سواد آموزی اجرایی می شود. در این طرح بعد از اینکه سوادآموزان حداقلی از خواندن و نوشتن را یاد گرفتند، کتاب‌های آموزشی را از طریق تبلت به آنان آموزش می‌دهیم.
شهریاری با رد انتقاد نسبت به قدیمی بودن محتوای آموزش های
سواد آموزی گفت: از سال ۹۰، آموزش‌ها و کتاب‌های ما حتی از آموزش و پرورش هم به روزتر است. الآن هر استانی می‌تواند متناسب با شرایط خاص خودش تولید محتوا داشته باشد. یعنی متناسب با جامعه کشاورزی و صنعتی، محتوا تولید
می شود. به طور نمونه در سال ۹۴ آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، کتاب اصناف و جامعه کارگری را تدوین کرد که اکنون به چاپ رسیده و به زودی وارد بازار می‌شود و در حال حاضر راهنمای عمل آن ویژه آموزش‌دهنده‌ها در حال نگارش است.
وی افزود: عمده مشکل ما خود افراد بی‌سواد هستند که رغبت کمتری برای یادگیری دارند. با وجود اینکه دوره سوادآموزی و کتاب‌ها رایگان است و هرکس اولین دوره را قبول شود، پاداش هم به او تعلق می‌گیرد، باز هم افراد بزرگسال در بسیاری موارد تمایلی به یادگیری ندارند.
شهریاری با تاکید بر اینکه فقط آموزش و پرورش مسئول جمع‌آوری و شناسایی بی‌سوادان نیست، تصریح کرد: مثلاً در ارتباط با کودکان کار، باید سازمان بهزیستی به ما کمک کند و با شناسایی و معرفی این کودکان ما می‌توانیم برای سوادآموزی آنان اقدام کنیم. به طور مثال مسئولان اداره کار در هر شهرستانی به ما اعلام کنند کارخانه‌هایی با تعدادی مشخص نیروی کار بی‌سواد وجود دارد، تا ما برای آموزش آنان اقدام کنیم. هر کسی باید نقش خودش را ایفا کند. سازمان تبلیغات اسلامی، ائمه جماعات، بسیج سازندگی، اداره کار هر کسی باید نقش خود را به درستی بشناسد و نسبت به مسئولیتی که دارد، به ما کمک کند.
وی با بیان اینکه به دلیل پراکندگی جامعه هدف فقط آموزش و پرورش نمی‌تواند به تنهایی برای سوادآموزی اقدام کند، گفت: اگر ما همین‌طور در خانه مردم بزنیم و آنان را به یادگیری سواد تشویق کنیم، در بسیاری موارد توهین و جواب منفی‌ می‌شنویم درحالی که اگر هر دستگاهی در حیطه کار خودش به ما کمک کند، قطعاً معضل بی‌سوادی سریع‌تر ریشه‌کن می‌شود.
به گفته شهریاری اگر بی‌سوادی ریشه‌کن شود، مهارت‌آموزی در دستور کار معاونت سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان های
استان تهران قرار می‌گیرد. آموزش حقوق شهروندی، ارتقاء سواد بهداشتی، محیط زیستی و اجتماعی به عنوان آموزش های مکمل از جمله مهارت هایی است که برای آنها برنامه ریزی شده است.
وی گفت: بخشی از این مهارت ها در قالب خانه های یادگیری محلی به گروه های هدف آموزش داده می شود. آموزش برای نابینایان و ناشنوایان هم توسط آموزش دهندگان سوادآموزی انجام می شود. حتی برای جامعه عشایر هم در مدت زمانی که یکجا ساکن هستند، خواندن و نوشتن آموزش داده می شود.
شهریاری در ادامه با اشاره به طرح آموزش عملی نماز گفت: این طرح با عنوان “کلید بهشت” و با کمک ستاد اقامه نماز به زودی انجام می شود. در این طرح به زبان ساده اهمیت نماز، زبان نماز، مقدمات انجام آن و احکام نماز آموزش داده می شود.
طرح حلقه های کتابخوانی یکی دیگر از طرح هایی بود که این مقام مسئول با اشاره به آن افزود: ۱۵۰۰ نفر از آموزش دهندگان
ما ضمن آشنایی با جزئیات این طرح، کتاب هایی را در اختیار افرادی که به تازگی با سواد شده اند قرار می دهند تا ضمن مطالعه این کتاب ها به همراه خانواده هایشان، از آنها خلاصه نویسی کنند. امسال ۱۴۴۰ نفر از سوادآموزان تحت پوشش طرح حلقه های کتابخوانی قرار می گیرند.
وی با تبیین اقدامات انجام شده برای ارتقاء حوزه سوادآموزی گفت: چهار طرح پژوهشی در خصوص بررسی اثرات و مشکلات حوزه سواد آموزی
در حال انجام است. ضمن آنکه امسال ۱۰۶۴ نفر از آموزش دهندگان ما همزمان با دیگر آموزش دهندگان در حال گذراندن دوره های جهاد دانشگاهی هستند که آزمون آن ماه جاری برگزار می شود.
گفتگو از: سمیه میرزایی