پیوند عقل و عاطفه‏ (مروری بر اهمیت‏ هوش هیجانی‏ برای موفق‏ زیستن

مشکل عمده‏ی دوم نیز بروز و ظهور بازارهای هیجانی کاذبی است‏ که گرداگرد هرموضوع جدیدی برپا می‏شود و کسانی که می‏خواهند آتش‏ این تنور را-دست‏کم برای مدتی که‏ نفعشان در آن است-تند نگه دارند،در حقیقت می‏کوشند در عین برپا ساختن‏ هیاهوی بسیار و ایجاد شک و تردید نسبت به دانسته‏های پیشین مخاطبان و خط بطلان کشیدن بر همه‏ی آن‏ها تا مخاطبان سرخورده و نومید و منفعل‏ از دانسته‏های پیشین گرد این محور در آیند،می‏کوشند تا با ایجاد هاله‏ای از ابهام و ایهام اطلاعات واقعی را نیز از مخاطب تشنه بپوشانند.

نتیجه‏ی همه‏ی این فعالیت‏ها تشنه‏ ساختن بیشتر و ساختن تشنگان بیشتر است و آنچه پیرامون این قضایا هم‏ رخ می‏دهد،اصطلاحات بامسمایی از قبیل سفره‏ی موفقیت،کاسب‏پیشگی‏ محض،بازارهای داغ مشاوره،نمد و کلاه و…نیز کوشش‏های ستودنی‏ برای یافتن واقعیت است و همین‏ آخری است که تحمل همه‏ی آن‏های‏ دیگر را آسان می‏سازد.

گاهی نیز این بیم قوت می‏گیرد که نکند تمامی این کوشش‏های‏ غالبانه صادقانه به اختراع دوباره‏ی‏ «چرخ»منجر شود نه بیشتر؛اما در عین حال همه‏ی ما به این موضوع‏ اعتقاد داریم که اگر احتمال موفقیت‏ از پیش تضمین شده می‏بود،قهرمان‏ شدن کار آسانی بود؛همه می‏توانستند قهرمان شوند.

نگارنده هم بیرون از همین قماش‏ مردم تشنه نیست؛از سر یا ته همان‏ کرباس است؛اما این بار می‏خواهد (به تصویر صفحه مراجعه شود) یافته‏های خود را فقط به قصد اصلاح‏ و تصحیح و تنقید با شما در میان‏ بگذارد و انتظار دارد به زبانی همین‏قدر ساده،در تصحیح اشتباهاتش بکوشید.

شاید شما شرطبندی پاسکال*را خوانده باشید؛ریاضی‏دانی که بیش‏ از مغزش با قلبش سروکار دارد و آن‏جا که کمیت فکر و مغز برای‏ اثبات وجود خدا لنگ می‏داند،از قلب‏ کمک می‏گیرد و از نور«اشراق»ی که‏ ناگهان درون او را روشن می‏سازد؛و دست آخر هم برای تأیید این کشف‏ بزرگ نه از تفکر و فلسفه که از ژرفای‏ دل دلیل می‏آورد و تأکید می‏کند که‏ قلب برای خودش دلایلی دارد که

عقل از آن سردر نمی‏آورد.

آنچه تاکنون ما را از فهم درست‏ پدیده‏ی نوینی به نام هوش هیجانی‏ اندکی دور نگاه داشته است،خط پررنگی است که میان دل و عقل‏ کشیده‏ایم؛اگر آن را برداریم یا کم‏رنگ و کم تأثیرش سازیم،بهتر به‏ کنه هوش هیجانی پی می‏بریم.

شاید موضوع اساسی را بتوان با این مقدمه شروع کرد که تاکنون‏ هیچ رایانه‏ای اختراع نشده است که‏ بتواند لحظه‏های اندوه عشق یا شرم‏ یا افق غروب را بفهمد و از طرفی هیچ‏ انسانی را هم نمی‏شناسیم که قادر باشد توصیف لحظه‏های اندوه عشق یا شرم یا افق غروب را رایانه‏وار بشنود؛ ببیند؛بخواند یا تجربه کند و هم‏چنان‏ رایانه‏وار هم بماند.

اگر روزگاری برسد که بتوان بین‏ این دو تلفیق ایجاد کرد،می‏توان گفت‏ که هوش هیجانی به نسبت این تلفیق‏ رشد کرده است.

تا امروز وقتی صحبت از هوش‏ کسی به میان می‏آمد،نگاه همه متوجه‏ کارنامه‏ی تحصیلی و سطح نمرات وی‏ می‏شد و خوب و بد نمره‏ها و موفقیت یا شکست تحصیلی عامل هوش شمرده‏ می‏شد؛اما امروزه وقتی دانشمندان‏ عمل کرد و نتایج دست‏آوردهای افراد را در متن زندگی می‏سنجند،این نوع‏ داوری را کنار می‏گذارند یا دست‏کم‏ کارنامه‏ی درخشان دانشگاهی افراد را وسیله‏ی مطمئنی برای ارزش‏یابی‏ میزان موفقیت یا ناکامی او نمی‏شمارند و با بررسی نتایجی که افراد در زندگی به‏ دست آورده یا فرصت‏هایی که از دست‏ داده‏اند،توجه خود را به نوع دیگری از هوش و جنبه‏های آن معطوف می‏کنند و می‏گویند آزمون‏های تحصیلی (به تصویر صفحه مراجعه شود) نمی‏تواند ملاک مناسبی باشد؛زیرا این آزمون‏ها معمولا در محیطهای‏ غیر واقعی و با حذف متغیرهایی برگزار می‏شوند که در زندگی روزمره دخالت‏ دارند؛به همین دلیل نتایجشان اگرچه‏ ممکن است تحت آن شرایط ویژه‏ درست باشد،احتمالا در میدان‏های‏ واقعی زندگی خلاف آن اتفاق می‏افتد. بگذارید همان مثال همیشگی را یک‏ بار دیگر از این زاویه ببینیم؛

واقعیتی تأسف‏بار است که بر اساس‏ وضعیت موجود آموزش و پرورش ما، دانش‏آموزی ممکن است با حفظ کردن‏ مو به موی جزوه‏ی درسی شنا در ساعت‏ تربیت‏بدنی نمره‏ی تمام و کمال شنا را کسب کند اما باز هم واقعیتی‏ تأسف‏بار است که همین شخص با افتادن در یک حوض آب ممکن است‏ غرق شود.

این واقعیت‏های تأسف‏بار نشان‏ از یک واقعیت تأسف‏بار دیگر دارد که جای همان چیزی که«هوش‏ هیجانی»نامیده می‏شود،در برنامه‏ی‏ آموزشی‏مان خالی است.در این مورد صحبت خواهیم کرد.

داستان مار و مار هم معرف حضور همه هست؛اغلب شنوندگان آن‏ داستان بر آن دانشمند دل می‏سوزانند که با وجود توانایی علمی مورد بی‏مهری قرار گرفته و شیادی بی‏سواد و عاری از تحصیلات و کارنامه‏ی‏ درخشان توانسته در یک رقابت نابرابر بر او چیره شود.چرا تاکنون کسی به‏ این تفکر نیفتاده است که آن شیاد را به دلیل شناختی که از واقعیت‏های‏ موجود دارد،ستایش کند؟-فعلا به‏ نتیجه نمی‏نگریم؛روش را بررسی‏ می‏کنیم-و چرا نباید آن دانشمند مورد ملامت قرار گیرد که ذهنی خلاق‏ نداشته؛میزان احساسات و عواطف‏ خود و حاضران را درک نمی‏کرده؛به‏ محیط و بایسته‏های آن بی‏توجه بوده و می‏خواسته است مسئله‏ای چنان مهم‏ را با روش‏های معمول و سنتی حل‏ کند؛به شرایط ویژه‏ی محیط و مسئله‏ بی‏توجه بوده و نمی‏دانسته است که هر قفی با کلید مخصوصی باز می‏شود؟ امروزه باید این انتقاد را به کار وی وارد دانست.

اما پیش از آن‏که وارد این مطلب‏ شویم،از شما دعوت می‏کنیم این‏ موضوع را با دقت بخوانید.داوری را نیز به خود شما وامی‏گذاریم.

«بسیاری از کودکان که سرنوشت‏ از آنان افراد مشهوری ساخته است، در نوشتن مشکلات زیادی را تجربه‏ کرده‏اند و تقریبا این مشکل در سراسر زندگی آنان هم‏چنان بر جای مانده‏ است.بعضی از آن‏ها عبارتند از: هانس کریستین آندرسن،هاروی‏ کاشینگ(جراح اعصاب)،توماس‏ ادیسون،پل اهرلیخ،هانری فورد، ناپلئون بناپارت،ویلیام جیمز

(روان‏شناس)،ژنرال پاتون،جرج برنارد شاو،جوشوا رینولدر،پابلو پیکاسو، اوگوست رادین و ویلیام پیتس».

ما اطمینان داریم که شما عده‏ای از این افراد را در سطح جهانی به خوبی‏ می‏شناسید و به تأثیر آنان در جهان‏ امروز واقفید؛بنابراین نمی‏خواهیم با شرح ابتکارها و اختراعات و آثار آنان‏ بر حجم این نوشته بیفزاییم.تنها توصیه‏ای که برای شما داریم،این‏ است که اظهارنظرهای زیر را هم‏ بخوانید و….

۱.معلم آلبرت اینیشتین او را عقب‏ مانده‏ی ذهنی،غیر اجتماعی و همیشه‏ غرق در رؤیاهای احمقانه‏اش توصیف‏ می‏کرد و بالأخره هم باعث شد که او را به علت اثرات ناگوار بر دانش‏آموزان‏ دیگر از مدرسه اخراج کند.او در امتحان ورودی پلی‏تکنیک زوریخ هم‏ مردود شد.

۲.جیمز وات را هم در مدرسه فردی‏ «کودن و چرند»توصیف می‏کردند و ….

۳.ادیسون همیشه آخرین شاگرد کلاس بود و اظهارنظر معلمانش‏ درباره‏ی او فقط یک کلمه بود: «احمق»؛اخراج‏های متعدد او هم از مدرسه مشهور است.

حالا لحظاتی هم به گذشته برگردید؛ به باهوش‏ترین افرادی که در گذشته‏ می‏شناختید،فکر کنید؛چند ویژگی بارز آن‏ها را به خاطر می‏آورید؟به احتمال‏ زیاد افراد مورد نظر شما کسانی هستند که با کم‏ترین تلاش،موفق می‏شدند بالاترین نمره‏ها را در کلاس بگیرند و به همین دلیل همیشه تحسین شما و دیگران را برمی‏انگیختند.امروز چند نفر از همان‏ها را می‏شناسید؟باز هم‏ احتمالا از آنان بی‏خبر نیستید اما این را هم می‏دانید که بعضی از آن‏ها الف)از شغلشان راضی نیستند؛ اگرچه برای به دست آوردن آن‏ شغل زحمت زیادی کشیده‏اند و در ابتدا نیز موفق به نظر می‏آمده‏اند؛ ب)در روابط با هم‏کارانشان‏ موفق نیستند؛اگرچه هم‏کاران، آن‏ها را آدم‏های صاحب‏نظری‏ می‏دانند؛

پ)از معاشرت‏هایشان با دوستان و آشنایان لذت نمی‏برند؛ اگرچه ظاهرا دوستان زیادی‏ دارند.

حالا به نمونه‏های دیگر از افرادی که آن‏ها را در ردیف‏ موفق‏ترین‏ها،البته از زاویه‏ی‏ دیگر،می‏دانید،فکر کنید.

ویژگی بارز این افراد چیست؟

الف)دایره‏ی دوستان و آشنایان‏ آن‏ها وسیع و متنوع است؛

ب)پیوندهای فردی قوی و زندگی‏ خانوادگی موفقی دارند؛

پ)نسبت به دیگران،حتی آن‏ها که تازه به جمع آشنایان پیوسته‏اند، شور و علاقه نشان می‏دهند؛

ت)از شغل خود راضی هستند؛

ث)احترام هم‏سالان و هم‏کارانشان‏ را برمی‏انگیزند؛

ج)مسئوولیت‏های شغلیشان را درک می‏کنند و برای خوب انجام‏ دادن کارشان تشویق می‏شوند؛

چ)در ابراز عواطف خود ریاکاری‏ نمی‏کنند؛

ح)احساساتشان را صمیمانه و بی‏ریا و بدون خودنمایی ابراز می‏کنند؛

خ)اعتماد به نفسشان عاری از خودنمایی است و در نتیجه کسی را نمی‏آزارد.

(به تصویر صفحه مراجعه شود) آیا نمونه‏های موفق در کار و زندگی‏ همین آدم‏ها و نیز همین دانشمندانی‏ که نام بردیم،نیستند؟پس موضوع‏ چیست؟

تلاش‏های دانشمندان برای‏ یافتن همین پاسخ به نتایج دیگری‏ غیر از آنچه تاکنون فکر می‏کردیم، رسیده است؛یعنی به نظر می‏رسد در زندگی دو نوع هوش وجود دارد؛ هوش تحصیلی(@معلومات کتابی و دانشگاهی)و هوش هیجانی.

تفاوت میان این دو گروه همین‏ است؛تفاوت میان میزان IQ (ضریب‏ هوشی)و EI (هوش هیجانی)

*پاسکال در استدلال خداشناسی خود آورده است‏ که برای اثبات خالق،حتی اگر سکه‏ای را به هوا بیاندازیم و آن را به«شیر یا خط»بودن سکه‏ موکول نماییم،آن‏که به خدا معتقد است،هرگز بازنده نیست.این مفهوم،پیشتر،تحت عنوان‏ «ضرر و زیان احتمالی»در احادیث امام جعفر صادق(ع)ثبت شده است.